Η μυστική απόβαση στο Καστελλόριζο την άνοιξη του 1913.

Ο ιταλοτουρκικός πόλεμος τον Σεπτέμβριο του 1911,που απέβλεπε στην κατάληψη από τους Ιταλούς της Τριπόλεως και της Κυρηναϊκής,οδήγησε τους τελευταίους στην απόφαση να καταλάβουν,αν και δεν ήταν στόχος τους αρχικά,τα Δωδεκάνησα.Τα νησιά αυτά,τα πλησιόχωρα στις Μικρασιατικές ακτές ,χρησίμευαν στους Τούρκους ως βάσεις ανεφοδιασμού κατά των ιταλικών στρατευμάτων.Η Αστυπάλαια ήταν το πρώτο νησί από τα Δωδεκάνησα που καταλήφθηκε από τους Ιταλούς στις 14 Απριλίου 1912,χωρίς αντίσταση της μικρής τουρκικής φρουράς του.Ακολούθησε η Ρόδος,η Χάλκη,η Νίσυρος και συντομότατα και τα υπόλοιπα νησιά.Από τα νησιά που αποτελούσαν τμήμα του βιλαετίου της Ρόδου,οι Ιταλοί δεν κατέλαβαν την Ικαρία και το Καστελλόριζο,που είχαν διαφορετική τύχη.Στην Ικαρία οι κάτοικοι,έπειτα από την απελευθέρωσή της μαζί με την Λέσβο,Χίο και Σάμο από τον ελληνικό στόλο,κατά την διάρκεια του Α’ Βαλκανικού πολέμου,οργανώθηκαν με το αυτοδιοικητικό σύστημα.Από τότε η Ικαρία αποσπάσθηκε από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα,στα οποία υπαγόταν στα χρόνια της τουρκοκρατίας,και ακολούθησε την τύχη της Σάμου,της Χίου και της Λέσβου,που λίγο αργότερα ενώθηκαν με την Ελλάδα.
Στο Καστελλόριζο έφτασαν για πρώτη φορά οι Ιταλοί στις 29 Απριλίου/11 Μαΐου 1912,δεν προέβησαν,όμως,στην κατάληψή του.Πραγματοποίησαν μόνο στο λιμάνι του νηοψία και,αφού πήραν ορισμένα πλοία των κατοίκων,που τα θεώρησαν λεία πολέμου,απεχώρησαν από το νησί.Στις 8/20 Μαΐου η δημογεροντία του Καστελλόριζου σε σύσκεψή της έστειλε αντιπροσωπεία της στην Ρόδο και ζήτησε την κατάληψή του από τον Ιταλό στρατηγό και επικεφαλής των ιταλικών στρατευμάτων κατοχής των ιταλοκρατούμενων νησιών Giovanni Ameglio,ο οποίος απάντησε,όμως,πως για λόγους στρατηγικούς η ιταλική κυβέρνηση δεν την ενέκρινε.Λίγο αργότερα,στις 13/25 Νοεμβρίου,η δημογεροντία του Καστελλόριζου υπέβαλε υπόμνημα προς τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο,με το οποίο ζητούσε την ένωση του νησιού με την Ελλάδα,χωρίς,όμως,αποτέλεσμα.Παρά την άρνηση αυτή του Βενιζέλου και εν αγνοία του,ο τμηματάρχης του Υπουργείου Εξωτερικών Ίων Δραγούμης,με την σιωπηρή συγκατάθεση και του τότε υπουργού των Εξωτερικών Λάμπρου Κορομηλά, προπαρασκεύασαν απόβαση στο Καστελλόριζο από δύναμη 30 Κρητικών με αρχηγό τον οπλαρχηγό Δασκαλάκη.Η απόβαση πραγματοποιήθηκε την νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου προς την 1η Μαρτίου 1913,με αποτέλεσμα την παράδοση της μικρής τουρκικής φρουράς,την ύψωση της ελληνικής σημαίας στο νησί και την υποστολή της τουρκικής.Στις ενέργειες αυτές αντέδρασε έντονα ο Βενιζέλος,ο οποίος και απέστειλε στο Καστελλόριζο τον ανθυπολοχαγό Τιλιγάδη,όπου έφτασε στις 25 Μαρτίου 1913,με εντολή προς το τμήμα Δασκαλάκη να αποχωρήσει μαζί του από το νησί,όπως και έγινε.Η δημογεροντία ανέλαβε τότε την διοίκηση του νησιού.Επακολούθησε επιδρομή Τουρκοκρητών από τις μικρασιατικές ακτές,οι οποίοι και προέβησαν σε σφαγές και λεηλασίες•τα γεγονότα προκάλεσαν την άφιξη στο νησί της ελληνικής ναυτικής μοίρας του Ιονίου,που μετά την διαπίστωση της καταστάσεως απεχώρησε,ενώ κατά το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε έως την 1η Μαρτίου 1921,όταν και βάσει συμφωνίας της Ιταλίας με την Γαλλία,το νησί «πέρασε» στην κατοχή της τελευταίας,το Καστελλόριζο τελούσε υπό ελληνική διοίκηση.






(Πηγή:«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους»,Τόμος ΙΕ’,σελ.460-461).