Μέλισσος:ό,τι αντιλαμβανόμαστε να αλλάζει γύρω μας,δεν είναι παρά μια πλάνη!

Ο Μέλισσος ήταν αρχαίος φιλόσοφος από την Σάμο,μαθητής του Παρμενίδη.Πρέπει να έγραψε ένα μόνο βιβλίο,το «Περί φύσεως ή περί του όντος»(αρκετά αποσπάσματα από το σύγγραμμα αυτό διασώζει ο Σιμπλίκιος).Ως πολιτικός άντρας είχε κερδίσει την εκτίμηση των συμπολιτών του,έτσι ώστε εκλέχτηκε και στρατηγός.Νίκησε μάλιστα τους Αθηναίους,με αρχηγό τον Περικλή,κατά την ναυμαχία του 441-440 π.Χ.
Οι απόψεις του Μελίσσου παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον,αποσκοπώντας στην υποστήριξη της παρμενίδειας θεώρησης της πραγματικότητας,αν και,κατά τους Kirk-Raven-Schofield,«δεν είναι κανένας μεγάλος και πρωτότυπος μεταφυσικός ούτε λαμπρός εκφραστής αντινομιών,όπως ο Ζήνων..».Η επίδρασή του,όμως,ιδιαίτερα η ιδέα του ότι το κενό είναι η προϋπόθεση της κινήσεως,ήταν καθοριστική στον Λεύκιππο και την διαμόρφωση της ατομικής θεωρίας.
Σύμφωνα,λοιπόν,με την διδασκαλία του Μελίσσου,η πραγματικότητα είναι μία,ενιαία και αδιαίρετη,αιώνια,ομοιογενής,ακίνητη και μη υποκείμενη σε οποιαδήποτε αλλαγή.Επομένως,η αλλαγή και η κίνηση,που γίνονται αντιληπτές με τις αισθήσεις,είναι στην πραγματικότητα απατηλές ψευδαισθήσεις.
Όπως και ο Παρμενίδης,απορρίπτει και ο Μέλισσος το «γίγνεσθαι».Η πραγματικότητα δεν έγινε,διότι αυτή δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος•αν είχε γίνει,θα είχε μια αρχή,επομένως πριν από την αρχή αυτή δεν θα υπήρχε,θα ήταν ένα καθαρό μηδέν.Αλλά από το μηδέν δεν μπορεί να γεννηθεί κάτι πραγματικό,επομένως αυτό που δεν ήταν τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί αρχή για κάτι που έγινε.
Αφού η πραγματικότητα δεν έχει αρχή,δεν μπορεί να έχει ούτε τέλος.Άρα είναι κάτι αιώνιο και άπειρο.Το άπειρο της πραγματικότητας δεν νοείται μόνο χρονικά,αλλά και χωρικά.Επομένως στην παρμενίδεια τέλεια σφαίρα του όντος,που είναι άπειρη,αλλά μόνο μέσα στα όριά του,ο Μέλισσος αντιπαρατάσσει την στο άπειρο επεκτεινόμενη πραγματικότητά του.Εφόσον είναι άπειρη,είναι και μία•διότι,αν δεν ήταν μία,θα είχε το πέρας της σε κάποια άλλη.
Η πραγματικότητα,παραιτέρω,δεν είναι μόνο εν,αλλά είναι ως εκ τούτου,και ομοιόμορφη.Επιπλέον,δεν υφίσταται καμιά είδους μεταβολή στην φύση ή την διάταξή της:δεν χάνεται ούτε μεγαλώνει ούτε μεταβάλλει την δομή της ούτε πονά ούτε λυπάται.Ένα ακόμα χαρακτηριστικό της πραγματικότητας είναι η πληρότητά της,η ανυπαρξία κενού.Εφόσον δεν υπάρχει κενό,δεν είναι δυνατόν να υπάρχει κίνηση,διότι η κίνηση θα ήταν δυνατή μόνο μέσα στο κενό και όχι μέσα σε μια πλήρη και συμπαγή πραγματικότητα.
Ο Μέλισσος στρέφεται εναντίον της πολλαπλότητας των πραγμάτων χρησιμοποιώντας το ακόλουθο επιχείρημα:οι άνθρωποι βασίζονται στα δεδομένα της αισθητηριακής αντίληψης και πιστεύουν πως τα πράγματα αλλάζουν,γίνονται,λ.χ.,από κρύα ζεστά ή από ζωντανά νεκρά κλπ.Αν,όμως,υπήρχαν πολλά όντα,τότε θα έπρεπε να είναι όπως ακριβώς η μία και μοναδική πραγματικότητα(ως τμήματά της),δηλαδή αιώνια,αμετάβλητα,αγέννητα και άφθαρτα.Άρα,αφού θεωρούμε αφ’ενός πως υπάρχουν πολλά αμετάβλητα,ενώ οι αισθήσεις αφ’ετέρου μάς δείχνουν πως τα πάντα μεταβάλλονται,επομένως οι αισθήσεις μάς εξαπατούν ως προς την πολλαπλότητα•διότι,αν ήταν αληθινά,θα έπρεπε να μη μεταβάλλονται,αλλά να μένουν πάντοτε ίδια και σταθερά.