Το σχέδιο αυτοκτονίας των Δερβιζανών.

Το φθινόπωρο του 1821 έβρισκε την Ήπειρο σε πολεμικό αναβρασμό.Τα σουλτανικά στρατεύματα υπό τον αρχιστράτηγο Χουρσίτ εξακολουθούσαν να πολιορκούν τον Αλή πασά στα Ιωάννινα,ενώ την ίδια στιγμή οι Σουλιώτες,σε συνεργασία με τους Τουρκαλβανούς και Αιτωλοακαρνάνες συμμάχους τους,συγκροτούσαν ουσιαστικά μια ισχυρή προφυλακή του κυρίως μετώπου της Πελοποννήσου,ενισχύοντας σημαντικά τις θέσεις τους έναντι των εχθρών.Η οξυδέρκεια του Μαυροκορδάτου βρισκόταν,δίχως άλλο,πίσω από τις επιτυχημένες ελληνικές κινήσεις στην Ήπειρο:ο έμπειρος πολιτικός γρήγορα αντιλήφτηκε ότι η ανταρσία του Αλή κατά του Σουλτάνου και,κυρίως,η σύμπραξη ελληνικών και αλβανικών δυνάμεων με τον Αλή,με στόχο όχι την υπερίσχυση του τελευταίου,γεγονός που θα παρουσίαζε την ελληνική επανάσταση απλά ως μια καιροσκοπική εξέγερση κατά της Πύλης,αλλά την αδρανοποίηση των δύο αντιμαχομένων στο μέτωπο των Ιωαννίνων,θα καθυστερούσε σημαντικά,αν όχι αποσοβούσε,τις καταστροφικές συνέπειες μιας ενδεχόμενης καθόδου του Χουρσίτ στη Στερεά Ελλάδα.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου,λοιπόν, συνομολογήθηκε η συμμαχία Ελλήνων και Τουρκαλβανών προς ενίσχυση του πολιορκημένου Αλή.Το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου οι Σουλιώτες κινήθηκαν αποφασιστικά για την κατάληψη του γειτονικού προς το Σούλι χωριού Τόσκεσι,όπου υπήρχε φρουρά από Τσάμηδες.Οι Τουρκαλβανοί εκείνοι αρνήθηκαν αρχικά να παραδώσουν το χωριό και να φύγουν και ζήτησαν κρυφά την βοηθεια του Χουρσίτ.Η αποσταλείσα,όμως,υπό τον Μουσταφά πασά δύναμη αποκρούστηκε ηρωικά σε μια επική μάχη στο στενό των Πέντε Πηγαδιών,αναπόφευκτο πέρασμα στο δρόμο προς το Τόσκεσι.Το αποτέλεσμα της μάχης εκείνης υπήρξε η αρχή γενικότερης αποχώρησης των τουρκικών σωμάτων από διάφορα μέρη της Ηπείρου και συγκέντρωσής τους στο στρατόπεδο των Ιωαννίνων.Ακολούθησε μια σύντομη μάχη μέσα στο χωριό Τόσκεσι για την κατάληψή του.Τελικά,οι υπερασπιστές του,μπροστά στον επικείμενο αφανισμό τους,παρέδωσαν το χωριό και αναχώρησαν για την Παραμυθιά,αφήνοντας πίσω τους 64 νεκρούς και όλα τους τα πολεμοφόδια και τις αποσκευές.Από τους Σουλιώτες και τους Τουρκαλβανούς έπεσαν επτά και 11 τραυματίες μεταφέρθηκαν στο Σούλι για νοσηλεία.
Την ίδια μοίρα είχαν αμέσως μετά οι Βαριάδες,ενώ,πριν ακόμη τελειώσει η πολιορκία τους,εστάλησαν ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Λάμπρος Ζάρμπας με 350 άνδρες,για να χτυπήσουν τα Δερβιζανά και να καθαρισθεί από τους Τούρκους και η περιοχή εκείνη.Η δύναμη ήταν μικρή,διότι τα Δερβιζανά κατέχονταν από 1.500 Τουρκαλβανούς καλά εφοδιασμένους.Εν τούτοις,η πολιορκία άρχισε και οι αποκλεισθέντες Τουρκαλβανοί,είτε διότι φοβούνταν τους Σουλιώτες είτε διότι φαντάζονταν ότι οι εχθροί ήταν περισσότεροι,δεν επιχείρησαν να τους απομακρύνουν με έξοδο.
Ο Χουρσίτ,μολονότι έβλεπε τις οχυρές θέσεις της Ηπείρου να καταλαμβάνονται η μία μετά την άλλη από τους Σουλιώτες,για να μην ριψοκινδυνέψει και νέο στρατό-το ατύχημα του Μουσταφά πασά ήταν ακόμη νωπό-σε μια περίοδο που επιχειρούσε να περισφίξει με όλες του τις δυνάμεις τον Αλή πασά,δεν θέλησε να αποστείλει ενισχύσεις στους πολιορκουμένους στα Δερβιζανά.Αλλά προθυμοποιήθηκε να διαλύσει την πολιορκία και να διώξει από κει τους Σουλιώτες ο Καπλάν-μπεης από την Μακεδονία,ισχυρισθείς ότι ήταν δυνατόν να το κάνει με μόνους τους 400 Τουρκομακεδόνες που αποτελούσαν το σώμα του,αν ο αρχιστράτηγος Χουρσίτ έδινε 100.000 γρόσια για διανομή και εμψύχωση των στρατιωτών του.Ο Χουρσίτ είχε τόση ανάγκη να απαλλαγεί από τους αντιπερισπασμούς που τού προκαλούσαν οι επικρατούντες Σουλιώτες,ώστε έδωσε τα ανωτέρω χρήματα,και ο Καπλάν-μπέης ξεκίνησε και μετά από πορεία δύο ημερών έφτασε στον Προφήτη Ηλία,το ύψωμα απέναντι από τα Δερβιζανά.Εκεί,αφού στάθμευσε λίγο,για να αναπαυθούν οι στρατιώτες του,διέταξε να χτυπήσουν τα τύμπανα,αφ’ενός για να ακούσουν στα Δερβιζανά ότι τούς ερχόταν βοήθεια και να αναθαρρήσουν και αφ’ετέρου για να θορυβηθούν οι πολιορκητές και να φύγουν.
Και,πράγματι,η θέση των Σουλιωτών που βρίσκονταν μεταξύ των Δερβιζανών και του Προφήτη Ηλία ήταν δύσκολη.Αν έμεναν εκεί,θα βρίσκονταν μετά από λίγο μεταξύ δύο πυρών,των Τουρκαλβανών των Δερβιζανών και των επερχομένων από τον Προφήτη Ηλία,και η συντριβή τους θα ήταν αναπόφευκτη.Μόλις τούς έμενε λίγη ώρα,για να αποσυρθούν από εκεί και να αποφύγουν την μάταιη καταστροφή.Αλλά η αποχώρηση από το μέρος εκείνο σήμαινε λύση της πολιορκίας και οι δύο υπερήφανοι αρχηγοί δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους.Συσκέφτηκαν τότε και εμπνεύστηκαν το ακόλουθο τέχνασμα για την καταστροφή του εχθρικού σώματος που θα τους χτυπούσε σε λίγο,ερχόμενο από τον Προφήτη Ηλία:θα διαχωρίζονταν σε δύο σώματα και θα έδιναν μια ψευτομάχη.Το ένα από τα σώματα αυτά,που θα φαινόταν ηττημένο από το άλλο,θα πλησίαζε τους ερχόμενους από τον Προφήτη Ηλία Τούρκους και οι άνδρες του θα υποκρίνονταν ότι ήταν Τουρκαλβανοί που ήρθαν,για να βοηθήσουν τους ομοφύλους και συγγενείς τους στα Δερβιζανά,και θα ζητούσαν από τον αρχηγό των Τούρκων να ενωθούν και να συμπολεμήσουν μαζί του υπέρ των Δερβιζανών.Και τότε,αφού θα διασκορπίζονταν μεταξύ των Τούρκων εκείνων και θα συμβάδιζαν,θα έσυραν τα όπλα,μόλις θα δινόταν το σύνθημα,και θα τους κατέκοπταν.Η εκτέλεση του σχεδίου τούτου δεν ήταν εύκολη και μόνο άνδρες αποφασισμένοι να θυσιασθούν ήταν δυνατόν να την επιχειρήσουν.Ο Μπότσαρης και ο Ζάρμπας ρώτησαν τους άνδρες τους,ποιοι θέλουν να αποτελέσουν το σώμα της επιθέσεως και 120 Σουλιώτες προσφέρθηκαν να ακολουθήσουν τους ριψοκίνδυνους αρχηγούς.Το σύνθημα για την εκτέλεση της επιθέσεως ήταν «σπαθί».
Διαχωρίστηκαν τότε αμέσως και προσποιήθηκαν ότι συμπλέκονταν και,ενώ οι άλλοι αποσύρονταν,οι υπό τον Μπότσαρη και Ζάρμπα 120 επίλεκτοι Σουλιώτες προχώρησαν προς το σώμα του Καπλάν-μπεη με φιλικές κραυγές.Ο Τούρκος αρχηγός έστειλε δύο ιππείς να τους ρωτήσουν,ποιοι είναι και τι θέλουν,και εκείνοι απάντησαν ότι είναι Τουρκαλβανοί από την Πρέβεζα και ότι ήρθαν να βοηθήσουν τους συγγενείς τους τους κλεισμένους στα Δερβιζανά και ότι προσβλήθηκαν από λίγους Σουλιώτες,που έφυγαν,μόλις είδαν τους κατερχόμενους από τον Προφήτη Ηλία,και ότι ζητούσαν να ενωθούν μαζί του για ασφάλεια,επειδή ήταν λίγοι.Οι ιππείς τα διεβίβασαν στον Καπλάν-μπεη και εκείνος ζήτησε να μιλήσει ο ίδιος με τους αρχηγούς τους και,αφού άκουσε τα ίδια,τους πίστεψε και δέχτηκε να συνενωθούν.Δεν ήταν δυνατόν να τους υποπτευθεί,διότι οι Σουλιώτες και οι Τουρκαλβανοί ήταν κατά τον ίδιο τρόπο ντυμένοι και μιλούσαν την ίδια γλώσσα.Οι Σουλιώτες διασκορπίστηκαν τότε στο σώμα των Τούρκων,σύμφωνα με την οδηγία που είχαν από τους αρχηγούς τους,κατά τρόπο,ώστε ο καθένας απ’αυτούς να συμβαδίζει με δύο-τρεις Τουρκομακεδόνες.Βρίσκονταν ήδη κάτω από το φρούριο των Δερβιζανών,όταν ακούστηκε από πίσω το σύνθημα:
-Σπαθί.
-Σπαθί,φώναξαν ταυτοχρόνως σχεδόν όλοι.
Και πριν προφθάσουν οι αγνοούντες την γλώσσα Τουρκομακεδόνες να αντιληφθούν,τι σήμαιναν οι κραυγές,οι Σουλιώτες τράβηξαν πρώτα τα πιστόλια και έπειτα τα μαχαίρια και άρχισαν να χτυπούν μανιωδώς,ο καθένας τους πλησιέστερά του ευρισκόμενους.Οι Τουρκομακεδόνες,αιφνιδιασμένοι,δεν πρόφτασαν καν να αμυνθούν.Λίγη ώρα ήταν αρκετή,για να σφαγούν οι περισσότεροι.170 μόνο και αυτοί κατά το πλείστον τραυματίες κατόρθωσαν να διαφύγουν δια μέσου του γειτονικού δάσους,φωνάζοντας:
-Μπαμπές,μπαμπές(άπιστοι,άπιστοι).
Ο Καπλάν-μπεης,τραυματισμένος στο μηρό και τον ώμο,συνελήφθη αιχμάλωτος μαζί με άλλους 30 και εστάλη στο Σούλι.Από τους Σουλιώτες τραυματίστηκαν ελαφρώς μόνο δύο.
Η εκπληκτική αυτή εξόντωση του σώματος του Καπλάν-μπεη προκάλεσε απελπισία στους Τουρκαλβανούς των Δερβιζανών,ενώπιον των οποίων έγινε η σφαγή,και τους έκανε να αναγνωρίσουν την υπεροχή των Σουλιωτών.Ζήτησαν,λοιπόν,συνθηκολόγηση και συμφιλίωση άνευ όρων.Οι Έλληνες αρχηγοί δέχτηκαν τις προτάσεις τους,για να αποφύγουν νέες περιπέτειες,και τους επέτρεψαν να φύγουν με τα όπλα τους,με τα ζώα και όσα κινητά πράγματα μπορούσαν να παραλάβουν,υπό τον όρο ότι δεν θα πολεμούσαν πλέον εναντίον τους.Και η συνθηκολόγηση εκείνη,κατά την οποία οι Τουρκαλβανοί εκδήλωναν τον θαυμασμό τους προς τους Σουλιώτες και εκείνοι τον ιπποτισμό τους έναντι των παραδοθέντων,είχε παράδοξη συμφιλιωτική επισφράγιση.Οι νικητές και οι νικημένοι παρακάθησαν σε κοινό γεύμα,για το οποίο είχαν ψηθεί στη σούβλα 300 αρνιά,και έπειτα τραγούδησαν,χόρεψαν και έριξαν το λιθάρι.







(Πηγή:«Η Ελληνική Επανάστασις» του Διονυσίου Κόκκινου).