Θεσσαλονίκη,1185 μ.Χ.:Οι Νορμανδοί παραδίδουν την πόλη στην φρίκη.

Τον Αύγουστο του 1185 οι Νορμανδοί κατέλαβαν την Θεσσαλονίκη.Ο αρχιεπίσκοπος Ευστάθιος παρέμεινε στην πόλη με το ποίμνιό του και έγινε αυτόπτης μάρτυς της προέλασής τους.Αυτός ο ιεράρχης,γνωστός και για τα μνημειώδη σχόλιά του πάνω στα ομηρικά έπη,μας δίνει σε ένα κήρυγμά του,με τρόπο αριστοτεχνικό,τις εντυπώσεις ενός καλλιεργημένου Βυζαντινού για τις καταστροφές των βαρβαρικών οδών.Το κείμενο του Ευσταθίου μιλάει από μόνο του.Αποτελεί γνήσιο βυζαντινό χαρακτηριστικό ότι ακόμα και ένας άνθρωπος της εκκλησίας μιλάει τελείως ανοικτά και για τα πιο ωμά πράγματα.Βυζαντινό χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι αυτός ο σοφός,ακόμα και σε μια τέτοια συνταρακτική περίσταση,βρίσκεται δεμένος σε μια ρητορική παράδοση που τον οδηγεί να κοσμεί την διήγησή του με μνείες αρχαίων συγγραφέων και αναφορές στη μυθολογία και ιστορίες της αρχαιότητας,κοντά σε άφθονες παραπομπές από τη Βίβλο.Οι περικοπές που ακολουθούν είναι από τα κεφάλαια 98-102:


«Όλη η πόλη…γέμισε βαρβάρους.Αποδεκάτιζαν τους δικούς μας…Αυτούς που προσπαθούσαν να διαφύγουν από τον δρόμο και έπεφταν τους λήστευαν αμέσως και τους παρατούσαν γυμνούς.Έτσι μετατράπηκαν γρήγορα οι δρόμοι σε νεκροταφεία γεμάτα θρήνους,και «ο ήλιος έριχνε το φως του εκεί που δεν έπρεπε να το ρίχνει»(Σοφοκλής,«Οιδίπους Τύραννος»,1426).Άλλοι έμειναν στα σπίτια τους…Δεν υπήρχε σπίτι όπου να βρήκε κανείς οίκτο,έστω κι αν έμεναν πολλοί σ’αυτό.Πολλοί έχασαν εκεί μέσα τη ζωή τους,«τα ίδια τους τα σπίτια έγιναν τάφοι»,για να αναφέρουμε το Βιβλίο των Ψαλμών.Οι υπόλοιποι σκόρπισαν κατά την φυγή τους και έπεσαν θύματα των ιδιοτροπιών του πολέμου.
Αρχικά,οι νεκροί κείτονταν ο καθένας μόνος του.Ο εχθρός όμως άρχισε σιγά σιγά να κάνει άσχημα αστεία…Έναν νεκρό τον ζευγάρωσαν μ’ ένα γαϊδούρι που ήταν πεσμένο εκεί,ένας άλλος ζευγαρώθηκε μ’ έναν σκύλο.Τα περισσότερα από τα θύματα ήταν τοποθετημένα έτσι που χλευαστικά αγκάλιαζαν και φιλούσαν το ένα το άλλο.Ένας άλλος νεκρός είχε ταίρι του μια γάτα.Οι βάρβαροι δηλαδή δεν λυπήθηκαν ούτε τα ζώα,ιδιαίτερα τα κουτάβια που σιγογαυγίζοντας έτρεχαν προς αυτούς.Για τον λόγο αυτό σπάνιζαν στην πόλη μας.Αν κάπου είχε επιζήσει κάποιο σκυλί…έτρεχε να συναντήσει τον Ρωμαίο,έκανε όμως γρυλίζοντας πέρα μπροστά στον βάρβαρο…
Το ότι κανείς κάνει έφοδο στους δρόμους και λεηλατεί σπίτια δεν είναι κάτι νέο σ’έναν πόλεμο.Η βεβήλωση όμως ναών ήταν,κατά τη γνώμη μου,πολύ κοντά στο να ξεσηκώσει πόλεμο κατά του Θεού.Οι βάρβαροι μπήκαν στις εκκλησίες και βιαιοπράγησαν,έτσι που πρέπει να προκάλεσαν την εκδικητική οργή του Θεού.Ρίχτηκαν σε πολλούς ιερωμένους,οι οποίοι ήταν,θα λέγαμε,θωρακισμένοι με τα ιερά τους άμφια,και τους περισσότερους τους σκότωσαν-είτε στο ιερό είτε απ’ έξω,οπουδήποτε δηλαδή οι δολοφόνοι συναντούσαν τους υπηρέτες του Θεού.Με τον ίδιο τρόπο έκοψαν γελώντας τα κεφάλια πολλών πιστών που φώναζαν «Κύριε,σπλαχνίσου μας!»…Οι σεβάσμιες γυναίκες που μιάνθηκαν από τη λαγνεία των βαρβάρων και έχασαν την αγνότητά τους…-όλες θα μαρτυρήσουν κατά των ενόχων!Το κακό φαίνεται ίσως μικρότερο,αν κάποια βιάστηκε από έναν μόνο.Ποτέ όμως δεν θα σταματήσουν οι θρήνοι αυτών που χρησίμευαν εδώ ως δοχείο νυκτός,θα μπορούσαμε να πούμε,για όλους.
Κάτι καλό μπορούμε να πούμε για τους βαρβάρους:Μερικοί απ’ αυτούς,δηλαδή,έσερναν αυτούς που ήθελαν να σκοτώσουν έξω απ’ τον ναό και μετά τους έπαιρναν τη ζωή.Έτσι,έλεγχαν κάπως το επαίσχυντο έργο τους.΄Αλλοι χλεύαζαν τους ιερούς χώρους,έσπαζαν τις εικόνες που δεν είχαν ακριβά στολίσματα και έκλεβαν αυτές που είχαν.Δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτε καλό για ανθρώπους που ήταν σε θέση να κάνουν τέτοια πράγματα,ενώ τώρα που τους θυμάμαι μπορώ μόνο να δείξω την αποστροφή μου…Πόσο ανεξάντλητη θα πρέπει να είναι η υπομονή του Θεού,ο οποίος επιτρέπει σ’ έναν βάρβαρο να διαφύγει τον θάνατο,όταν αυτός έχει ανέβει στην ιερή,σεβαστή Αγία Τράπεζα,έχει βγάλει το όργανό του και έχει κατουρήσει καμπυλωτά πάνω της.Ιεροί σταυροί,όλη μας η δύναμη!Πόσους από σας δεν έχουν οι αισχροί ατιμάσει!Όσο όμως κι αν η δύναμη του Θεού έχει παραμείνει ήρεμη,θα’ ρθει σίγουρα η μέρα που θα ξυπνήσει.
Εδώ θα πρέπει ν’ αναφέρω επίσης το ανοσιούργημα των παραφρόνων που ούρησαν στα λαμπογυάλια των εκκλησιών,σαν να ήταν ουροδοχεία-όπως αναφέρει και το απόσπασμα τραγωδίας του Αισχύλου!Άδειασαν «το πόδι του ασκού» (=το ανδρικό μόριο,δες και τον στίχο 679 της «Μήδειας» του Ευριπίδη) στα πηγάδια,έβγαλαν κατόπιν νερό και ήπιαν την ακαθαρσία…».

(Πηγή:«Ιστορία του βυζαντινού πολιτισμού» του S.Linnér)