Αρχαίες ελληνικές παροιμίες.

Πολλές από τις αρχαίες ελληνικές παροιμίες έχουν διασωθεί ως τις μέρες μας ως επιβιώματα και είναι έξοχες από αισθητικής απόψεως.Είναι δε αξιοθαύμαστο γεγονός ότι τις ακούμε να βγαίνουν και από τα χείλη αγραμμάτων χωρικών της πατρίδας μας,γεγονός που,σε συνδυασμό με το ότι οι λεκτικοί αυτοί τύποι δεν διδάσκονται στο σχολείο,αλλά μεταδίδονται από στόμα σε στόμα επί σειρά αιώνων,καταδεικνύει την διαχρονική ενότητα της ελληνικής γλώσσας και την αδιατάρακτη συνέχεια της ελληνικής φυλής.Παρατίθενται κάποιες χαρακτηριστικές παροιμίες:

1.«Αεί κολοιός ποτέ κολοιόν ιζάνει:Επί των τοις ομοίοις προσομιλούντων.Συνδυαστικά γαρ και συναγελαστικά τα ζώα».
(Πάντα ο κολοιός κάθεται μαζί με τον κολοιό.Γι’αυτούς που συναναστρέφονται τους ομοίους τους.Γιατί τα ζώα συναγελάζονται και έρχονται σε επαφή).

2.«Αεί τα πέρυσι βελτίω:Κατά τα Μακεδονικά ταπεινουμένων των Αθήνησι πραγμάτων εν τοις Διονυσίοις επεφώνουν το προκείμενον οι Αθηναίοι,δηλούντες την προλαβούσαν ευδαιμονίαν».
(Κάθε πέρ[υ]σι και καλύτερα:Στα χρόνια της μακεδονικής κυριαρχίας οι Αθηναίοι,ταπεινωμένοι ως πολιτική κοινότητα,έλεγαν δυνατά την παροιμία αυτή,δηλώνοντας τις προηγούμενες καλές μέρες που πέρασαν).

3.«Αιάντειος γέλως:Επί των παραφρόνως γελώντων».
(Αιάντειο γέλιο:Για όσους γελούν με παράφρονα τρόπο).

4.«Αιθίοπα λευκαίνεις»
(Λευκαίνεις τον αράπη.Πρβλ.την σημερινή παροιμία «τον αράπη κι αν τον πλένεις το σαπούνι σου χαλάς»).

5.«Άλμη ουκ ένεστιν αυτώ».
(Αυτός δεν έχει καμιά νοστιμάδα-δηλ. είναι άχαρος,δεν γίνεται αποδεκτός στην ομήγυρη).

6.«Αμ’ έπος αμ’ έργον:Επί των οξέως και ταχέως ανυομένων».
(Αμ’ έπος αμ’ έργον:Γι’αυτούς που τελειώνουν κάτι στο άψε-σβήσε).

7.«Άνθρακες ο θησαυρός αναπέφηνεν:Επί των διαψευσθέντων,εφ’ οις ήλπισαν.Μέμνηται αυτής Λουκιανός(…).Και πάλιν «Άνθρακας μου τον θησαυρόν απέφηνας» «Άνθρακας τον θησαυρόν μου απέφηνας».
(Άνθρακες αποδείχτηκε ο θησαυρός:Γι’ αυτούς που διαψεύστηκαν σε όσα ήλπισαν.Την παροιμία αναφέρει ο Λουκιανός[…].Κι αλλού[αναφέρει]:«Άνθρακες απέδειξες τον θησαυρό μου»).

8.«Αρχή άνδρα δείκνυσιν:Επί των εν τη αρχή οίοι εισι φαινομένων».
(Η εξουσία αποκαλύπτει τον άνθρωπο:Γι’ αυτούς που,όταν ασκούν κάποια εξουσία,φανερώνουν ποιοι είναι).

9.«Αρχή δε τοι ήμισυ παντός:Επί των εις τι προκοπτόντων.Προήκται δε εκ των Ησιόδου».
(Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός:Γι’αυτούς που προκόβουν σε κάτι.Η παροιμία έχει προέλθει από τα έργα του Ησιόδου).

10.«Βάλλ’ ες κόρακας:Τουτέστιν,άπιθι εις απώλειαν,διότι το ζώον χαίρει περί τα πτώματα,και διά το εν τραχέσι τόποις τους νοσσιάς ποιείν».
(Άι στον κόρακα:Τουτέστιν,πήγαινε στα κομμάτια,γιατί το ζώο νιώθει χαρά με τα πτώματα κι ακόμη γιατί χτίζει τη φωλιά για τα νεογνά του σε δύσβατα κι απόκρημνα μέρη).

11.«Γλαύκα εις Αθήνας άγει».
(Κομίζει γλαύκα εις Αθήνα,λέμε σήμερα,δηλαδή φέρνει κουκουβάγια στην Αθήνα.Λέγεται για εκείνους που προσφέρουν κάτοι,που δεν είναι χρειάζεται.Η αρχαία Αθήνα έβριθε αυτών των πτηνών,άρα ήταν εντελώς περιττό να φέρει κάποιος μια κουκουβάγια στην πόλη).

12.«Γάλα ορνίθων:Επί των σπανίων».
(Και του πουλιού το γάλα.Για τα σπάνια και δυσεύρετα).

13.«Γηράσκω δε αεί πολλά διδασκόμενος:Επι των διά το γήρας εμπειροτέρων.Είλκυσται μέντοι εκ των Σόλωνος ελεγείων».
(Γερνάω και μαθαίνω πάντα πολλά:Για όσους λόγω του γήρατος έχουν μεγάλη πείρα.Η παροιμία έχει αντληθεί από τις ελεγείες του Σόλωνος).

14.«Γης Βάρος:Επί των εις μηδέν συντελούντων».
(Βάρος της Γης:Για εκείνους που δεν είναι σε τίποτα ωφέλιμοι.Πρβλ. το «άχθος αρούρης» που είπε ο ομηρικός Αχιλλέας στη μητέρα του Θέτιδα,όταν αυτή τον απέτρεπε να μπει στη μάχη,για να μη σκοτωθεί-Δεν μπορώ να μένω εδώ,ενώ οι Αχαιοί σκοτώνονται,καταγέλαστος στα καράβια των Αχαιών,«άχθος αρούρης»).

15.«Γνώθι σαυτόν:Επί των υπέρ δύναμιν κομπαζόντων.Έστι δε απόφθεγμα ενός των επτά σοφών,ήτοι Σόλωνος ή Θαλού».
(Να γνωρίζεις τον εαυτό σου[να αποκτήσεις αυτογνωσία].Γι’αυτούς που κομπάζουν για κάτι πάνω απ’τις δυνάμεις τους.Το απόφθεγμα ανήκει σε έναν από τους επτά σοφούς,τον Σόλωνα ή τον Θαλή.Είχε τοποθετηθεί ως προμετωπίδα στο μαντείο των Δελφών).

16.«Γυναικί μη πίστευε μηδ’ αν αποθάνη».
(Μη πιστεύεις σε γυναίκα ούτε όταν πεθάνει).

17.«Εις ανήρ ουδείς ανήρ:Παρ’ όσον ουδέν υφ’ ενός κατορθούται».
(Ένας άνθρωπος=κανένας άνθρωπος.Γιατί ένας μόνος του δεν κατορθώνει τίποτα.Πρβλ. το σημερινό «ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη»).

18.«Εις αρχαίας φάτνας:Επί των απολαύσεως τινος εκπεσόντων,είτα πάλιν επί την αρχαίαν ελθόντων δίαιταν».
(Στα παλιά λημέρια:Γι’ αυτούς που έχασαν κάποια απόλαυση και επανήλθαν στον παλιό τρόπο ζωής).

19.«Εις ψάμμον οικοδομείν»
(Χτίζεις πάνω στην άμμο.Πρβλ. τον στίχο του γνωστού λαϊκού τραγουδιού «είναι κακό στην άμμο να χτίζεις παλάτια…»).

20.«Εκ του γαρ εσοράν γίνετ’ ανθρώποις εράν».
(Από τα μάτια πιάνεται ο έρωτας.Πρβλ. τους στίχους του παραδοσιακού Ηπειρώτικου τραγουδιού «Από τα μάτια πιάνεται,στα χείλη κατεβαίνει,κι από τα χείλη στην καρδιά ριζώνει και δεν βγαίνει»).

21.«Εκ λύκου στόματος».
(Από το στόμα του λύκου:Γι’ αυτούς που λαμβάνουν κάτι,χωρίς να το ελπίζουν.Σήμερα λέμε «σώθηκε απ’του Χάρου τα δόντια»).

22.«Ελαίω πυρ σβεννύεις»
(Με λάδι προσπαθείς να σβήσεις τη φωτιά.Σήμερα λέμε «ρίχνεις λάδι στη φωτιά»).

23.«Θεός εκ μηχανής:Επί των εκ παραλόγου τινα βοήθειαν ευρισκόντων.Εν γαρ ταις τραγωδίαις εξ αφανούς θεοί τινες επί της σκηνής από μηχανής ανεφαίνοντο».
(Από μηχανής θεός:Γι’αυτούς που βρίσκουν κάποια βοήθεια,χωρίς να το περιμένουν και έξω από κάθε λογική πρόβλεψη.Γιατί στις παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας κάποιοι θεοί παρουσιάζονται πάνω στη σκηνή με τη βοήθεια κάποιου μηχανήματος,χωρίς να τους περιμένουν).

24.«Καδμεία νίκη:Επί των αλυσιτελώς νικώντων(…)».
(Καδμεία νίκη:Γι’ αυτούς που νικούν,χωρίς να ωφελούνται[…].Η παροιμία αναφέρεται στον αλληλοσκοτωμό του Ετεοκλέους και του Πολυνείκη και έχει ως αφετηρία την τραγωδία του Σοφοκλέους «Αντιγόνη»).

25.«Κατόπιν εορτής ήκεις:Επί των από καλού πράγματος απολειπομένων».
(Έφτασες κατόπιν εορτής:Γι’ αυτούς που απουσιάζουν από κάτι το καλό).

26.«Λαγώς καθεύδων:Επί των προσποιουμένων καθεύδειν».
(Λαγός που κοιμάται:Γι’ αυτούς που υποκρίνονται ότι κοιμούνται.Σήμερα λέμε «λαγοκοιμάται»).

27.«Μία χελιδών έαρ ου ποιεί,και Μία μέλισσα μέλι ου ποιεί…».
(Ένα χελιδόνι δεν φέρνει την άνοιξη και μία μόνο μέλισσα δεν κάνει μέλι…).

28.«Οίκος φίλος,οίκος άριστος…».
(Σπίτι μου σπιτάκι μου και σπιτοκαλυβάκι μου…).

29.«Όρκος αφροδίσιος συγγιγνώσκεται:Παρ’ όσον οι ερώντες ευχερώς ομνύουσι».
(Ο όρκος ο ερωτικός συγχωρείται:Κι αυτό,γιατί οι ερωτευμένοι με το παραμικρό ορκίζονται).

30.«Σαρδώνιος γέλως:(…)Ή ότι σαρδόνιον βοτάνη εστί δηλητήριος,ήτοι άπαν το σώμα του φαγόντος υποβάλλει,ως και των χειλέων συσταλέντων γυμνούσθαι τους οδόντας και γέλωτος φαντασίαν παρέχειν τοις ορώσιν(…)».
(Σαρδώνιο γέλιο:[…] Ή επειδή το σαρδόνιο είναι ένα δηλητηριώδες χόρτο,το οποίο προκαλεί σπασμούς σε όλο το σώμα αυτού που το έφαγε.Έτσι συστέλλονται και τα χείλη και φαίνονται τα δόντια δημιουργώντας την ψευδαίσθηση του γέλιου σ’αυτούς που τον βλέπουν).






(Πηγή:«Αρχαίες ελληνικές παροιμίες» του Ν.Μουλακάκη).

Ποια είναι τα βάρη της ανθρώπινης ψυχής.

«…εστ]ίν;φόβοι μεν [εισιν ο] μεν εκ θεών,ο [δ’από θ]ανάτου,ο δ’ απ’ [αλγηδόνων,προς δε [τούτοις επιθυμία πο[λύ τους φυσικούς όρους [εκτρέχουσα.και γαρ ρί[ζαι κακών πάντων [εισίν αύται,καν ταύ[τας μη υποτέμωμεν,[όχλος κακών ημείν [προσφύσεται…».

(…Ποια είναι λοιπόν αυτά που επιβαρύνουν την ψυχή;Είναι κατ’αρχήν οι φόβοι•ο φόβος του θεού,ο φόβος του θανάτου,ο φόβος του πόνου.Και κοντά σ’αυτούς,είναι όσες επιθυμίες ξεπερνούν τα φυσικά τους όρια.Να ποιες είναι οι ρίζες όλων των κακών.Κι αν δεν τις κόψουμε,πλήθος κακών θα φυτρώσουν πάνω μας…).




(Πηγή:Από την Επιγραφή του Διογένους του Οινοανδέως).

Ο Επιτάφιος θρήνος των Λαζαρίνων.

Ένα από τα αγνά και γραφικά παλαιά έθιμα,που διατηρείται σε ορισμένα χωριά του Νομού Κοζάνης(κυρίως στην Αιανή),είναι οι «Λαζαρίνες».Λαζαρίνες ονομάζονται τα κορίτσια,τα οποία συμμετέχουν στις τριήμερες λαϊκές εορταστικές εκδηλώσεις που αρχίζουν την Παρασκευή,παραμονή του Λαζάρου,κορυφώνονται το Σάββατο του Λαζάρου και λήγουν την Κυριακή των Βαΐων.Την Παρασκευή μπροστά στην εικόνα του Χριστού,αφού προσκυνήσουν,ψάλλουν ένα είδος λαϊκού επιταφίου σε σκοπό λυπητερό,όπως είναι και το περιεχόμενό του,που ομοιάζει με πραγματικό μοιρολόγι και θρήνο.Παρατίθεται το άσμα ολόκληρο,όπως το έψαλλαν παλαιότερα με κατάνυξη οι Λαζαρίνες(σήμερα τραγουδούν μια σύντομη παραλλαγή του) και οι γυναίκες του Τσαρσαμπά(της περιοχής νοτιοανατολικώς της Κοζάνης) και της περιοχής των Γρεβενών στον Επιτάφιο:


«Τώρα Μεγάλη Σαρακοστή,τώρα μεγάλες μέρες.
Τώρα λένε το Άγιος ο Θεός και τα’Άγιο Κύργ’ ελέησον.
Όποιος το λέει σώνεται κι όποιος τα’ ακούει αγιάζει
κι όποιος το καλοαφουγκραστεί Παράδεισο θα λάβει
Παράδεισο και λειτουργιά κάτω στο μοναστήρι.
Ο Κύριός μας θέλησε να μπει σε περιβόλι
να λάβει δείπνο μυστικό,για να τον λάβουν όλοι.
Η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της
την προσευχή της έκανε για το μονογενή της.
Ακούει βροντές και αστραπές και ταραχές μεγάλες
βγαίνει στην πόρτα για να δει,στη γειτονιά να μάθει.
Βλέπει τον ουρανό θολό και τάστρα βουρκωμένα
και το φεγγάρι το λαμπρό στο αίμα βουτηγμένο.
Φωνή της ήρθ’ εξ ουρανού κι απ’ αρχαγγέλλου στόμα.
-Σώσε κυρά μ’ τις προσευχές,σώσε και τις μετάνοιες
τον γιο σου τον επιάσανε οι άνομοι Εβραίοι
οι άνομοι παράνομοι και τρισκαταραμένοι.
Σαν τάκουσε η Παναγιά πέφτει,λιγοθυμάει.
Σταμνιά νερό την περιχούν,τρία κανιά του μόσχου
τέσσερα του ροδόσταμου,ώσπου να συνεφέρει.
Σαν συνεφέρει κι ύστερα αυτό το λόγο λέει:
-Ας έλθει η Μαγδαληνή κι η θειά η Ελισάβετ,
να πάμε να τον εύρουμε προτού μας τον σταυρώσουν,
πριν μας τον βάλουν στα καρφιά και μας τον θανατώσουν.
Παίρνουν το δρόμο,το δρομί,δρομί το μονοπάτι
και το δρομί τις έβγαλε στου τσίγγανου την πόρτα.
-Καλημέρα σου τσίγγανε και τ’είν’ αυτά που κάνεις;
-Κάποιον θε να σταυρώσουνε και τα καρφιά του κάνω.
Αυτοί μου είπαν τέσσερα κι εγώ τα κάνω πέντε.
Τα δυο να μπουν στα χέρια του,τ’ άλλα τα δυο στα πόδια
το πέμπτο το φαρμακερό να μπει μεσ’ στην καρδιά του.
Να τρέξει αίμα και χολή να πληγωθεί η καρδιά του,
Σαν τ’άκουσε η Παναγιά,πέφτει,λιγοθυμάει
σταμνιά νερό την περιχούν,τρία κανιά του μόσχου
τέσσερα του ροδόστομου,ώσπου να συνεφέρει.
Σαν συνεφέρει κι ύστερα αυτό το λόγο λέει:
-Ανάθεμά σε τσίγγανε κι εσύ και η δουλειά σου.
Ψωμί να μη βρεθεί να φας και στάχτη στη γωνιά σου
κι αν σαραντίση ο τόπος σου σκουλήκια να σε φάνε.
Παίρνουν το δρόμο,το δρομί,δρομί το μονοπάτι
το μονοπάτι τσ’ έβγαλε στο σπίτι του Πιλάτου.
Βλέπουν τις πόρτες σφαλιστές και τα κλειδιά παρμένα.
-Ανοίξτε πόρτες του ληστή και πόρτες του Πιλάτου
για νάμπει μέσα η Παναγιά και νάβρει τον υιό της.
Κι οι πόρτες απ’το φόβο τους ανοίξαν μοναχές τους.
Μπαίνει μπροστά η Παναγιά μόνη και μοναχή της.
Κοιτάει δεξιά,κοιτάει ζερβά κανέναν δεν γνωρίζει.
Κοιτάει και δεξιώτερα,βλέπει τον Ιωάννη.
-Αϊ-Γιάννη Πρόδρομε και βαπτιστή του γιου μου
μην είδες τον υιόκα μου και σε διδάσκαλό σου;
-Δεν έχω στόμα να σου πω,χείλη να σου μιλήσω
δεν έχω χειροπάλαμο για να σου τόνε δείξω.
Βλέπεις εκείνον τον γυμνό τον παραπονεμένο
οπού φορεί στην κεφαλή αγκάθινο στεφάνι,
οπού φορεί πουκάμισο στο αίμα βουτηγένο;
Εκείνος είναι ο γιόκας σου και με διδάσκαλός μου.
Σαν τάκουσε η Παναγιά,πέφτει λιγοθυμάει.
Σταμνιά νερό την περιχούν,τρία κανιά του μόσχου,
τέσσερα του ροδόσταμου ώσπου να συνεφέρει.
Σαν συνεφέρει κ’ ύστερα αυτό το λόγο λέει:
-Δεν είν’ μαχαίρι να σφαχτώ,γκρεμός να πάω να πέσω;
Δεν είν’ αργυροψάλιδο να κόψω τα μαλλιά μου;
Τότ’ αποκρίθηκε ο Χριστός με πικραμένα λόγια:
-Μάνα σαν θα σφαχτείς εσύ σφάζονται όλες οι μάνες.
Μάνα σαν γκρεμιστείς εσύ,γκρεμίζονται όλες οι μάνες.
Μάνα,σαν κόψεις τα μαλλιά,τα κόβουν όλες οι μάνες.
Σύρε μάνα μ’ στο σπίτι μας και στην καλή την ώρα,
βάλε κρασί στο μαστραπά κι αφράτο παξιμάδι
και κάτσε και μακάρισε το γιο σου παλληκάρι.
Κατά το μέγα Σάββατο,κατά το μεσονύχτι,
όταν σημαίνουν οι εκκλησιές και ψάλλουν οι παπάδες
τότε και συ μανούλα μου νάχεις χαρές μεγάλες.

Όποιος τ’ακούει σώζεται κι όποιος το λέει αγιάζει
κι όποιος το καλοφουγκραστεί παράδεισο θα λάβει».





(Πηγή:«Οι Λαζαρίνες» του Κωνσταντίνου Ευαγ. Σιαμπανόπουλου).

Μια εκδήλωση τιμής προς τους γονείς στην αρχαία Σπάρτη.

«Ερωτηθείς δε διά τι έθος παρ’ αυτοίς εστι τους νεωτέρους τοις πρεσβυτέροις εξανίστασθαι,«όπως» έφη «περί τους μη προσήκοντας ούτως έχοντες τιμής μάλλον τιμώσι τους γονέας».

(Όταν ρωτήθηκε[ενν. ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Τήλεκλος],γιατί υπάρχει η συνήθεια στην πατρίδα του να σηκώνονται οι νεότεροι στους μεγαλυτέρους,είπε:«Για να τιμούν περισσότερο τους γονείς τους,συνηθίζοντας να τιμούν τους ξένους»).





(Πηγή:«Αποφθέγματα Λακωνικά» από τα «Ηθικά» του Πλουτάρχου).

Η προέλευση της φράσης «άνω κάτω».

«Φήσαντος δε τινος των πρεσβυτέρων προς αυτόν γηραιόν όντα,επειδή τα αρχαία νόμιμα εκλυόμενα εώρα άλλα δε παρεισδυόμενα μοχθηρά,διότι τα άνω κάτω ήδη γίνεται εν τη Σπάρτη…»

(Κάποιος από τους γέροντες που έβλεπε ότι τα παλιά ήθη καταλύονταν και άλλα,νέα,φαύλα επικρατούσαν,έλεγε στον Άγι,γέρο πια,ότι στη Σπάρτη τώρα γίνονται τα άνω κάτω…)




(Πηγή:«Αποφθέγματα Λακωνικά» από τα «Ηθικά» του Πλουτάρχου).

Ο τρόπος αντιμετώπισης των επιθυμιών.

Στο ακόλουθο χωρίο ο Επίκουρος μάς διδάσκει,πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις επιθυμίες μας:

«Προς πάσας τας επιθυμίας προσακτέον το επερώτημα τούτο•τί μοι γενήσεται αν τελεσθή το κατά επιθυμίαν επιζητούμενον;και τί εάν μη τελεσθή;».

(Σε σχέση με κάθε επιθυμία πρέπει να προβάλλεται το εξής ερώτημα:τι θα μου συμβεί,αν πραγματοποιηθεί αυτό που επιθυμώ,και τι,αν δεν πραγματοποιηθεί).





(Πηγή:«Επικούρου προσφώνησις»).

Η ζωή μας είναι μικρή,προειδοποιεί ο Επίκουρος.

«Γεγόναμεν άπαξ,δις δε ουκ έστι γενέσθαι•δει δε τον αιώνα μηκέτι είναι•συ δε ουκ ων της αύριον κύριος αναβάλλη το χαίρον•ο δε βίος μελλησμώ παραπόλλυται και εις έκαστος ημών ασχολούμενος αποθνήσκει».

(Μια φορά γεννηθήκαμε,δύο φορές δεν είναι δυνατόν να γεννηθούμε•πρέπει και η αιωνιότητα να μην υπάρχει πλέον•ούτε επειδή δεν είσαι κύριος της αυριανής ημέρας να μην αναβάλλεις τη χαρά•η ζωή μας από τις πολλές φροντίδες καταστρέφεται και καθένας από εμάς από τις πολλές ασχολίες πεθαίνει).





(Πηγή:«Επικούρου προσφώνησις»).

Στιγμιότυπα της ποντιακής γενοκτονίας(1914-1923).

1.Από έκθεση του μητροπολίτη Αμασείας Γερμανού Καραβαγγέλη με ημερομηνία 29 Ιανουαρίου 1917:«…Βρέφη,κορίτσια,γυναίκες και άρρωστοι υπέστησαν κτηνώδη μεταχείριση και υποχρεώνονται να διανυκτερεύσουν στην ύπαιθρο.Πολλοί αρρωσταίνουν και εκατοντάδες πεθαίνουν.Πολλά παιδιά έχασαν τους γονείς τους και περιπλανώνται άσκοπα και άλλα έχουν πεθάνει στο δρόμο από την πείνα και το κρύο.Θάβεται μόνο ένα μέρος από αυτά,ενώ τα πτώματα των υπολοίπων θρέφουν τα όρνεα και τα κοράκια…».

2.Μαρτυρία του Γάλλου F.Sartiaux:«Στις πύλες των πόλεων υπάρχουν σκλαβοπάζαρα με μεγάλη πελατεία•εκεί πουλιούνται οι γυναίκες,τα κορίτσια και τα παιδιά που απήγαγαν οι τουρκικές ή κουρδικές συμμορίες στο διάβα τους…Οι ίδιες οι αρχές υπέβαλαν σε βασανιστήρια πολλά άτομα•τα θύματα ακινητοποιούνταν με λουριά και τα μαστίγωναν στην πατούσα πολλές ώρες συνεχώς μ’ένα χοντρό μαστίγιο από δερμάτινες λουρίδες».

3.Ο αυτόπτης μάρτυρας των φρικαλεοτήτων ιστορικός Γ.Βαλαβάνης γράφει για όσα διαδραματίστηκαν στο χωριό Πάλτσανα:«Τερατώδης κακούργος ο Ταπάνογλου Χαλήλ,ο οποίος προ της εξοντώσεως των χριστιανών ήτο άσημος αιγοβοσκός,σήμερον δε έχει χαρέμιον εκ των βία εξισλαμισθεισών Ελληνίδων,προϋπήντησε τους δυστυχείς Έλληνας,σύροντας τα πένθιμα ράκη τους και επετέθη θηριωδώς κατά τούτων εξαπολύσας και οκτώ αγρίους μολοσσούς εναντίον των και τοιουτοτρόπως εν ελεεινή καταστάσει εισήλθον εις τα έρημα χωρία των».

4.Μαρτυρία του Γ.Βαλαβάνη για τα γεγονότα της Κερασούντας:«Τα μικρά παιδία εκ των εκτοπισθέντων,τα κατορθώσαντα να υπεισέλθουν εις την πόλιν,περισυνελέγοντο με την αυτήν επιμέλειαν,όπως άλλοτε οι σκύλοι εν Κωνσταντινουπόλει,εστιβάζοντο κατά δεκάδας εις βάρκες και ερρίπτοντο εις την θάλασσαν!Συχνάκις η γαλήνη της νυκτός διεκόπτετο από οξείας παιδικάς φωνάς,αι οποίαι βαθμηδόν εξησθένιζον και έπαυον…αιωνία τους η μνήμη ήκουα τον μητροπολίτην να ψιθυρίζη…ήτο η μόνη επικήδειος ευχή,η οποία τα συνώδευεν…».

5.Θηριωδίες στην Σταυροπηγιακή Μονή Βαζελώνος,στα νοτιοδυτικά της Τραπεζούντας:Την 23η Απριλίου 1916,στίφη Τούρκων στρατιωτών,συμμοριτών,χωρικών και γυναικοπαίδων άρχισαν να λεηλατούν την μονή.Μετά την συμπλήρωση της λεηλασίας,οι επιδρομείς μετέβαλαν την Μονή σε τόπο σφαγής,ακολασίας και αγριοτήτων•γυναίκες παρθένες συλλαμβάνονταν στα δάση και οδηγούνταν στη Μονή,όπου αρχικά βιάζονταν κτηνωδώς και έπειτα αποκεφαλίζονταν.«…Μεταξύ των δολοφονηθέντων τούτων θυμάτων»,έγραψε ο μητροπολίτης Ροδοπόλεως Κύριλλος,«κατατάσσονται άλλαι 14 νεάνιδες όραι,αίτινες φεύγουσαι τον βαρύν πέλεκυν του δημίου,κατέφυγον,ως εις άσυλον θρησκευτικόν,εις την διαληφθείσαν ιεράν μονήν του Βαζελώνος,οπόθεν οι τύραννοι ούτοι,αφού απήγαγον τους φιλησύχους πατέρας της Μονής αιχμαλώτους,προέβησαν ούτοι εις κορεσμόν των σωματικών αυτών ηδονών,βία ατιμάσαντες τας παρθένους ταύτας,ων τελευταίον αφού απέκοψαν τους μαστούς και τας κεφαλάς,αφήκαν τα πτώματα και απήλθον».

6.Μαρτυρία του Γ.Βαλαβάνη για την περιφέρεια Επές(στην περιοχή της Σεβάστειας):«Το τμήμα Επές υπέστη φρικώδη μαρτύρια.Διά λόγους δήθεν στρατιωτικούς απηγορεύθη η εκ των χωρίων των έξοδος των Ελλήνων προς καλλιέργειαν των αγρών των και τοιουτοτρόπως οι κάτοικοι υπέστησαν τον ασφαλή,αλλά και βραδύν,πάντως όμως θλιβερώτατον θάνατον της λιμοκτονίας.Οι κάτοικοι μαστιζόμενοι υπό τρομεράς πείνης κατέτρωγον κρέατα αποσυντεθειμένα και ποντικούς όζοντας,εκ των οποίων ανεπτύσσοντο σοβαραί ασθένειαι του στόματος και επιδημίαι…Αντί εκατόν δραμίων άρτου πολλάκις παρελάμβανον[οι Τούρκοι ενν.] παρά των θνησκόντων γονέων εκ πείνης δεκαετή κοράσια,διά να ασελγήσουν επ’αυτών διάφοροι σάτυροι.Και το χειρότερον,θέλοντες να πλήξουν ομού μετά των οσίων και τα ιερά,οργιάζουν μετά των τοιούτων θυμάτων εις τας εκκλησίας,επί Αγίων Τραπεζών!».

7.Συνημμένη αναφορά του μητροπολίτη Σαμψούντας Γερμανού προς το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως(30/01/ 1917):«Από την Σαμψούντα στάλθηκαν πολιτοφύλακες και στρατιώτες εναντίον των πλούσιων χωριών της περιοχής[Σαμψούντας],οι οποίοι έκαψαν τα χωριά,σκότωσαν γέρους και παιδιά και βίασαν γυναίκες.Ακόμα και κορίτσια κάτω των δέκα χρόνων και γριές πάνω των 80 είχαν αυτήν την τύχη».

8.Μαρτυρία της Τατιάνα Γκρίτσι Μιλλιέξ για τους εκτοπισμένους στο χωριό Πιρκ Έλληνες της Τρίπολης:«Το κλίμα του χωριού δε μας φάνηκε καλό,γιατί το νερό ήτανε γλυφό κι άνοστο και δεν μπορούσαν να το πιουν ούτε και οι άρρωστοι με τα καμένα χείλια του πυρετού τους…Μέσα στα σπίτια ζούσανε οι άνθρωποι μαζί με τους νεκρούς,κι ήτανε πιο ευτυχισμένοι κείνοι που είχανε κλείσει τα μάτια από τους αποθαμένους ζωντανούς».

9.Μαρτυρία του Θ.Παπαθεοδωρίδη για την τύχη του χωριού Τσαγράκι,της επαρχίας Τσενίκ:«Οι βδελυροί επιδρομείς,αφού άγρια εσύλησαν αυτούς(τους ναούς),κατόπιν εβεβήλωσαν,τα ιερά βιβλία εξέσχισαν,τις εικόνες κατακερμάτισαν,τις κανδήλες,τα Εξαπτέρυγα,τον Επιτάφιον κατασυνέτριψαν,τους πολυελαίους επάνω στα αρπαγέντα κτήνη ως στολίδια εκρέμασαν.Κενούς τάφους ώρυξαν και ενέσκαψαν νομίζοντας ότι είναι κάτι πολύτιμο κρυμμένο εκεί και κάθε μιαρό έργο διέπραξαν».

10.Μαρτυρία του Λάμπου Μαυρίδη από το Τεπέ Κιοΐ της Πουλαντζάκης για τη μοίρα του χωριού του:«Κανένα χρόνο μετά τον ερχομό μας από την εξορία(1916),κακήν κακώς,ζήσαμε.Ύστερα ο Τοπάλ Οσμάν ήρθε χαράματα και περικύκλωσε το χωριό με τους τσέτες του.Μάζεψαν τον κόσμο,έναν έναν τους χωριανούς και τους έβαλαν σ’ένα σπίτι,σιμά στην εκκλησία:Άντρες,παιδιά,γυναίκες,γέρους,μωρά.Έδωσαν φωτιά το σπίτι και τους έκαψαν ζωντανούς!Προτού να τους κάψουν,διάλεξαν 4-5 νέες γυναίκες και τις κράτησαν για τον εαυτό τους.Μετά έχυσαν 10 τενεκέδες πετρέλαιο μέσα και ολόγυρα στο σπίτι και κατόπιν έρριξαν μια χειροβομβίδα.Άναψε φωτιά!Το σπίτι ήταν του Κοντού του Κώτα.Δέκα-είκοσι λεφτά κράτησε το κακό.Φώναζαν.Οι φωνές των γυναικών «σον ουρανόν έβγαιναν»(ανέβαιναν στον ουρανό).Τινάχτηκε το σπίτι μες στις φλόγες κι όλους τους πλάκωσε μέσα!...Οι πέντε γυναίκες που διάλεξαν,για να τις πάρουν οι Τούρκοι να τις βιάσουν,το κατάλαβαν και,σαν έβλεπαν τη φωτιά και τις φωνές,πήδησαν μέσα στο σπίτι λέγοντας:«Είη το όνομα του Κυρίου!...».

11.Από την πολυσέλιδη έκθεση του Τούρκου Δζεμάλ Νουσχέτ:«Αι εξ χιλιάδες των Ελλήνων κατοίκων της Πάφρας αποκλεισθείσαι εντός των εκκλησιών του Σλαμαλίκ,του Σουλού Δερέ,της Παναγίας και του Γκιοκτσέ Σου παρεδόθησαν εις το πυρ,και εντός αυτών εκάησαν όλοι:γέροντες,άνδρες,γυναίκες και παιδία•ουδείς εσώθη…Εις το χωρίον Μπαγμακλί οι κάτοικοι αποκλεισθέντες εντός της οικίας του Τσακάλ Σάββα,μετά της οικίας παρεδόθησαν εις το πυρ,όπου και εκάησαν όλοι,480 άνδρες,γυναίκες και παιδία…».

12.Από έκθεση του Κεντρικού Συμβουλίου του Πόντου,απευθυνόμενη στο Forreign Office(σχετικά με τις τουρκικές θηριωδίες στην Οινόη):«…Οι γυναίκες γνωρίζοντας την τύχη που τις περίμενε,ατίμωση,βιασμός και αγριότητα που θα συνοδεύονταν από τον θάνατο,προτίμησαν όπως οι παρθένες της Κερασούντας,αυτά τ’αθώα φτωχά θύματα του πασίγνωστου κακοποιού Οσμάν αγά,να αυτοκτονήσουν.Έτσι,σφίγγοντας στα στήθια τ’αγόρια τους και τους νεότερους αδερφούς τους,σκαρφάλωσαν στο βράχο κοντά στη θάλασσα και έπεσαν στην άβυσσο».

13.Μαρτυρία του Αντώνη Παπαδόπουλου,στενού συνεργάτη του μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθου,σχετικά με την πορεία της εξορίας του:«Η από Τραπεζούντος μέχρι Ερζερούμ οδός εστρώθη από πτώματα,διότι όσους δεν ηδύναντο να βαδίσουν,λόγω κοπώσεως ή ασθενείας,εφόνευον οι συνοδεύοντες διά να μη καθυστερήσουν τάχα.Τα πτώματα των νεκρών και των φονευομένων έμενον άταφα και έκθετα εις την διάθεσιν των σκύλων και αγρίων ζώων.Ο δρόμος όλος ήτο εν απέραντον νεκροταφείον•έβλεπες κεφαλάς με τα μάτια κόμη,κεφαλάς χωρίς μάτια-χέρια-πόδια,μισοφαγωμένα,εντόσθια να καταβροχθίζωνται από ποιμενικούς σκύλους,ρούχα σκόρπια εδώ και εκεί,υποδήματα και τσαρούχια-κάλτσες και ζώνες».

14.Μαρτυρία του έντιμου Τούρκου αξιωματικού Μεχμέτ Ρεούφ Εφέντη για τα γεγονότα της Μερζιφούντος:«…Την νύκτα περί την 6ην νυκτερινήν,αλά Τούρκα ώραν(μεσονύκτιον),οι Έλληνες εν μέσω των κατηραμένων ξιφολογχών των συμμοριτών οδηγούνται εις το Χάνι(πανδοχείον) του Βελή Πασσά και εντός των σταύλων αγρίως στραγγαλίζονται διά σχοινίων…».

15.Άρθρο της εφημερίδας «Νέα Ελλάς» της Αθήνας:«Εσφάγησαν όλοι οι κάτοικοι της Ζήλε,τα δε πτώματα αυτών επί τέσσαρας ημέρας έμειναν άταφα εντός των δρόμων.Την πέμπτην ημέραν περισυνελέγησαν μετά εις κάρρα και χωρίς καμμίαν εκκλησιαστικήν ευχήν ερρίφθησαν εις λάκκους έξω της κωμοπόλεως».

16.Μια μαρτυρία του Ν.Καπετανίδη για την τύχη της Ματσούκας:«…Ωσάν φαντάσματα επλανώντο τα θύματα του πολέμου-οι ομογενείς-επαιτούντες,ζώντες εις τας χαράδρας,εις τα καλυβόσπιτα,τρεφόμενοι από τα χόρτα των βουνών και από τους φλοιούς των δένδρων».

17.Μαρτυρία της Mortin Blancke για τα 200 ορφανά της κωμόπολης Πουλαντζάκη:«Μικρά έρμαια από διάφορα μέρη,ήταν στοιβαγμένα στο υπόγειο ενός σχολικού κτηρίου…Δεν απόρησα,όταν είδα ότι τα παιδιά είχαν ελκώδη ούλα που μάτωναν.Τα καημένα ήταν εντελώς παραμελημένα.Είχαν γλυτώσει από τα ζωύφια,αλλά είχαν ακόμη σύφιλη και ψώρα.Τα ρούχα τους ήταν βαμβακερά και κρύα.Έκανε τόσο κρύο,που όποτε πήγαινα στο υπόγειο τουρτούριζα.Βρήκα δύο δωμάτια στο πατάρι γεμάτα παιδιά πάνω στο κρεββάτι.Το δωμάτιο ήταν σκοτεινό.Τα παράθυρα ήταν ψηλά και είχαν σκούρες κουρτίνες.Τα παιδιά δεν ήθελαν φως.Τα μάτια τους ήταν πρησμένα και έτρεχαν πύον.Τα κεφάλια τους πεσμένα.Μερικά έκλαιγαν.Ήταν όλων των ηλικιών από 4 έως 15 ετών.«Τράχωμα»,είπε η επιβλέπουσα,«και τα παιδιά τυφλώνονται».Τα έδειξε ένα ένα.Για να προστατέψουν τα υπόλοιπα παιδιά,είχαν φυλακίσει αυτά σε αυτό το σκοτεινό μέρος,περιμένοντας να τυφλωθούν.Ήταν μια επιδημία αιγυπτιακού τραχώματος,χειρότερη από την οποία δεν υπάρχει».

18.Μαρτυρία του Στάθη Λολοσίδη,του τελευταίου Έλληνα,από τους χίλιους της Νίκαιας,που διέφυγε τον θάνατο(από την περιγραφή της συμφοράς της κωμόπολής του και της οικογένειάς του αφήνει να εννοηθεί ,γιατί κατέφυγε στο βουνό σε αντάρτικο σώμα αντεκδίκησης):«Τους άνδρες τους έσφαζαν με μεγάλες μαχαίρες,τους επελεκούσαν και τις γυναίκες από εξ χρονών κοριτσάκια έως τις γριές τις ατίμαζαν και τις έσφαζαν.Είχαν έρθει πολλοί πεζοί και καβαλαρέοι,έκαναν μια ζώνη και μέσα στη ζώνη αυτήν εγινόταν το μακελειό.Έβαλα πολύ χώμα στα αυτιά μου,για να μην ακούω,αλλά η βουή που εσηκωνόταν από τις φωνές και το κλάμα ήταν τόσο μεγάλη,ώστε την άκουε και ο ουρανός.Έως το μεσημέρι ατίμαζαν και έσφαζαν και έκαναν τα κρέατα μικρά μικρά κομματάκια και ύστερα έφεραν τα κάρα και εμάζευαν τις σάρκες».







(Πηγή:«Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου» του Κωνσταντίνου Φωτιάδη).

Το διαζύγιο στην αρχαία Αθήνα.

Στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν δυο ειδών διαζύγια,η αποπομπή,δηλ.διαζύγιο ύστερα από αίτηση του συζύγου και η απόλειψις,δηλ.διαζύγιο ύστερα από αίτηση της συζύγου.
Η πρώτη περίπτωση δεν παρουσίαζε καμιά απολύτως δυσκολία:αν ο σύζυγος ήθελε να χωρίσει τη σύζυγο,την έστελνε στους συγγενείς της,αφού κρατούσε τα παιδιά.Κανένας δεν ρωτούσε,γιατί το έκανε.Οι αιτίες μπορεί να ήταν οι πιο διαφορετικές.Αλλά υπήρχε μια αιτία,η οποία οδηγούσε αναπόφευκτα στο διαζύγιο:αν δεν είχε παιδιά,ο σύζυγος ήταν υποχρεωμένος να χωρίσει τη γυναίκα.Στους Έλληνες ο γάμος εθεωρείτο ιερός θεσμός,καθιερωμένους από τους προγόνους.Τα παιδιά ήταν οι συνεχιστές των παραδόσεων του γένους και της οικογένειας.Όταν πέθαινε ο πατέρας,τα παιδιά έπρεπε να συνεχίσουν τη λατρεία των προγόνων και να τιμούν τον τάφο του πατέρα τους.Οι Έλληνες θεωρούσαν τη συζυγική ζωή μια ανάγκη,στην οποία οι αμοιβαίες προτιμήσεις των νέων δεν είχαν καμιά σημασία,πολύ περισσότερο που βλέπονταν,συνήθως,για πρώτη φορά την ώρα του γάμου.Γάμος σήμαινε θεμελίωση οικογένειας και γέννηση παιδιών,για να μπορεί ο πατέρας να τα παρουσιάσει στη φρατρία και στο δήμο του.Παιδιά πολλά και ωραία,το ιδανικό της οικογενειακής ευτυχίας.
Το διαζύγιο με αίτηση της γυναίκας ήταν δύσκολο.Η γυναίκα έπρεπε να παρουσιαστεί προσωπικά στον άρχοντα και να τού παρουσιάσει γραπτές αποδείξεις,από τις οποίες να προκύπτει το δίκαιο του αιτήματός της.Επειδή η Αθηναία εθεωρείτο υποδεέστερη και ήταν εξαρτημένη,κι αυτή η απλή τυπική πράξη συναντούσε μεγάλες δυσκολίες.Η κατάσταση αυτή φαίνεται θαυμάσια από την περιγραφή που μας άφησε ο Πλούταρχος της απόπειρας διαζυγίου της γυναίκας του Αλκιβιάδη:

«Η Ιππαρέτη ήταν υποδειγματική γυναίκα και αγαπούσε τον άντρα της,αλλά ο Αλκιβιάδης πρόσβαλλε συνεχώς τη σύζυγό του…Εγκατέλειψε,λοιπόν,τη συζυγική εστία και πήγε στον αδελφό της.Ο Αλκιβιάδης δεν ανησύχησε καθόλου…Η γυναίκα έπρεπε να υποβάλει απευθείας στον άρχοντα αίτηση διαζυγίου,όχι μέσω άλλου προσώπου.Όταν παρουσιάστηκε,για να ενεργήσει σύμφωνα με το νόμο,ο Αλκιβιάδης βγήκε να τη συναντήσει,την άρπαξε και την οδήγησε μέσα από την αγορά στο σπίτι.Κανένας δεν τόλμησε να τον σταματήσει ή να την γλυτώσει από τα χέρια του.Έμεινε στο σπίτι του ως τον θάνατο και πέθανε λίγο καιρό μετά την αναχώρηση του Αλκιβιάδη στην Έφεσο.Και η βία του συζύγου δεν φάνηκε σε κανέναν αντίθετη στο νόμο ή σκληρή,γιατί ο νόμος,απαιτώντας από τη γυναίκα που θέλει να πάρει διαζύγιο να παρουσιαστεί σ’ένα δημόσιο χώρο,αποσκοπεί πιθανόν ακριβώς,να δώσει στο σύζυγο τη δυνατότητα να συμφιλιωθεί μ’αυτήν ή να την εμποδίσει».

Μ’αυτά ο Πλούταρχος θεωρεί εξαντλημένο το πρόβλημα και ασχολείται στη συνέχεια με τα σκυλιά του Αλκιβιάδη…







(Πηγή:«Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Ελλάδα» των .M.Kolobova kai E.L.Ozereckaja).

Ποντιακές παροιμίες.

1.Άβουλα τη Θεού φύλλον ‘κι λαΐσκεται.
(Χωρίς τη θέληση του Θεού ούτε φύλλο δεν κουνιέται).

2.Αγάπεν ποι’ ‘κι εγάπεσεν,φιλίαν ποι’ ‘κι εποίκεν,χαϊβάν’ έρθεν,επέρασεν γαλαπαλούχ’ εποίκεν.
(Έρωτα όποιος δεν έκανε,φιλία όποιος δεν έφτιαξε,σαν ζώο ήρθε και πέρασε και φασαρία στον κόσμο έκανε).

3.Αδερφόν τον αδερφόν έσκωσεν κι έσυρεν έξ’ και σο γαζ’ κεκά σίτα έρθαν εκράτεσαν τ’ένα τ’άλλο.
(Αδερφός τον αδερφό άρπαξε και πέταξε έξω,αλλά στην ανάγκη κοντά μόλις βρέθηκαν,ο ένας τον άλλον κράτησε,δηλ.βοήθησε).

4.Άκ’σον κι επεκεί κρίσον.
(Άκουσε κι έπειτα κρίνε).

5.Άμον κάτα οράζ’ να τρώει το προζύμ’.
(Σαν τη γάτα παραφυλάει να φάει το προζύμι).

6.Άμον τίζα εκολλίεν απάν’ ιμ’.
(Σαν τσιμπούρι μου κόλλησε).

7.Αν εμοίραζαν τ’αχούλα,θα επαίγνα επαίρνα κι εγώ.
(Αν μοιράζανε μυαλά,θα πήγαινα να πάρω κι εγώ).

8.Αν ‘κι παθάντ’ς,’κι μαθάντ’ς.
(Αν δεν πάθεις,δεν μαθαίνεις).

9.Α σοι κοντούς να φογάσαι(!!).
(Από τους κοντούς να φοβάσαι).

10.Α σην γειτονίαν σύντροφον κι α σ’οσπίτ’ δαπάναν.
(Από τη γειτονιά σου σύντροφο κι από το σπίτι διατροφή).

11.Α σον χορόν οξωκά,πολλά τραγωδίας λέγ’νε.
(Έξω από το χορό πολλά τραγούδια λένε).

12.Ατόσον και καλοί είμες,σον Θεόν ευρίκομε μαχανάδας.
(Τόσο καλοί είμαστε,ώστε στο Θεό αναζητούμε δικαιολογίες).

13.Για τον οκνέαν,πάντα έξεργος εν’.
(Για τον τεμπέλη πάντα αργία είναι).

14.Εκάγαμε α σο γάλαν,φυσούμε και το ξύγαλαν.
(Καήκαμε από το γάλα,φυσούμε και το γιαούρτι).

15.Εμείς κοιμούμες,οι τουσμάν’ ‘κι κοιμούνταν.
(Εμείς κοιμόμαστε,οι εχθροί μας δεν κοιμούνται).

16.Η μάνα έν’ γλυκύν κρασίν,πιντς α’ και ‘κι χορτάεις ατο.
(Η μάνα είναι γλυκό κρασί,το πίνεις και δεν το χορταίνεις).

17.Καλλίον να έεις χρυσόν όνομαν παρά χρυσόν λώμαν.
(Καλύτερα να’χεις χρυσό όνομα παρά χρυσό φόρεμα).

18.Κοκκίν κοκκίν γομούται το σακίν.
(Σπειρί σπειρί γεμίζει το σακί).

19.Μη λυπάσαι άτον ποι’ κλαίει με το παράμικρον,κλάψον ατόν ποι’ κι ρούζ’ δάκρα.
(Μη λυπάσαι αυτόν που κλαίει με το παραμικρό,κλάψε αυτόν που δεν ρίχνει δάκρυα).

20.Όθεν φογάται ο άρθωπον,πάντα απ’ εκές πλερούται.
(Όπου φοβάται ο άνθρωπος,πάντα από κει πληρώνεται).

21.Ο Θεόν ίντιναν αγαπά παιδεύ’ ατον.
(Ο Θεός όποιον αγαπά τον παιδεύει).

22.Ο πονηρόν ο άρθωπον άμον ελάδ’ εβγαίν’ απαγκές.
(Ο πονηρός ο άνθρωπος σαν το λάδι βγαίνει από πάνω).

23.Πρώτα χτίσον φουρνίν κι επεκεί εγκλεσίαν.
(Πρώτα χτίσε φούρνο κι έπειτα εκκλησία).

24.Τ’ άγρον το χαπάρ’ αγλήγορα πορπατεί.
(Το άσχημο μαντάτο γρήγορα περπατάει,δηλ.διαδίδεται).

25.Τα ζαρωτά τ’ αγγούρα τον πασταντζήν απομέν’νε.
(Τα στραβά τ’αγγούρια στον περιβολάρη απομένουν).

26.Τέρεν σον ουρανόν και ποίσον το καλόν.
(Κοίταξε στον ουρανό και κάνε το καλό).

27.Τα χαπάρα α ση γαρήδας κι α σα παιδία παίρκουνταν.
(Οι ειδήσεις από τις γυναίκες και από τα παιδιά παίρνονται).

28.Τ’ εύκαιρον το σακίν ολόρθα ‘κι σκούται.
(Το άδειο το σακί όρθιο δεν σηκώνεται).

29.Το παιδίν α σην μάναν ορφανίεται.
(Το παιδί από τη μάνα μένει ορφανό).

30.Το τραντάφυλλον ποι’ αγαπά,αγαπά και τ’ αχάντα τ’.
(Το τριαντάφυλλο όποιος αγαπά,αγαπά και τ’αγκάθια του).

Ένας ενδιαφέρων ορισμός του νόμου.

Οι «Όροι» είναι συλλογή φιλοσοφικών και επιστημονικών ορισμών,184 τον αριθμό,μέρος πιθανότατα ευρύτερου έργου των μέσων,κατά τις εκτιμήσεις μελετητών,του 1ου π.Χ. αιώνα.Οι παρατιθέμενοι ορισμοί έχουν ληφθεί από το πεδίο της θεολογίας,της ηθικής,της φυσικής,της πολιτικής και της γραμματικής.Οι «Όροι» δεν είναι έργο του Πλάτωνα,είναι ωστόσο έργο πλατωνικό,υπό την έννοια ότι εκφράζει αυθεντικά την θεωρητική και ερμηνευτική κατεύθυνση της Ακαδημίας της πρώτης περιόδου.Η συλλογή γράφτηκε προφανώς με τη φιλοδοξία να αποτελέσει είδος «λεξικού» των εννοιών της Πλατωνικής φιλοσοφίας,αλλά δεν έχει αποφύγει κάποια σφάλματα,που γενικώς είναι δυνατόν να συνοψισθούν σε ελλείψεις και ασάφειες.Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ακόλουθος ορισμός του νόμου:


«Νόμος δόγμα πλήθους πολιτικόν ουκ εις τινα χρόνον αφωρισμένον».
(Νόμος: πολιτικό δόγμα του λαού,όχι περιορισμένο σε συγκεκριμένο χρόνο)





(Πηγή:το πλατωνικό έργο «Όροι»).

Μια γενναία απάντηση του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.

Τα μοιραία λάθη τακτικής των Ελλήνων επαναστατών της Εύβοιας τον Ιανουάριο του 1822 οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια το όλο επαναστατικό εγχείρημα της περιοχής σε περιπέτειες.Η μη έγκαιρη προώθηση και κατάληψη του Διακοφτίου,κίνηση που θα έκανε αδύνατη την επικοινωνία των Τούρκων της Καρύστου με τους ομοεθνείς τους των Στύρων, η επιπόλαιη επίθεση του γενναίου Μαυροβούνιου πολεμιστή Βάσσου και των-απείρων στον πόλεμο- στρατιωτών του κατά των πολιορκουμένων-αλλά ετοιμοπόλεμων- στα Στύρα Τούρκων,αλλά και η αντιζηλία στο πρόσωπο του Οδυσσέα Ανδρούτσου,που δεν επέτρεψε την έλευσή του στην Εύβοια,επιδείνωσαν την ήδη δύσκολη κατάσταση.Η άφιξη του μπέη της Καρύστου Ομέρ στα Στύρα,αφού προηγουμένως αποτραβήχτηκαν σε ασφαλείς τοποθεσίες οι υπόλοιποι Έλληνες αρχηγοί,μη δυνάμενοι να ανασχέσουν τις εχθρικές δυνάμεις,ανέτρεπε τα δεδομένα.Μπροστά στον κίνδυνο οι πολιορκητές να βρεθούν μεταξύ δύο πυρών ο Καρύστιος αρχηγός Νικόλαος Κριεζώτης αποφάσισε να αποχωρήσει,ενώ ο Βάσσος ήταν πια εκτός μάχης,εξουδετερωμένος από τους ιππείς του Ομέρ στην Κρύα Βρύση,έμενε δε απλός παρατηρητής των γεγονότων των Στύρων από έναν κοντινό λόφο.Ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης δεν έδινε σημεία υπάρξεως,ενώ ο ανηψιός του και αρχηγός της Επαναστάσεως στην Εύβοια,Ηλίας,μόνος του έπρεπε πια να αντιμετωπίσει τους Τούρκους.Μόνο ο Κριεζώτης βρέθηκε κοντά στον Ηλία Μαυρομιχάλη και βλέποντας τον επικείμενο κίνδυνο τον συμβούλευσε να απομακρυνθούν από εκεί το ταχύτερο:

«-Δεν είναι καιρός πλέον πολέμου.Έλα να τραβηχθούμε τώρα,και άλλην ημέραν πολεμούμε».

Όμως ο αρχηγός δεν πείστηκε,θεωρώντας ταπείνωση την υποχώρηση,ακόμα και όταν το επέβαλε η λογική και η ανάγκη,και πιστεύοντας ότι σύντομα ο θείος του,Κυριακούλης,θα έσπευδε να τον ενισχύσει αποφάσισε να δώσει την απέλπιδα μάχη του στα Στύρα.7 μόνο από τους 600 Μανιάτες,με τους οποίους ήρθε ο Μαυρομιχάλης στην Εύβοια,βρέθηκαν δίπλα του,αποφασισμένοι να πεθάνουν μαζί με τον αρχηγό τους.Κλείστηκαν σε έναν ερειπωμένο μύλο της περιοχής,τον γνωστό με το όνομα Κοκκινόμυλος.Τότε ο Ηλίας Μαυρομιχάλης έδεσε ένα άσπρο μαντήλι στο κεφάλι,ίσως για να μην ενοχλείται κατά τις κινήσεις του από τα μακριά ξανθιά μαλλιά του που έπεφταν στους ώμους του,και άρχισε να βάλλει κατά των Τούρκων.Δύο ώρες κράτησε η λυσσασμένη μάχη και,αφού εξαντλήθηκαν οι σφαίρες,οι πολιορκημένοι εκσφενδόνιζαν πέτρες κατά των εχθρών,για να τους κρατήσουν μακριά από τον μύλο.Η τελευταία μάχη δόθηκε μέσα στο μύλο,όπου ο Ηλίας Μαυρομιχάλης έπεσε με το σπαθί του στο χέρι μαχόμενος κατά πολύ περισσότερων αντιπάλων.Ο σημαιοφόρος Τούρκος Μερτάνης του έκοψε το κεφάλι και πήρε ως λάφυρο το σπαθί του.Ο νεκρός σκυλεύτηκε και το κεφάλι του μεταφέρθηκε μπροστά στον Ομέρ μπέη•εκείνος από θαυμασμό προς την ωραιότητά του και τον ηρωισμό του είπε:

«-Κρίμα στον άνδρα!».

Τα κεφάλια των ηρωικών Μανιατών(6 τον αριθμό,καθώς ένας κατόρθωσε να πηδήσει από ένα μικρό παράθυρο και να διαφύγει τρέχοντας προς την ακτή) καρφώθηκαν σε πασσάλους και στήθηκαν έξω από τον οντά της κοινότητας των Στύρων,με το κεφάλι του Ηλία στη μέση.Έπειτα ο Ομέρ μπέης,για να φτάσει η είδηση των νικών του στο κέντρο,έστειλε το κεφάλι του Έλληνα αρχηγού στο Σουλτάνο.Η περιωπή του φονευθέντος δικαιολογούσε την επίδειξη:ο Ηλίας ήταν γιος του μπέη της Μάνης.
Η αναγγελία του θανάτου του αρχηγού κατελύπησε όλους τους Έλληνες.Όταν η είδηση έφτασε στην Κόρινθο,όπου βρισκόταν τότε η γερουσία,οι κορυφαίοι των συγκεντρωμένων εκεί πολιτικών και στρατιωτικών πήγαν στο σπίτι του πατέρα του ήρωα,που αγνοούσε ακόμη το θλιβερό γεγονός.Ο Δημήτριος Υψηλάντης κάθισε κοντά στον Πετρόμπεη προσπαθώντας να βρει τρόπο,για να τον προδιαθέσει για το σκληρό άγγελμα:

«-Μπέη μου»,του είπε,«είσαι Σπαρτιάτης και γνωρίζεις πόσον οι πρόγονοί σου εφαίνοντο γενναίοι και έχαιραν μάλιστα,όταν ήκουαν ότι τα παιδιά τους έπεφταν εις τον αγώνα υπέρ της πατρίδος».

Ο Πετρόμπεης υποπτεύθηκε το κακό και ρώτησε συγκινημένος:

«-Εσκοτώθη ο Ηλίας μου;».

Όλοι τότε σηκώθηκαν και τον περιστοίχισαν και του έλεγαν παρηγορητικά λόγια.Τότε ο μπέης της Μάνης τους απάντησε περήφανα:

«-Μη με συλλυπείσθε.Έκαμα γιον στρατιώτην.Το χρέος του έκαμε προς την πατρίδα».







(Πηγή:«Η Ελληνική Επανάστασις» του Διονυσίου Κόκκινου).

Ας μιλήσουμε σωστά ελληνικά!

1)Το «αλλά»: ο αντιθετικός σύνδεσμος «αλλά» στην δημοτική δεν παθαίνει έκθλιψη.Οι τύποι «αλλ’όταν»,«αλλ’εκείνος» κλπ,όπου το τελευταίο γράμμα α του συνδέσμου «φεύγει» μπροστά στο επόμενο φωνήεν,προσιδιάζουν στην καθαρεύουσα.Αντιθέτως,στη δημοτική το «αλλά» πρέπει να ακούγεται ολόκληρο,π.χ:έβαλε τα δυνατά του,αλλά απέτυχε.

2)Τα επίθετα σε –υς-ιά-ύ: π.χ. βαθύς,βαθιά,βαθύ.Όλα τα θηλυκά επίθετα αυτής της κατηγορίας γράφονται με ι και όχι με ει,λάθος που βλέπουμε καθημερινά στον Τύπο.Η γενική Ενικού αριθμού του αρσενικού και του ουδετέρου δεν υπάρχει στη δημοτική(ως γενική χρησιμοποιείται πολύ συχνά στον καθημερινό μας λόγο ο αρχαίος τύπος βαθέος).Ονομαστική Πληθυντικού του αρσενικού:οι βαθιοί.Ονομαστική Πληθυντικού του θηλυκού:οι βαθιές.Ονομαστική Πληθυντικού του ουδετέρου:τα βαθιά.

3)Τα επίθετά σε –ής-ιά-ί: π.χ. σταχτής,σταχτιά,σταχτί.Όλα τα θηλυκά επίθετα αυτής της κατηγορίας γράφονται με ι και όχι με ει.Η γενική Ενικού του αρσενικού είναι του σταχτιού ή του σταχτή και του ουδετέρου του σταχτιού.Ονομαστική Πληθυντικού του αρσενικού:οι σταχτιοί.Ονομαστική Πληθυντικού του θηλυκού:οι σταχτιές.Ονομαστική Πληθυντικού του ουδετέρου:τα σταχτιά.

4)Προπαροξύτονα επίθετα σε –αιος: οι σωστοί τύποι στην καθομιλουμένη είναι,π.χ. η ακέραιη ευθύνη(αντί του ακέραια ευθύνη),αβέβαιη επιτυχία(και όχι αβέβαια επιτυχία),στέρεη δομή(και όχι στέρεα δομή),πανάρχαιη εποχή(και όχι πανάρχαια εποχή) κ.α.

5)Προπαροξύτονα αρχαϊστικά επίθετα σε –ης και-ες: Το ουδέτερο αυτών των επιθέτων τονίζεται στην προπαραλήγουσα,εξαιρούνται,όμως,όσα λήγουν σε –ώδης και-ήρης.Έτσι,π.χ. λέμε ο συνήθης,η συνήθης,το σύνηθες ή ο αυτάρκης,η αυτάρκης,το αύταρκες,αλλά ο στοιχειώδης,η στοιχειώδης,το στοιχειώδες(ο τόνος στην παραλήγουσα) ή ο ποδήρης,η ποδήρης,το ποδήρες(ο τόνος στην παραλήγουσα) κ.α.Προσοχή στην Γενική του Ενικού,όπου χρησιμοποιείται η κατάληξη –ους και στα τρία γένη:του συνήθους(αρσ),της συνήθους(θηλ),του συνήθους(ουδ)(εξαίρεση:οι λέξεις συγγενής και ευγενής,μόνο όταν χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά στο αρσενικό γένος,σχηματίζουν την γενική τους ως εξής:του συγγενή,του ευγενή)!Στην Ονομαστική Πληθυντικού χρησιμοποιείται η κατάληξη –εις στο αρσενικό και στο θηλυκό και –η για το ουδέτερο(π.χ. οι συνήθεις άντρες,οι συνήθεις γυναίκες,τα συνήθη παιδιά).

6)Η διαφορά της «εμπειρίας» από την «πείρα»: Εμπειρία είναι πολλές φορές αυτό που λέγεται και βίωμα.Πείρα σημαίνει τη γνώση που αποκτιέται από πολλές εμπειρίες,είναι η σύνθεση και το καταστάλαγμα των επιμέρους εμπειριών.Το ακόλουθο παράδειγμα είναι διαφωτιστικό:Οι εμπειρίες από τις αποτυχίες μας μας διδάσκουν και μας παρέχουν πείρα πολύτιμη,ώστε να μην επαναλαμβάνουμε τα ίδια σφάλματα.Ωστόσο,ένα μεμονωμένο γεγονός μπορεί να αναφερθεί ως πείρα,μόνο εάν είναι συγκλονιστικό.

7)Ο αδόκιμος πληθυντικός: Είναι προτιμότερο να λέμε είδη συμπεριφοράς(αντί του συμπεριφορές),νοοτροπία(και όχι νοοτροπίες),πολιτική(και όχι πολιτικές),κυριεύεται από φοβερά συναισθήματα ενοχής(αντί του κυριεύεται από φοβερές ενοχές),η ένταση μεταξύ του βασιλέως και του πρωθυπουργού(και όχι οι εντάσεις-μπορούμε,κάλλιστα,να πούμε συγκρούσεις ή προστριβές,αν επιλέξουμε τον πληθυντικό),η διατύπωση των φράσεων(και όχι οι διατυπώσεις των φράσεων•διατυπώσεις είναι οι τυπικές ενέργειες που απαιτούνται για τη διεκπεραίωση κάποιας υπόθεσης),με ταχύτατο ρυθμό(και όχι με ταχύτατους ρυθμούς•ρυθμοί,δηλ.τεχνοτροπίες,υπάρχουν μόνο στις καλές τέχνες),η επαφή με τα προοδευτικά κινήματα(και όχι οι επαφές με τα προοδευτικά κινήματα).

8)Αναντιστοιχία ονομαστικής με γενική ή αιτιατική: Οι ορθοί τύποι είναι,π.χ. η εκλογή του ως καθηγητή του Πολυτεχνείου(και όχι η εκλογή του σαν καθηγητής του Πολυτεχνείου•η φράση αυτή σημαίνει ότι η εκλογή του…έμοιαζε με καθηγητή!),το αξίωμά του ως βουλευτή(και όχι το αξίωμά του σαν βουλευτής,που σημαίνει ότι το αξίωμά του…μοιάζει με βουλευτή!).Σε περιπτώσεις ταυτοπροσωπίας ο προσδιορισμός που εισάγεται με το ως ή με το σαν τίθεται σε ονομαστική,π.χ. ο Τ άφησε τη σφραγίδα του ως άνθρωπος των γραμμάτων(και όχι ως ανθρώπου των γραμμάτων).

9)Το ρήμα άγω: το ρήμα άγω χρησιμοποιείται σήμερα σύνθετο με πολλές προθέσεις,περίπου με όλες.Οι τύποι του ρήματος σε όλους τους χρόνους έχουν ως εξής(π.χ.. με το ρήμα εξάγω).ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ:εξάγω,ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ:εξήγα,ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ:θα εξάγω,ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ:θα εξαγάγω,ΑΟΡΙΣΤΟΣ:εξήγαγα,ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ:έχω εξαγάγει,ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ:είχα εξαγάγει,ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ:πρέπει κάθε χρόνο να εξάγει,ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ:φέτος πρέπει να εξαγάγει,ΜΕΤΟΧΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ εξάγοντας προϊόντα,ΜΕΤΟΧΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ:τα εξαγόμενα είδη.

10)Το ρήμα βάλλω:Και το ρήμα αυτό χρησιμοποιείται σύνθετο με όλες τις προθέσεις τα αρχαίας γλώσσας.Οι τύποι του ρήματος σε όλους τους χρόνους έχουν ως εξής(π.χ. με το ρήμα αναβάλλω):ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ:αναβάλλω,ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ:ανέβαλλα,ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ:θα αναβάλλω,ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ:θα αναβάλω,ΑΟΡΙΣΤΟΣ:ανέβαλα,ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ:έχω αναβάλει,ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ:είχα αναβάλει,ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ:μην αναβάλλεις συνεχώς,ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ:Μην αναβάλεις ξανά την επίσκεψη,ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ:Ανάβαλε την επίσκεψη.

11)Το ρήμα αγγέλλω(με τον τρόπο χρησιμοποιείται και το στέλλω): Π.χ. της αρέσει να απαγγέλλει στις συναναστροφές.Της ζήτησαν να απαγγείλει ένα ποίημα του Σεφέρη.Η κυβέρνηση πρόκειται να εξαγγείλει τα νέα οικονομικά μέτρα.Επαγγέλλεται τον κτηματομεσίτη.Θα αναγγείλουν τους προσεχείς γάμους τους.Έχουμε αναγγείλει την έκδοση του βιβλίου κ.α.

12)Τα ρήματα σε -εύω: Λέμε δουλεία,αλλά ως σύνθετο είναι,π.χ., εθελοδουλία.Λέμε καπηλεία,αλλά ως σύνθετο είναι,π.χ.,αρχαιοκαπηλία,πατριδοκαπηλία.Λέμε λατρεία,αλλά ως σύνθετο είναι,π.χ.,αρχαιολατρία,μοιρολατρία,φυσιολατρία,ειδωλολατρία κλπ.Λέμε πορεία,αλλά ως σύνθετο είναι,π.χ.,αεροπορία,αργοπορία,οδοιπορίαπεζοπορία,πρωτοπορία κοκ.

13)Προστακτική με αύξηση:Κατά το καθιερωμένο: «παρήγγειλέ μου έναν καφέ»,ακούμε συχνά κι άλλα ανάλογα:«αντέγραψέ το,ήλεγξέ το,ανέθεσέ του»κλπ.Το λάθος οφείλεται σε επίδραση της οριστικής του καθαρευουσιάνικου αορίστου(παρήγγειλε,αντέγραψε κλπ).Στην προστακτική οι ορθοί τύποι είναι:παράγγειλε,αντίγραψε,ανάθεσε,αντίκρουσέ με κοκ.

14)Λανθασμένοι ρηματικοί τύποι: Οι σωστοί τύποι είναι: δαπανά το χρόνο του(και όχι δαπανεί),τα ποσά δαπανούνται(και όχι δαπανώνται),αποκαθίστανται(και όχι αποκαθιστώνται),τα δικαιώματά μας καταπατούνται(και όχι καταπατώνται),δεν συνιστάται να το δοκιμάσεις(και όχι δεν συνίσταται να το δοκιμάσεις),εγέρθητε ή εγερθείτε(δημοτική)-και όχι εγέρθειτε κλπ.

15)Το ρήμα διαρρέω: είναι αμετάβατο.Έτσι λέμε,π.χ.,το μυστικό διέρρευσε,οι οπαδοί του κόμματος άρχισαν να διαρρέουν(όχι όμως ότι ο ένοχος διέρρευσε τις πληροφορίες).

16)Το ρήμα περιηγούμαι: είναι λανθασμένη η έκφραση περιηγήθηκε στις χώρες της Ευρώπης•η σωστή έκφραση είναι περιηγήθηκε τις χώρες της Ευρώπης).

17)Τα ρήματα ασκώ και εξασκώ: Σωστοί τύποι είναι,π.χ.:οι αθλητές εξασκούνται ή ασκούνται καθημερινά,εξασκούμαι/ασκούμαι στην κολύμβηση,ο δάσκαλος εξασκεί/ασκεί τους μαθητές του στην ορθή διατύπωση των σκέψεών τους,εξασκώ/ασκώ τη μνήμη μου,ασκώ την δικηγορία,ασκώ τα καθήκοντά μου,ασκώ πολιτική,ασκώ πίεση,ασκώ επιρροή,ασκώ γοητεία,ασκώ βία•στα παραδείγματα,όπου χρησιμοποιείται το ασκώ,δεν μπορούμε να το αντικαταστήσουμε με το εξασκώ.

18)Τα ρήματα κληρονομώ και κληροδοτώ: Κληροδοτώ σημαίνει «αφήνω με διαθήκη σε κάποιον ένα περιουσιακό μου στοιχείο».Ο κληρονόμος γίνεται κύριος ενός πράγματος μετά το θάνατο του κληροδότη.Ο διαθέτης κληροδοτεί,ο άλλος κληρονομεί.Κληροδοσία είναι αυτό που δίνει ο πρώτος,κληρονομία αυτό που παίρνει ο δεύτερος.

19)Ο τύπος τόσος πολύς κ.τ.ο: είναι λανθασμένος.Π.χ. δεν είναι σωστό να πούμε τόσος πολύς κόπος ούτε τόσες πολλές γυναίκες,αλλά τόσο πολύς κόπος και τόσες γυναίκες κοκ.

20)Καθένας ,καθεμιά κλπ: Είναι σωστοί οι τύποι: ο καθένας,η καθεμιά(χωρίς να ακολουθεί ουσιαστικό),λανθασμένοι,όμως,οι τύποι:ο καθένας υπάλληλος,το καθένα μωρό κοκ.Το καθένας και καθετί χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά,με ή χωρίς άρθρο.

21)Οι λέξεις απλά και απλώς: Απλά σημαίνει «με απλότητα»,π.χ. συμπεριφέρεται απλά(=με απλούς τρόπους,χωρίς έπαρση) και για τούτο είναι αγαπητός στους υφισταμένους του).Απλώς σημαίνει «μόνο».Κακώς,δηλαδή,θεωρούνται ταυτόσημες.

22)Οι λέξεις άμεσα και αμέσως: Άμεσα σημαίνει «απευθείας,χωρίς την μεσολάβηση κάποιου»,ενώ αμέσως σημαίνει «πάραυτα,χωρίς χρονοτριβή».Το πρώτο,δηλαδή,είναι τροπικό επίρρημα,ενώ το δεύτερο χρονικό.

23)Οι λέξεις έκτακτα και εκτάκτως: Έκτακτα σημαίνει «πολύ ευχάριστα,πολύ όμορφα»,π.χ. με λίγους καλούς φίλους περάσαμε έκτακτα τη βραδιά μας.Εκτάκτως σημαίνει «απρόσμενα,απρογραμμάτιστα»,π.χ. μας επισκέφτηκε εκτάκτως.

24)Οι λέξεις ιδιαίτερα και ιδιαιτέρως: Ιδιαίτερα σημαίνει «πολύ,υπερβολικά,περισσότερο από καθετί άλλο»,π.χ. η προσφορά της στο θέατρο εκτιμήθηκε ιδιαίτερα.Ιδιαιτέρως σημαίνει «χωριστά από τους άλλους»,π.χ. τον κάλεσε στο γραφείο του και του μίλησε ιδιαιτέρως.

25)Οι λέξεις καταρχήν και κατ’αρχάς: Καταρχήν δεν σημαίνει «στην αρχή»,όπως εσφαλμένα θεωρείται,αλλά «στα βασικά σημεία,κατά βάση»,ενώ κατ’αρχάς σημαίνει «στην αρχή,αρχικά,πρώτα πρώτα».

26)Η πρόθεση για: είναι σωστή η χρήση του,όταν δηλώνει σκοπό ή αιτία.Έτσι είναι λανθασμένοι οι τύποι:π.χ. είχε την ευκαιρία να μιλήσει για πολλή ώρα με τον πρόεδρο των ΗΠΑ(το σωστό είναι να μιλήσει πολλή ώρα),για δυο χρόνια εργάστηκε ως ανταποκρίτρια της εφημερίδας(το σωστό είναι δυο χρόνια εργάστηκε ως ανταποκρίτρια),γνώρισα για πρώτη φορά το όνομα Εγγονόπουλος το 1938(το σωστό είναι γνώρισα πρώτη φορά το όνομα Εγγονόπουλος),εντυπωσίασε για μιαν ακόμη φορά(το σωστό είναι εντυπωσίασε ακόμη μια φορά) κοκ.

27)Οι λέξεις πριν και μετά: Το πριν πρέπει να συνοδεύεται πάντα από το από,ενώ στο μετά η πρόθεση από είναι αχρείαστη.

28)Τα μόρια σαν και ως: Σημασιολογικά δεν συμπίπτουν.Το ως κυριολεκτεί,ενώ το σαν δηλώνει ότι κάτι δεν υπάρχει,αλλά θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι διαφορετικά,π.χ. Μιλάει σαν αυθεντία(=δεν είναι αυθεντία,αλλά μιλάει,λες και είναι αυθεντία),ενώ μιλάει ως αυθεντία(=είναι στην πραγματικότητα αυθεντία).Στο κατηγορούμενο η χρήση και των δύο είναι άτοπη(π.χ. θεωρούσε τον εαυτό του συνεχιστή της παράδοσης,είχε πρότυπο το μεγάλο αδελφό του,η γνώμη αποδείχτηκε λανθασμένη κοκ).

29)Οι λέξεις περιβόητος και διαβόητος: Διαβόητος είναι εκείνος που έχει κακή φήμη.Το περιβόητος έχει διπλή σημασία,και καλή και κακή.

30)Η λέξη επισύρω: Οι σωστοί τύποι είναι:επισύρω την έχθρα,την οργή,την μήνι,όχι όμως και επισύρω το ενδιαφέρον,την προσοχή(το ορθό είναι προσελκύω,προκαλώ το ενδιαφέρον,προσελκύω,τραβώ την προσοχή).

31)Λάθη στη χρήση λέξεων: «Ο θάνατος ήταν στιγμιαίος»(αντί του ορθού:ο θάνατος ήταν ακαριαίος).«Αυτός καθ’εαυτός»(αντί του ορθού:αυτός καθ’αυτόν).Η δυσοσμία που ανέδυε το πτώμα(αντί του ορθού:που ανέδινε).Ο ελληνικός λαός συγχωρεί «υπέρ του δέοντος»(αντί του ορθού:υπέρ το δέον).Ο φόνος διαλευκάνεται(αντί του ορθού:διαλευκαίνεται).Τρεισήμισι χρόνια(αντί του ορθού:τριάμισι χρόνια).Τριάμισι μήνες(αντί του ορθού:τρεισήμισι μήνες).«Περί πολλών τυρβάζει»(αντί του ορθού:περί πολλά τυρβάζει).«Δεν έχει που την κεφαλήν κλίναι»(αντί του ορθού:δεν έχει που την κεφαλήν κλίνη).«Δίνω το παρόν»(αντί του ορθού:δίνω το παρών)

32)Παραδείγματα άκλιτων λέξεων: οι λέξεις αυτές φυλάγουν σε όλες τις πτώσεις την ίδια κατάληξη.Τέτοιες είναι οι λέξεις ξένης καταγωγής(π.χ. το μάννα,το ζενίθ,το ρεκόρ κοκ,αν και κάποια ονόματα ξένων πόλεων χρησιμοποιούνται εξελληνισμένα,π.χ. του Λονδίνου,της Βιέννης,του Σικάγου κλπ),τα προτακτικά(π.χ. της Αγια-Βαρβάρας,της Αγια-Σωτήρας,του Αϊ-Δημήτρη,του γερο-λύκου,του κυρ Γιώργη,του πάτερ Σωφρόνιου κοκ),τα επώνυμα των γυναικών που σχηματίζονται από τη γενική του αρσενικού(π.χ. η κυρία Μελά-της κυρίας Μελά,η κυρία Ραγκαβή-της κυρίας Ραγκαβή).

33)Οι ομώνυμες λέξεις:Κάποιες λέξεις προφέρονται το ίδιο,έχουν όμως,διαφορετική σημασία(π.χ. λέμε ψηλή λεύκα,αλλά ψιλή βροχή.Κλείνω την πόρτα,αλλά κλίνω ένα ρήμα.Το κλίμα της Ελλάδος,αλλά το κλήμα της αυλής.Ο τοίχος του σπιτιού,αλλά το τείχος της πόλης.Η λύρα[το όργανο],αλλά η λίρα[το νόμισμα],σήκω-σύκο κτλ.)

34)Κάποιες «δύσκολες» καταλήξεις επιθέτων: Από το βύσσινο παράγεται ο βυσσινής,από το τριαντάφυλλο ο τριανταφυλλής.Από τα κύρια ονόματα παράγουμε επίθετα με την κατάληξη –ειος,π.χ. Αριστοτέλης-Αριστοτέλειος,Πυθαγόρας-Πυθαγόρειος.Τα επίθετα που παράγονται από επίθετα είναι προπάντων υποκοριστικά•φανερώνουν ότι κάποιος έχει σε μικρότερο βαθμό εκείνο που σημαίνει το πρωτότυπο(π.χ. άσπρος-ασπρούλης ή ασπριδερός,ζεστός-ζεστούτσικος,παχύς-παχουλός,μακρύς-μακρουλός),η δε κατάληξη –ωπός σημαίνει κυρίως εκείνον που μοιάζει μ’αυτό που φανερώνει η πρωτότυπη λέξη(π.χ. κόκκινος-κοκκινωπός:αυτός που μοιάζει με κόκκινο).

35)Η γενική Πληθυντικού του ουσιαστικού σωλήνας: οι σωλήνες-των σωλήνων(και όχι των σωληνών).

36)Ο αόριστος του κάθομαι:είναι κάθισα.

37)Ο αόριστος του τρέφω: είναι έθρεψα(η μετοχή του θρεμμένος).

38)Ο αόριστος των ρημάτων σωπαίνω και σιωπώ:Ο Αόριστος του ρήματος σωπαίνω είναι σώπασα,ενώ του σιωπώ σιώπησα.

39)Ποιες λέξεις γράφονται με μικρό γράμμα στην αρχή: α)λέξεις που παράγονται από κύρια ονόματα και από εθνικά,π.χ. Όμηρος-ομηρικός,Χριστούγεννα-χριστουγεννιάτικος,Έλληνας-ελληνικός κοκ β)τα επίθετα που σημαίνουν οπαδούς θρησκευμάτων,π.χ. χριστιανός,βουδιστής,μωαμεθανός κοκ.

40)Το κόμμα: Δεν χωρίζονται με κόμμα οι ειδικές,οι βουλητικές,οι ενδοιαστικές και οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις,εφόσον είναι υποκείμενα ή αντικείμενα ρήματος.Επίσης,οι αναφορικές προτάσεις δεν χωρίζονται με κόμμα,όταν είναι υποκείμενα ή αντικείμενα ή κατηγορούμενα ή εκφράζουν κάποια επιρρηματική σχέση(τόπο,ποσό,τρόπο,χρόνο).Ακόμη,στην συμπλεκτική και διαχωριστική σύνδεση δεν βάζουμε κόμμα(και…και,ούτε…ούτε,μήτε…μήτε,ή…ή,είτε…είτε…,τίποτε άλλο…παρά,κάλλιο…παρά,προτιμότερο να…παρά).Οι μετοχικές φράσεις δεν χωρίζονται με κόμμα,όταν είναι σύντομες και δεν είναι επεξήγηση(π.χ. φτάνοντας στο σπίτι τηλεφώνησέ μου αμέσως).Η κλητική προσφώνηση «κλείνεται» ανάμεσα σε κόμματα(π.χ. άκουσε,παιδί μου,και μην κάνεις τον κουτό).Μέσα σε κόμματα κλείνονται επίσης η παράθεση και η επεξήγηση(π.χ. Ο ντε Κίρικο,από τους μεγάλους ζωγράφους του αιώνα μας,πέρασε τα παιδικά του χρόνια στον Βόλο).Λέξεις ή φράσεις που δεν χωρίζονται με κόμματα από τις υπόλοιπες θα μπορούσαμε να αναφέρουμε π.χ.:όμως,βέβαια,κατά την διάρκεια της επίσκεψης,μάλιστα,συγκεκριμένα,εκ νέου,καλό θα ήταν κλπ.








(Πηγές:«Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας» της Ιωάννας Παπαζαφείρη και «Νεοελληνική Γραμματική» του Μανόλη Τριανταφυλλίδη).

Αποκωδικοποίηση των συμβόλων της αρχαίας ελληνικής θρησκείας.

«Και η μεν Πρόνοια των Θεών διατείνει πανταχή,επιτηδειότητος δε μόνον προς υποδοχήν δείται•πάσα δε επιτηδειότης μιμήσει και ομοιότητι γίνεται,διό οι μεν ναοί τον ουρανόν,οι δε βωμοί μιμούνται την γην,τα δε αγάλματα την ζωήν-και διά τούτο ζώοις απείκασται-,αι δε ευχαί το νοερόν,οι δε χαρακτήρες τας αρρήτους άνω δυνάμεις,βοτάναι δε και λίθοι την ύλην,τα δε θυόμενα ζώα την εν ημίν άλογον ζωήν».


(Η Πρόνοια των Θεών εκτείνεται παντού,ενώ το μόνο που χρειάζεται είναι η ικανότητα,για να την δεχτούμε.Κάθε ικανότητα εμφανίζεται μέσω της μίμησης και της ομοιότητας,γι’αυτό οι ναοί μιμούνται τον ουρανό,οι βωμοί την γη,τα αγάλματα την ζωή-γι’αυτό και απεικονίζουν ζωντανά όντα-οι προσευχές το νοερό,τα ιερά σύμβολα τις άρρητες άνω δυνάμεις,τα βότανα και οι λίθοι την ύλη,και τα θυσιαζόμενα ζώα την άλογη ζωή που υπάρχει μέσα μας).





(Πηγή:«Περί Θεών και Κόσμου» του Σαλουστίου).

Η σωστή αντιμετώπιση της δεισιδαιμονίας.

«Ξενοφάνης δ’ ο φυσικός τους Αιγυπτίους κοπτομένους εν ταις εορταίς και θρηνούντας ορών υπέμνησεν οικείως.«ούτοι»,φησίν,«ει μεν θεοί εισι,μη θρηνείτε αυτούς•ει δ’ άνθρωποι,μη θύετε αυτοίς».

(Ο φυσικός φιλόσοφος Ξενοφάνης,βλέποντας τους Αιγυπτίους να στηθοκοπιούνται και να θρηνούν στις θρησκευτικές γιορτές τους,τους συμβούλευσε σωστά:«Αν τούτοι»,τους είπε,«είναι θεοί,μην τους θρηνείτε•αν είναι άνθρωποι,μην τους προσφέρετε θυσίες»).






(Πηγή:«Περί δεισιδαιμονίας» από τα «Ηθικά» του Πλουτάρχου).

Η συγκινητική συνάντηση Έκτορος-Ανδρομάχης.

«Εύτε πύλας ίκανε διερχόμενος μέγα άστυ Σκαιάς,τη άρ’έμελλε διεξίμεναι πεδίονδε,ένθ’άλοχος πολύδωρος εναντίη ήλθε θέουσα Ανδρομάχη θυγάτηρ μεγαλήτορος Ηετίωνος Ηετίων ος έναιεν υπό Πλάκω υληέσση Θήβη Υποπλακίη Κιλίκεσσ’ άνδρεσσιν ανάσσων•του περ δη θυγάτηρ έχεθ’ Έκτορι χαλκοκορυστή.ή οι έπειτ’ ήντησ’,άμα δ’ αμφίπολος κίεν αυτή παίδ’επί κόλπω έχουσ’ αταλάφρονα νήπιον αύτως Εκτορίδην αγαπητόν αλίγκιον αστέρι καλώ,τον ρ’ Έκτωρ καλέεσκε Σκαμάνδριον,αυτάρ οι άλλοι Αστυάνακτ’•οίος γαρ ερύετο Ίλιον Έκτωρ.ήτοι ο μεν μείδησεν ιδών ες παίδα σιωπή•Ανδρομάχη δε οι άγχι παρίστατο δάκρυ χέουσα,εν τ’ άρα οι φυ χειρί έπος τα’ έφατ’ εκ τα’ ονόμαζε•«δαιμόνιε,φθίσει σε το σον μένος,ουδ’ ελεαίρεις παίδα τε νηπίαχον και έμ’ άμμορον,ή τάχα χήρη σευ έσομαι•τάχα γαρ σε κατακτανέουσιν Αχαιοί πάντες εφορμηθέντες•εμοί δε κε κέρδιον είη σευ αφαμαρτούση χθόνα δύμεναι•ου γαρ έτ’ άλλη έσται θαλπωρή επεί αν συ γε πότμον επίσπης αλλ’ άχε’•ουδέ μοι εστι πατήρ και πότνια μήτηρ.ήτοι γαρ πατέρ’ αμόν απέκτανε δίος Αχιλλεύς,εκ δε πόλιν πέρσεν Κιλίκων ευ ναιετάουσαν Θήβην υψίπυλον•κατά δ’ έκτανεν Ηετίωνα,ουδέ μιν εξενάριξε,σεβάσσατο γαρ το γε θυμώ,αλλ’ άρα μιν κατέκηε συν έντεσι δαιδαλέοισιν ηδ’ επί σήμ’ έχεεν•περί δε πτελέας εφύτευσαν νύμφαι ορεστιάδες,κούραι Διός αιγιόχοιο.οι δε μοι επτά κασίγνητοι έσαν εν μεγάροισιν οι μεν πάντες ιώ κίον ήματι Άϊδος είσω•πάντας γαρ κατέπεφνε ποδάρκης δίος Αχιλλεύς βουσίν επ’ ειλιπόδεσσι και αργεννής οΐεσσι.μητέρα δ’,η βασίλευεν υπό Πλάκω υληέσση,την επεί άρ’ δεύρ’ ήγαγε’άμ’ άλλοισι κτεάτεσσιν,αψ ο γε την απέλυσε λαβών απερείσι’ άποινα,πατρός δ’εν μεγάροισι βάλ’ Άρτεμις ιοχέαιρα.Έκτορ,ατάρ συ μοι εσσι πατήρ και πότνια μήτηρ ηδέ κασίγνητος,συ δε μοι θαλερός παρακοίτης•αλλ’ άγε νυν ελέαιρε και αυτού μίμν’ επί πύργω,μη παίδ’ ορφανικόν θήης χήρην τε γυναίκα•λαόν δε στήσον παρ’ ερινεόν,ένθα μάλιστα αμβατός εστι πόλις και επίδρομον έπλετο τείχος.τρις γαρ τη γ’ ελθόντες επειρήσανθ’ οι άριστοι αμφ’ Αίαντε δύω και αγακλυτόν Ιδομενήα ηδ’ αμφ’ Ατρεΐδας και Τυδέος άλκιμον υιόν•ή που τις σφιν ένισπε θεοπροπίων ευ ειδώς,ή νυ και αυτών θυμός εποτρύνει και ανώγει».
Την δ’αύτε προσέειπε μέγας κορυθαίολος Έκτωρ•«η και εμοί τάδε πάντα μέλει,γύναι•αλλά μάλ’ αινώς αιδέομαι Τρώας και Τρωάδας ελκεσιπέπλους,αι κε κακός ως νόσφιν αλυσκάζω πολέμοιο•ουδέ με θυμός άνωγεν,επεί μάθον έμμεναι εσθλός αιεί και πρώτοισι μετά Τρώεσσι μάχεσθαι αρνύμενος πατρός τε μέγα κλέος ηδ’ εμόν αυτού.ευ γαρ εγώ τόδε οίδα κατά φρένα και κατά θυμόν•έσσεται ήμαρ ότ’ αν ποτ’ ολώλη Ίλιος ιρή και Πρίαμος και λαός ευμελλίω Πριάμοιο.αλλ’ου μοι Τρώων τόσσον μέλει άλγος οπίσσω,ούτ’ αυτής Εκάβης ούτε Πριάμοιο άνακτος ούτε κασιγνήτων,οι κεν πολέες τε και εσθλοί εν κονίησι πέσοιεν υπ’ ανδράσι δυσμενέεσσιν,όσσον σευ,ότε κεν τις Αχαιών χαλκοχιτώνων δακρυόεσσαν άγηται ελεύθερον ήμαρ απούρας•και κεν εν Άργει εούσα προς άλλης ιστόν υφαίνοις,και κεν ύδωρ φορέοις Μεσσηΐδος ή Υπερείης πόλλ’ αεκαζόμενη,κρατερή δ’ επικείσετ’ ανάγκη•και ποτέ τις είπησιν ιδών κατά δάκρυ χέουσαν•«Έκτορος ήδε γυνή ος αριστεύεσκε μάχεσθαι Τρώων ιπποδάμων ότε Ίλιον αμφιμάχοντο».ως ποτέ τις ερέει•σοι δ’ αυ νέον έσσεται άλγος χήτεϊ τοιούδ’ ανδρός αμύνειν δούλιον ήμαρ.αλλά με τεθνηώτα χυτή κατά γαία καλύπτοι πριν γε τι σης τε βοής σου θ’ ελκηθμοίο πυθέσθαι».



(Όταν δε έφτασε στις Σκαιές Πύλες,περνώντας μέσα από τη μεγάλη πόλη ακριβώς από εκεί που επρόκειτο να βγει στην πεδιάδα,τότε τρεχάτη τον συνάντησε η γυναίκα του Ανδρομάχη με τα πολλά χαρίσματα,η κόρη του μεγαλόψυχου Ηετίωνα,ο οποίος κατοικούσε στους πρόποδες του δασώδους βουνού Πλάκου,στην Υποπλακία Θήβα,βασιλεύοντας στο λαό των Κιλίκων•αυτού ακριβώς η κόρη ήταν σύζυγος του οπλισμένου με χαλκό Έκτορα.Αυτή τότε τον συνάντησε,μαζί της πήγαινε η υπηρέτρια κρατώντας στην αγκαλιά της το αθώο παιδί,τόσο μωρό το αγαπητό παιδί του Έκτορα,όμοιο με λαμπρό αστέρι,το οποίο βεβαίως ο Έκτορας συνήθιζε να το λέει Σκαμάνδριο και οι άλλοι Αστυάνακτα•γιατί μόνος ο Έκτορρας έσωζε το Ίλιον.Πραγματικά,εκείνος μεν χαμογέλασε βλέποντας προς το παιδί σιωπηλά,η δε Ανδρομάχη στεκόταν πλησίον του,αφού έχυνε δάκρυα,και αμέσως τού έσφιξε το χέρι θερμά και τού είπε:
«Ευλογημένε,η ορμή σου θα σε καταστρέψει και δεν λυπάσαι το ανήλικο τέκνο σου και μένα την άμοιρη που σύντομα χήρα σου θα γίνω•γιατί γρήγορα οι Αχαιοί θα σε σκοτώσουν ορμώντας όλοι επάνω σου•για μένα δε θα ήταν προτιμότερο,εάν σε στερηθώ,να χωθώ στη γη•γιατί πια δεν έχω άλλη παρηγοριά,όταν εσύ βέβαια πεθάνεις,αλλά βάσανα•ούτε υπάρχει ο πατέρας μου και η σεβαστή μου μητέρα.
«Γιατί τον μεν πατέρα μου σκότωσε ο θείος Αχιλλέας και κατέστρεψε την πλούσια πόλη των Κιλίκων,την Θήβα με τις ψηλές πύλες•σκότωσε δε τον Ηετίωνα,αλλά δεν τού αφαίρεσε τα όπλα,γιατί δεν το άντεχε η συνείδησή του,αλλά αντίθετα τον έκαψε μαζί με τα κομψά όπλα του και τού έκανε τύμβο•γύρω δε φύτεψαν φτελιές οι νύμφες των βουνών,οι κόρες του αιγίοχου Δία.Τα εφτά δε αδέλφια μου που ήταν στα ανάκτορα όλα την ίδια μέρα κατέβηκαν στον Άδη•γιατί όλα τα σκότωσε ο γρήγορος θείος Αχιλλέας ανάμεσα στα στρεψίποδα βόδια και τα άσπρα πρόβατα.Την μητέρα μου δε,που ήταν βασίλισσα στους πρόποδες του δασώδους Πλάκου,αυτή,αφού την έφερε εδώ,μαζί με άλλα λάφυρα,πάλι αυτός την άφησε ελεύθερη,αφού πήρε άπειρα λύτρα,στα ανάκτορα δε του πατέρα της την χτύπησε η τοξεύτρια Άρτεμη.
«Αλλά εσύ,Έκτορα,είσαι για μένα πατέρας και σεβαστή μητέρα και αδελφός,συ δε για μένα και ο δυνατός σύζυγός μου•αλλά έλα τώρα λυπήσου και μείνε εδώ στον πύργο,για να μην κάνεις ορφανό το παιδί σου και χήρα την γυναίκα σου•παράταξε δε τον στρατό κοντά στην αγριοσυκιά,όπου προ πάντων είναι ευκολοανέβατη η πόλη και το τείχος έγινε ευάλωτο.Γιατί τρεις φορές,αφού ήρθαν,έκαμαν απόπειρα σ’αυτό το σημείο οι άριστοι γύρω από τους δύο Αίαντες και τον ξακουστό Ιδομενέα και γύρω από τους Ατρείδες και τον γενναίο γιο του Τυδέα•ή ίσως κάποιος καλός γνώστης των μαντειών τους είπε ή ίσως η ψυχή τους τους παρόρμησε και τους παρακίνησε».
Προς αυτήν δε τότε απάντησε ο ψηλός και ορμητικός Έκτορας:
«Αλήθεια κι εγώ για όλα αυτά φροντίζω,γυναίκα•αλλά πάρα πολύ ντρέπομαι τους Τρώες και τις χαριτωμένες Τρωάδες,αν φεύγω σαν δειλός μακριά από τον πόλεμο,ούτε ο χαρακτήρας μου το επιτρέπει,γιατί έμαθα να είμαι γενναίος πάντοτε και να πολεμώ μαζί με τους Τρώες στην πρώτη γραμμή,προσπαθώντας να διαφυλάξω την μεγάλη δόξα του πατέρα μου και μένα του ιδίου.
«Γιατί εγώ με την καρδιά και την ψυχή μου αυτό το ξέρω καλά•θα έρθει δηλαδή ημέρα,όταν κάποτε η ιερή Τροία θα έχει χαθεί,και ο Πρίαμος και ο λαός του πολεμιστή Πριάμου.Αλλά δεν αισθάνομαι τόση λύπη για τους Τρώες στο μέλλον ούτε γι’αυτήν την Εκάβη ούτε για τον βασιλιά Πρίαμο ούτε για τους αδελφούς μου,που πολλοί και γενναίοι μπορεί να πέσουν στο χώμα από άντρες εχθρούς όσο για σένα,όταν κάποιος απ’τους χαλκοθώρακες Αχαιούς κλαμένη θα σε πάρει μαζί του,αφού σού αφαιρέσει την ελεύθερη ημέρα,και στο Άργος αφού θα είσαι,θα υφαίνεις στον αργαλειό κάτω από τις διαταγές άλλης και ίσως θα μεταφέρεις νερό από την Μεσσηίδα ή την Υπερία,χωρίς καθόλου να το θέλεις,γιατί θα σε πιέζει σκληρή ανάγκη•και κάποτε,όταν κανένας σε δει να χύνεις δάκρυα,θα πει:«αυτή είναι η γυναίκα του Έκτορα,που ήταν πρώτος στη μάχη από τους ιπποδαμαστές Τρώες,όταν πολεμούσαν γύρω από την Τροία».Έτσι κάποτε θα λέει κάποιος•σε σένα δε πάλι νέα θλίψη θα γίνει από την έλλειψη τέτοιου άντρα που θα σού έδιωχνε την δουλική ημέρα.Αλλά μακάρι νεκρό να με καλύπτει σωρός από χώμα στη γη,προτού ακούσω τις φωνές σου και δω την απαγωγή σου»).








(Πηγή:«Ιλιάς» του Ομήρου,ραψωδία Ζ,στίχ. 392-465).

Ένα αρχαίο ελληνικό ανέκδοτο.

«Έφη γυναίκα τινα των επιφανών τα μεν άλλα καλήν και κόσμιον,μικράν δε και πολύ του συμμέτρου αποδέουσαν,επαινείσθαι προς τινος ποιητού εν άσματι τα τε άλλα και ότι καλή τε και μεγάλη ην•αιγείρω δ’αυτής είκαζεν εκείνος το εύμηκες τε και όρθιον.την μεν δη γάνυσθαι τω επαίνω καθάπερ αυξανομένην προς το μέλος και την χείρα επισείειν,τον ποιητήν δε πολλάκις το αυτό άδειν ορώντα ως ήδοιτο επαινουμένη,άχρι δη των παρόντων τινα προσκύψαντα προς το ους ειπείν αυτώ,«Πέπαυσο,ω ούτος,μη και αναστήναι ποιήσης την γυναίκα».


(Είπε ότι κάποια γυναίκα με λαμπρή κοινωνική θέση,κατά τ’άλλα όμορφη και ελκυστική,αλλά μικρόσωμη και πολύ κοντότερη του μετρίου,εγκωμιάστηκε σ’ένα τραγούδι από κάποιον ποιητή όχι μόνο για τα άλλα της χαρίσματα,αλλά και γιατί ήταν όμορφη και ψηλή•εκείνος την παρομοίαζε στο ύψος και στο παράστημα με λεύκα.Είπε ακόμη ότι αυτή ήταν ενθουσιασμένη με τον έπαινο,λες και το τραγούδι θα την έκανε να ψηλώσει,και κουνούσε επιδοκιμαστικά το χέρι της,και ο ποιητής,βλέποντας,πόσο ευχαριστιόταν με τον έπαινο,τραγούδησε πολλές φορές το ίδιο τραγούδι,μέχρι που κάποιος από τους παρευρισκομένους έσκυψε στο αυτί του και τού είπε:«Σταμάτα,βρε άνθρωπε,γιατί θα την κάνεις να σηκωθεί όρθια»).







(Πηγή:«Υπέρ των εικόνων» του Λουκιανού).

Ο διδακτικός ρόλος του θεάτρου.

Στον συγκεκριμένο διάλογο του Λουκιανού,μεταξύ του Αθηναίου Σόλωνος και του Σκύθη Ανάχαρσι,ο Αθηναίος νομοθέτης εκθέτει στον ξένο επισκέπτη στην Αθήνα τον τρόπο διαπαιδαγώγησης των Ελλήνων νέων και ιδίως τον αθλητισμό.Εξαίρεται,μεταξύ άλλων,και η σπουδαιότητα του θεάτρου στην διάπλαση της ανθρώπινης ψυχής:


«Και μέντοι και εις το θέατρον συνάγοντες αυτούς δημοσία παιδεύομεν υπό κωμωδίαις και τραγωδίαις αρετάς τε ανδρών παλαιών και κακίας θεωμένους,ως των μεν αποτρέποιντο,επ’εκείνα δε σπεύδοιεν».

(Επιπλέον,μαζεύοντάς τους στο θέατρο,τους διαπαιδαγωγούμε δημόσια με κωμωδίες και τραγωδίες,όπου βλέπουν τις αρετές και τις κακίες παλαιών ανθρώπων,έτσι ώστε να αποφεύγουν τις κακίες και να μιμούνται τις αρετές).







(Πηγή:«Ανάχαρσις ή περί γυμνασίων» του Λουκιανού).

Τουρκικές και εβραϊκές θηριωδίες στην Νάουσα του 1822.

Η ελάχιστη απόσταση που χώριζε την Μακεδονία από τα στρατιωτικά κέντρα της Τουρκίας,η άμεση απειλή της από τις στρατιές της πρωτεύουσας του πανίσχυρου οθωμανικού κράτους,η έλλειψη συνοχής μεταξύ των κέντρων,στα οποία ήταν δυνατόν να αναπτυχθεί επαναστατικό κίνημα,και προ πάντων η έλλειψη σωμάτων οπλαρχηγών και κλεφτών έδειχνε καθαρά ότι η ανάμειξή της στην Επανάσταση του 1821 αποτελούσε καθαρή παραφροσύνη.Κι εν τούτοις,ο σπόρος που έριξαν οι Φιλικοί βρήκε πρόσφορο έδαφος στην ψυχή του μακεδονικού λαού.
Από το 1819 η Φιλική Εταιρεία είχε απλώσει τους ικανότερους αποστόλους της στην Μακεδονία κι ανάμεσα σ’αυτούς τον Σερραίο Εμμανουήλ Παπά,που έμελλε να παίξει σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του ’21 στη Μακεδονία.
Με την άφιξη των πρώτων ειδήσεων των επαναστατικών γεγονότων στη Μολδοβλαχία,ο Παπάς ναυλώνει πλοίο,το φορτώνει όπλα και πολεμοφόδια και στις 23/03/1821 αναχωρεί για το Άγιο Όρος.Τον υποδέχεται ο Φιλικός ηγούμενος Ιωακείμ της μονής Εσφιγμένου.Καλούν εκεί κι άλλους ηγούμενους των άλλων μοναστηριών κι αρχίζουν με μεγάλη μυστικότητα να στρατολογούν και να φτιάχνουν φυσίγγια.Ολόκληρο τον Απρίλη και τον Μάη ετοιμάζονται.Στο μεταξύ ο Παπάς συνεννοείται με ικανούς ανθρώπους στην Χαλκιδική και στις επαρχίες Σερρών.Δίνει εντολές να ετοιμάζονται και να περιμένουν.
Στις 17 Μαΐου 1821 οι κάτοικοι του Πολυγύρου Χαλκιδικής καταλαμβάνουν το τουρκικό διοικητήριο και σκοτώνουν τον Τούρκο υποδιοικητή και 18 Τούρκους στρατιώτες.Βγαίνουν κατόπιν απ’την πόλη και με ραγδαία επίθεση αναγκάζουν τους Τούρκους να υποχωρήσουν.Ο Τούρκος διοικητής της Θεσσαλονίκης,Γιουσούφ μπέης,εις αντίποινα δολοφονεί τους ομήρους Έλληνες της πόλης,καρατομεί τον επίσκοπο Κίτρους και άλλους σημαντικούς πατριώτες,συλλαμβάνει και εγκλείει στον μητροπολιτικό ναό της πόλης 2.000 χριστιανούς,επιτρέποντας συγχρόνως στον όχλο να λεηλατήσει τα σπίτια τους.
Στα μέσα Ιουνίου ο Μπεϊράν πασάς με μεγάλες δυνάμεις,άρτια εξοπλισμένες,επιτίθεται εναντίον των δυνάμεων του Παπά και τον αναγκάζει να τραβηχτεί στα βουνά.Η πρώτη επιτυχία ενθαρρύνει τους Τούρκους να συνεχίσουν τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις.Η μάχη είναι άνιση και η αντίσταση κάμπτεται με τον καιρό,λόγω έλλειψης εφοδίων,αλλά και για άλλους λόγους,που σκόπιμο είναι να αναπτυχθούν σε άλλο κεφάλαιο.Σφαγές του ελληνικού πληθυσμού ακολουθούν και δηώσεις.
Οι ειδήσεις για την επανάσταση της Μακεδονίας είχαν,δυστυχώς για τους επαναστάτες,τον αντίκτυπό τους και στην Πύλη.Με εντολή του Σουλτάνου φτάνει στην Θεσσαλονίκη,επικεφαλής μεγάλων δυνάμεων,ο Αβδούλ Αβούτ.Αυτός ήταν γενίτσαρος,από χριστιανούς γονείς,που είχε αιχμαλωτιστεί σε ηλικία 18 ετών.Φυλακίστηκε και εξισλαμίστηκε κι έκτοτε έγινε φοβερός διώκτης των χριστιανών.Ο Αβούτ επιτίθεται εναντίον της Κασσάνδρας(στην Χαλκιδική) και την καταστρέφει,10.000 δε γυναικόπαιδα σέρνονται αιχμάλωτα στη Θεσσαλονίκη•διαλύει τις δυνάμεις του Εμμανουήλ Παπά και εκστρατεύει εναντίον των υπολοίπων πόλεων της Μακεδονίας,όπου με βία και τρομοκρατία καταστέλλει την εξέγερση.Στην Νάουσα,όμως,την πόλη που προέβαλε την μεγαλύτερη αντίσταση στον Τούρκο κατακτητή,η μοίρα επεφύλασσε την αγριότερη τιμωρία.


Ο Σπυρίδων Τρικούπης(τ.Β’,σελ.119) γράφει:
«Μεγάλα τα παθήματα των κατοίκων και μεγάλη η καταστροφή των μερών εκείνων.Πεντακισχίλιοι εφονεύθησαν και ηχμαλωτίσθησαν εν τη Ναούση,και άλλοι τόσοι έπεσαν εις χείρας των εχθρών περί τον Παλαιόπυργον.Πολλοί των συλληφθέντων ανηλεώς εβασανίσθησαν,πολλαί γυναίκες εις τας φλόγας ερρίφθησαν,έγκυοι εξεκοιλιάσθηκαν,τέκνα έμπροσθεν των γονέων εσφάγησαν,βρέφη από των τραχήλων των μητέρων εκρεμάσθησαν,παρθένοι και μητέρες αγκαλοφορούσαι τα τέκνα των έπεσαν αυθόρμητοι εις την πλησίον του Παλαιοπύργου λίμνην,το Μαύρο νερόν,και επνίγησαν εις αποφυγήν ατιμίας και βασάνων.Τόσον θηριώδεις εφάνησαν οι νικηταί.Πάμπολοι δε Εβραίοι ένοπλοι και πολύδιψοι χριστιανικού αίματος παρηκολούθουν τον τουρκικόν στρατόν ως εκούσιοι δήμιοι.Ούτοι έλκοντες έξω της πόλεως τους χριστιανούς τους ερροπάλιζαν κατακέφαλα,και πίπτοντας κατά γης τους έσφαζαν ως βόας.Αι δε εν Ναούση συλληφθείσαι γυναίκες του Καρατάσου,του Γάτσου και του Ζαφειράκη μετεκομίσθησαν εις Θεσσαλονίκην,όπου η μεν του Γάτσου ετούρκευσεν αποδειλιάσασα ενώπιον των βασάνων,αι δε δύο άλλαι μη αλλαξοπιστήσασαι προσηλώθησαν απέναντι αλλήλων όρθιαι επί του τοίχου μιας των αιθουσών του παλατίου του θηριώδους βεζύρη,και απέθαναν πολυειδώς βασανιζόμεναι.Οι δε διασωθέντες τρισάθλιοι χριστιανοί,δεν είχαν πού την κεφαλήν κλίναι,διότι εκατόν είκοσι κωμοπόλεις,χωρία και ζευγαλατεία των μερών εκείνων απετεφρώθησαν».

Ο Γ.Μαυραβελέας γράφει (σελ.500):
«Όλες τις αρχόντισσες της Ναούσης και προ παντός τις γυναίκες των αρχηγών τις έστησαν όρθιες μπροστά στο διοικητήριο σε λάκκους και τις σκέπασαν μέχρι τη ζώνη μέσα στο χώμα.Περνούσε έπειτα από κει ο τουρκικός όχλος τις έβρυζε,τις έφτυνε και τις χτυπούσε μ’αναμμένα δαυλιά.Τη στιγμή που τις βασάνιζαν μ’αυτό το φρικτό τρόπο,κατέβηκε ο ίδιος ο Αβδούλ Αβούτ από το διοικητήριο και τους πρότεινε ν’αλλαξοπιστήσουνε,για να σωθούν.Η γυναίκα του Γάτσου δεν άντεξε.Δέχτηκε να τουρκέψει και σώθηκε.Τη γυναίκα και τη νύφη του Ζαφειράκη που αρνήθηκαν ν’αλλάξουν την πίστη τους,τις έβγαλαν από τους λάκκους και τις έκλεισαν σε σακιά γεμάτα γάτες και ποντίκια.Τη γυναίκα του Καρατάσου,που σε πρόταση ν’αλλαξοπιστήσει,έβρισε τον Αβδούλ Αβούτ,την έκλεισαν σ’ένα λάκκο με φίδια.Τις άλλες γυναίκες τις φυλάκισαν σε μπουντρούμια και τις άφησαν να πεθάνουν εκεί,χωρίς νερό και τροφή.Άλλες πάλι τις ρίξανε στους υπονόμους,έφραξαν τις εξόδους,μέχρι που πέθαναν από ασφυξία.Αυτό το τέλος είχανε οι ηρωικές Ελληνίδες της Νάουσας,όσες προτίμησαν να πεθάνουν με μαρτυρικό θάνατο,παρά ν’απαρνηθούν την ίστη και τη θρησκεία τους».







(Πηγή:«Γυναίκες του ‘21» της Κούλας Ξηραδάκη).

Ο σκοπός της παιδείας,κατά τον Πορφύριο.

«Το δε πεπαιδεύσθαι ουκ εν πολυμαθείας αναλήψει,εν απαλλάξει δε των ψυχικών παθών εθεωρείτο;»

(Η παιδεία,όμως,δεν έγκειται στην απόκτηση πολλών γνώσεων,αλλά στην απαλλαγή από τα πάθη της ψυχής-ή όχι;).







(Πηγή:«Προς Μαρκέλλαν» του Πορφυρίου).

Ένα συγκινητικό παράδειγμα φιλίας.

Η αυθεντικότητα της ακόλουθης ιστορίας δεν είναι σίγουρη.Ο περισσότεροι ερευνητές εικάζουν ότι πρόκειται για ιστορία,όπως και οι υπόλοιπες του σχετικού έργου του Λουκιανού,χωρίς ιστορική βάση,δάνειο από μυθιστορήματα της εποχής του συγγραφέως,που δεν αποτελούν,ωστόσο,και την μοναδική πηγή των ιστοριών.Εν τούτοις,στην ιστορία που ακολουθεί καθρεπτίζεται η μεγάλη σημασία που απέδιδαν πάντοτε οι Έλληνες στην έννοια της φιλίας:


«…και μοι δοκώ ουκ άλλον ερείν Δημητρίου του Σουνιέως επιλαθόμενος.
Συνεκπλεύσας γαρ ες την Αίγυπτον ο Δημήτριος Αντιφίλω τω Αλωπεκήθεν,εταίρω εκ παίδων όντι και συνεφήβω,συνήν και συνεπαιδεύετο,αυτός μεν την άσκησιν την Κυνικήν ασκούμενος υπό τω Ροδίω εκείνω σοφιστή,ο δε Αντίφιλος ιατρικήν άρα εμελέτα.και δη ποτε ο μεν Δημήτριος έτυχεν εις την Αίγυπτον αποδημών κατά θέαν των πυραμίδων και του Μέμνονος•ήκουε γαρ ταύτας υψηλάς ούσας μη παρέχεσθαι σκιάν,τον δε Μέμνονα βοάν προς ανατέλλοντα τον ήλιον.τούτων επιθυμήσας Δημήτριος,θέας μεν των πυραμίδων,ακροάσεως δε του Μέμνονος,αναπεπλεύκει κατά τον Νείλον έκτον ήδη μήνα,οκνήσαντα προς την οδόν και το θάλπος απολιπών τον Αντίφιλον.
Ο δε εν τοσούτω συμφορά εχρήσατο μάλα γενναίου τινος φίλου δεομένη.οικέτης γαρ αυτού,Σύρος και τούνομα και την πατρίδα,ιεροσύλοις τισι κοινωνήσας συνεισήλθεν τε αυτοίς εις το Ανουβίδειον και αποσυλήσαντες τον θεόν χρυσάς τε φιάλας δύο και κηρύκιον,χρυσούν και τούτο,και κυνοκεφάλους αργυρούς και άλλα τοιαύτα,κατέθεντο πάντα παρά τω Σύρω•είτ’εμπεσόντες-εάλωσαν γαρ τι απεμπολώντες-άπαντα ευθύς έλεγον στρεβλούμενοι επί του τροχού,και αγόμενοι ήκον επί την οικίαν του Αντιφίλου,και τα φώρια εξέφερον υπό κλίνη τινι εν σκοτεινώ κείμενα.ο τε ουν Σύρος εδέδετο ευθύς και ο δεσπότης αυτού Αντίφιλος,ούτος μεν και μεταξύ ακροώμενος του διδασκάλου ανασπασθείς.εβοήθει δε ουδείς,αλλά και οι τέως εταίροι απεστρέφοντο ως το Ανουβίδειον σεσυληκότα και ασέβημα αυτών ηγούντο είναι ει συνέπιον ποτε ή συνειστιάσθησαν αυτώ.και οι λοιποί δε των οικετών,δύο όντες,άπαντα εκ της οικίας συσκευασάμενοι ώχοντο φεύγοντες.
Εδέδετο ουν ο άθλιος Αντίφιλος πολύν ήδη χρόνον,απάντων όσοι ήσαν κακούργοι εν τω δεσμωτηρίω μιαρώτατος είναι δοκών,και ο επί των δεσμών Αιγύπτιος,δεισιδαίμων άνθρωπος,ώετο χαριείσθαι και τιμωρήσειν τω θεώ βαρύς τω Αντιφίλω εφεστώς.ει δ’απολογείτο ποτε,λέγων ως ουδέν τοιούτον είργασται,αναίσχυντος εδόκει και πολύ πλέον επί τούτω εμισείτο.υπενόσει τοιγαρούν ήδη και πονηρώς είχεν οίον εικός χαμαί καθεύδοντα και της νυκτός ουδέ αποτείνειν τα σκέλη δυνάμενον εν τω ξύλω κατακεκλειμένα•της μεν γαρ ημέρας ο κλοιός ήρκει και η ετέρα χειρ πεπεδημένη,εις δε την νύκτα έδει όλον κατά δεδέσθαι.και μην και του οικήματος η δυσοσμία και το πνίγος,εν ταυτώ πολλών δεδεμένων και εστενοχωρημένων και μόλις αναπνεόντων,και του σιδήρου ο ψόφος και ύπνος ολίγος-ταύτα πάντα χαλεπά ην και αφόρητα οίω ανδρί εκείνων αήθει και αμελετήτω προς ούτω σκληράν την δίαιταν.
Απαγορεύοντος δε αυτού και μηδέ σίτον αιρείσθαι θέλοντος,αφικνείται ποτε και ο Δημήτριος,ουδέν ειδώς των ήδη γεγενημένων.και επειδή έμαθεν,ως είχεν ευθύς επί το δεσμωτήριον δρομαίος ελθών,τότε μεν ουκ εισεδέχθη,εσπέρα γαρ ην,και ο δεσμοφύλαξ πάλαι κεκλεικώς την θύραν εκάθευδε,φρουρείν τοις οικέταις παρακελευσάμενος•έωθεν δε εισέρχεται πολλά ικετεύσας.και παρελθών επί πολύ μεν εζήτει τον Αντίφιλον άδηλον υπό των κακών γεγενημένον,και περιιών ανεσκοπείτο καθ’έκαστον των δεδεμένων,ώσπερ ειώθασιν οι τους οικείους νεκρούς,ήδη εώλων όντων,αναζητούντες εν ταις παρατάξεσιν.και ει γε μη τούνομα εβόησεν,Αντίφιλον Δεινομένους,καν επί πολύ ηγνόησεν αν όστις ην,τοσούτον ήλλακτο υπό των δεινών.ως δε την φωνήν αισθόμενος ανεβόησεν και προσιόντος διαστείλας την κόμην και απάγων του προσώπου αυχμηράν και συμπεπιλημένην έδειξεν αυτόν όστις ην,άμφω μεν αυτίκα πίπτουσιν ιλιγγιάσαντες επί τη απροσδοκήτω θέα.
Χρόνω δε αναλαβών αυτόν τε και τον Αντίφιλον ο Δημήτριος και σαφώς έκαστα ως είχεν εκπυθόμενος παρ’αυτού θαρρείν τε παρακελεύεται και διελών το τριβώνιον το μεν ήμισυ αυτός αναβάλλεται,το λοιπόν δε εκείνω δίδωσιν,α είχε πιναρά και εκτετρυχωμένα ράκη περισπάσας.και το από τούτου πάντα τρόπον συνήν επιμελούμενος αυτού και θεραπεύων•παραδούς γαρ εαυτόν τοις εν τω λιμένι εμπόροις έωθεν εις μέσην ημέραν ουκ ολίγον απέφερεν αχθοφορών.είτ’επανελθών αν εκ του έργου,μέρος μεν του μισθού τω δεσμοφύλακι καταβαλόν τιθασόν αυτώ και ειρηνικόν απειργάζετο αυτόν,το λοιπόν δε εις την του φίλου θεραπείαν ικανώς αυτώ διήρκει.και τας μεν ημέρας συνήν τω Αντιφίλω παραμυθούμενος,επεί δε νυξ καταλάβοι,ολίγον προ της θύρας του δεσμωτηρίου στιβάδιον τιποιησάμενος και φύλλα υποβαλόμενος ανεπαύετο.
Χρόνον μεν ουν τινα ούτω διήγον,εισιών μεν ο Δημήτριος ακωλύτως,ράον δε φέρων την συμφοράν ο Αντίφιλος.ύστερον δε αποθανόντος εν τω δεσμωτηρίω ληστού τινος υπό φαρμάκων,ως εδόκει,φυλακή τε ακριβής εγένετο και ουκέτι παρήει εις το οίκημα ουδέ εις των δεομένων.εφ’οις απορών και ανιώμενος,ουκ έχων άλλως παρείναι τω εταίρω,προσαγγέλλει εαυτόν ελθών προς τον αρμοστήν,ως είη κεκοινωνηκώς της επί τον Άνουβιν επιβουλής.
Ως δε τούτο είπεν,απήγετο ευθύς ες το δεσμωτήριον,και αχθείς παρά τον Αντίφιλον τούτο γουν μόλις,πολλά ικετεύσας τον δεσμοφύλακα,εξειργάσατο παρ’αυτού,πλησίον τω Αντιφίλω και υπό τω αυτώ κλοιώ δεδέσθαι.ένθα δη και μάλιστα έδειξε την εύνοιαν ην είχε προς αυτόν,αμελών μεν των καθ’εαυτόν δεινών (καίτοι ενόσησε και αυτός),επιμελούμενος δε όπως εκείνος μάλιστα καθευδήσει και ήττον ανιάσεται•ώστε ράον έφερον μετ’αλλήλων κακοπαθούντες.
Χρόνω δε και τοιόνδε τι προσπεσόν έπαυσεν επί πλέον αυτούς δυστυχούντας.εις γαρ των δεδεμένων,ουκ οίδ’όθεν ρίνης ευπορήσας και συνωμότας πολλούς των δεσμωτών προσλαβών,αποπρίει τε την άλυσιν η εδέδεντο εξής,των κλοιών εις αυτήν διειρομένων,και απολύει άπαντας•οι δε αποκτείναντες ευμαρώς ολίγους όντας τους φύλακας εκπηδώσιν αθρόοοι.εκείνοι μεν ουν το παραυτίκα ένθα εδύναντο έκαστος διασπαρέντες ύστερον συνελήφθησαν οι πολλοί•ο Δημήτριος δε και ο Αντίφιλος κατά χώραν έμειναν,και του Σύρου λαβόμενοι ήδη απιόντος.επεί δε ημέρα εγένετο,μαθών ο την Αίγυπτον επιτετραμμένος το συμβεβηκός επ’εκείνους μεν έπεμψε τους διωξομένους,μεταστειλάμενος δε τους αμφί τον Δημήτριον απέλυσε των δεσμών,επαινέσας ότι μόνοι ουκ απέδρασαν.
Αλλ’ουκ εκείνοι γε ηγάπησαν ούτως αφιέμενοι,εβόα δε ο Δημήτριος και δεινά εποίει,αδικείσθαι σφας ου μικρά ει δόξουσι κακούργοι όντες ελέω ή επαίνω του μη αποδράναι αφείσθαι•και τέλος ηνάγκασαν τον δικαστήν ακριβώς το πράγμα εξετάσαι.ο δε επεί έμαθεν ουδέν αδικούντας,επαινέσας αυτούς,τον Δημήτριον δε και πάνυ θαυμάσας,αφίησι παραμυθησάμενος επί τη κολάσει ην ηνέσχοντο αδίκως δεθέντες,και εκάτερον δωρησάμενος παρ’αυτού,δραχμαίς μεν μυρίαις τον Αντίφιλον,δις τοσαύταις δε τον Δημήτριον.
Ο μεν ουν Αντίφιλος έτι και νυν εν Αιγύπτω εστίν,ο δε Δημήτριος και τας αυτού δισμυρίας εκείνω καταλιπών ώχετο απιών εις την Ινδικήν παρά τους Βραχμάνας,τοσούτον ειπών προς τον Αντίφιλον,ως συγγνωστός αν εικότως νομίζοιτο ήδη απολιπών αυτόν•ούτε γαρ αυτός δείσθαι των χρημάτων,εστ’αν αυτός η όπερ εστίν,αρκείσθαι ολίγοις δυνάμενος,ούτε εκείνω έτι δειν φίλου,ευμαρών αυτώ των πραγμάτων γεγενημένων».



(Νομίζω πως δεν πρέπει να μιλήσω για άλλον και να ξεχάσω τον Δημήτριο από το Σούνιο.
Ο Δημήτριος,λοιπόν,ταξίδεψε στην Αίγυπτο μαζί με τον Αντίφιλο,από τον δήμο της Αλωπεκής,που ήταν φίλος του από παιδί και σύντροφος στην εφηβική ηλικία.Εκεί ζούσαν και εκπαιδεύονταν μαζί-ο ίδιος παρακολουθούσε την Κυνική Σχολή με δάσκαλο τον Ρόδιο εκείνο σοφιστή,ενώ ο Αντίφιλος σπούδαζε ιατρική.Κάποτε έτυχε να ταξιδεύει ο Δημήτριος στην Αίγυπτο,για να δει τις πυραμίδες και το άγαλμα του Μέμνονα,γιατί είχε ακούσει ότι οι πυραμίδες,παρά το ύψος τους,δεν έριχναν σκιά και ότι το άγαλμα του Μέμνονα έβγαζε κραυγή προς τον ανατέλλοντα ήλιο.Θέλοντας,λοιπόν,να δει τις πυραμίδες και να ακούσει τον Μέμνονα,ο Δημήτριος ήταν ήδη έξι μήνες που είχε ανέβει τον Νείλο,αφήνοντας πίσω τον Αντίφιλο,που σκεφτόταν το ταξίδι και την ζέστη.
Αυτόν,όμως,στο μεταξύ τον βρήκε τέτοια συμφορά,που χρειαζόταν κάποιον πολύ γενναίο φίλο.Ο δούλος του,Σύρος στο όνομα και την καταγωγή,συνεταιρίστηκε με κάτι ιερόσυλους και μπήκε στον ναό του Άνουβι μαζί τους.Αφού λήστεψαν από τον θεό δύο χρυσά ποτήρια,ένα σκήπτρο,χρυσό κι αυτό,δυο ασημένια αγαλματίδια με κεφάλι σκύλου κι άλλα παρόμοια,τα άφησαν όλα να τα φυλάει ο Σύρος.Έπειτα,μετά την φυλάκισή τους-γιατί τους έπιασαν να πουλάνε κάποιο αντικείμενο-τα μαρτύρησαν όλα αμέσως,αφού βασανίστηκαν στον τροχό,πήγαν με συνοδεία στο σπίτι του Αντίφιλου και αποκάλυψαν τα κλοπιμαία,που ήταν κρυμμένα κάτω από ένα κρεβάτι σε σκοτεινή γωνία.Ο Σύριος συνελήφθη αμέσως και μαζί ο κύριός του Αντίφιλος,τον οποίο μάλιστα συνέλαβαν την ώρα που παρακολουθούσε το μάθημα του δασκάλου του.Όχι μόνο δεν τον βοήθησε κανείς,αλλά αντίθετα οι παλιοί φίλοι τού γύρισαν τις πλάτες,πιστεύοντας ότι είχε συλήσει τον ναό του Άνουβι και έκριναν ότι ήταν και δική τους αμαρτία,αν κάποτε είχαν πιει ή φάει μαζί του.Όσο για τους δύο άλλους υπηρέτες,μαζεψαν,ό,τι υπήρχε στο σπίτι και έφυγαν γρήγορα.
Ο άμοιρος Αντίφιλος έμεινε φυλακισμένος για πολύ καιρό και εθεωρείτο μάλιστα ο πιο μιαρός κακούργος απ’όσους ήταν στη φυλακή.Επιπλέον ο Αιγύπτιος δεσμοφύλακας,άνθρωπος δεισιδαίμων,πίστευε ότι θα ευχαριστήσει και θα πάρει εκδίκηση για τον θεό του,αν είναι σκληρός με τον Αντίφιλο.Όποτε πάλι υπεράσπιζε τον εαυτό του,λέγοντας ότι δεν είχε κάνει κάτι τέτοιο,εθεωρείτο αδιάντροπος και τον εχθρεύονταν ακόμη περισσότερο.Είχε ήδη αρρωστήσει και βρισκόταν σε άσχημη κατάσταση,όπως είναι φυσικό,αφού κοιμόταν κάτω και την νύχτα δεν μπορούσε καν να τεντώσει τα πόδια του,δεμένα,καθώς ήταν,στη φάλαγγα.Την ημέρα,βλέπεις,αρκούσε το περιλαίμιο και οι χειροπέδες στο ένα χέρι,την νύχτα,όμως,έπρεπε να είναι δεμένος από παντού.Επιπλέον,η δυσοσμία του δωματίου και η αποπνικτική ατμόσφαιρα(αφού στον ίδιο χώρο ήταν πολλοί φυλακισμένοι και τόσο στριμωγμένοι που με δυσκολία ανέπνεαν),ο κρότος από τα σιδερένια δεσμά και ο λίγος ύπνος-όλα ήταν τυραννικά κι αφόρητα για έναν άντρα ασυνήθιστο σ’αυτά κι αμάθητο σε τόση σκληραγωγία.
Είχε πια αρχίσει να εγκαταλείπει τον αγώνα και να μη θέλει καν να φάει,όταν φτάνει επιτέλους ο Δημήτριος,που δεν ήξερε τίποτε απ’όσα είχαν συμβεί.Όταν πληροφορήθηκε τα γεγονότα,όπως ήταν,πήγε αμέσως τρέχοντας στη φυλακή.Εκείνη την ώρα δεν τον δέχτηκαν,γιατί ήταν βράδυ•ο δεσμοφύλακας είχε κλειδώσει προ πολλού την πόρτα και είχε πάει για ύπνο,αφού έδωσε εντολή στους βοηθούς να φυλάνε σκοπιά.Το πρωί,όμως,έγινε δεκτός,μετά από πολλά παρακάλια.Αφού μπήκε,αναζητούσε για πολλή ώρα τον Αντίφιλο,που είχε γίνει αγνώριστος από τα βάσανα.Τριγύριζε κι εξέταζε έναν έναν τους φυλακισμένους,όπως κάνουν αυτοί που αναζητούν τους νεκρούς συγγενείς ανάμεσα στα αλλοιωμένα κουφάρια στα πεδία μάχης.Στ’αλήθεια,αν δεν φώναζε δυνατά το όνομά του,«Αντίφιλε,γιε του Δεινομένους»,θα περνούσε πολλή ώρα,μέχρι να καταλάβει,ποιος είναι,τόσο πολύ τον είχαν αλλάξει τα βάσανα.Όταν,όμως,ο Αντίφιλος τον άκουσε,έβγαλε φωνή μεγάλη και,μόλις ο άλλος πλησίασε,τράβηξε τα βρώμικα και αχτένιστα μαλλιά του από το πρόσωπο και φάνηκε,ποιος ήταν.Στη στιγμή έπεσαν και οι δυο κάτω λιπόθυμοι από το απροσδόκητο θέαμα.
Ύστερα από ώρα ο Δημήτριος ξαναβρήκε τις αισθήσεις του,συνέφερε και τον Αντίφιλο και τον ρώτησε να μάθει,πώς ακριβώς είχαν τα πράγματα.Μετά τον συμβούλεψε να μη φοβάται και,σχίζοντας στη μέση τον χιτώνα του,φοράει ο ίδιος το ένα κομμάτι και δίνει το άλλο σ’εκείνον,αφού τού έβγαλε τα βρωμερά και τριμμένα κουρέλια που φορούσε.Από εκεί κι έπειτα μοιράστηκε με κάθε τρόπο την τύχη του,φροντίζοντας και προσέχοντάς τον.Εργαζόταν από την αυγή μέχρι το μεσημέρι για τους εμπόρους του λιμανιού κι έπαιρνε καλό μισθό κάνοντας τον αχθοφόρο.Έπειτα,όταν επέστρεφε από την δουλειά,έδινε ένα ποσό στον δεσμοφύλακα,για να τον κρατάει ήμερο και φιλικό,και τα υπόλοιπα τού έφταναν,για να καλύψει τα έξοδα του φίλου του.Περνούσε την υπόλοιπη ημέρα κοντά στον Αντίφιλο παρηγορώντας τον και,όταν έπεφτε η νύχτα,κοιμόταν μπροστά στην πόρτα της φυλακής,έχοντας φτιάξει ένα στρώμα από φύλλα.
Για κάποιο χρονικό διάστημα έτσι ζούσαν,ο Δημήτριος έμπαινε στη φυλακή ανεμπόδιστος και ο Αντίφιλος υπέμενε ευκολότερα τα βάσανά του.Αργότερα,όμως,όταν πέθανε κάποιος ληστής στη φυλακή,από δηλητήριο,καθώς φαίνεται,η φρούρηση έγινε αυστηρότερη και δεν επιτρεπόταν πια η είσοδος σε κανέναν απ’όσους ζητούσαν άδεια.Σε αμηχανία και στενοχωρημένος με την κατάσταση,αφού δεν είχε άλλο τρόπο να βρίσκεται κοντά στον φίλο του,πήγε στον αρμοστή και κατήγγειλε τον εαυτό του ότι τάχα είχε συμμετοχή στη σύληση του ιερού του Άνουβι.
Μόλις ανέφερε αυτό,οδηγήθηκε αμέσως στη φυλακή και,όταν βρέθηκε μαζί με τον Αντίφιλο,κατάφερε,μετά από πολλά παρακάλια στον δεσμοφύλακα,να τον βάλουν τουλάχιστον δίπλα στον Αντίφιλο και να τον δέσουν στον ίδιο χαλκά.Τότε ήταν που έδειξε πραγματικά την στοργή που ένιωθε γι’αυτόν,αψηφώντας τα δικά του βάσανα(παρ’όλο που αρρώστησε κι ο ίδιος) και φροντίζοντας,πώς εκείνος θα κοιμηθεί καλύτερα λιγότερο.Έτσι υπέφεραν ευκολότερα τα βάσνα,αφού τα μοιράζονταν.
Μετά από καιρό συνέβη ένα περιστατικό και τους απάλλαξε από μεγαλύτερες δυστυχίες.Κάποιος από τους αλυσοδεμένους,αφού βρήκε,δεν ξέρω κι εγώ πώς,μια λίμα και έβαλε στο κόλπο πολλούς φυλακισμένους,λιμάρισε κι έκοψε την αλυσίδα,στην οποία ήταν δεμένοι στη σειρά,αφού οι χαλκάδες τους ήταν περασμένοι σ’αυτή,και τους ελευθερώνει όλους.Αυτοί,αφού σκότωσαν χωρίς δυσκολία τους φύλακες,που ήταν λίγοι,το σκάνε όλοι μαζί.Οι άλλοι διασκορπίστηκαν στη στιγμή,όπου μπορούσε ο καθένας,κι αργότερα συνελήφθησαν οι περισσότεροι.Ο Δημήτριος και ο Αντίφιλος,όμως,έμειναν στη θέση τους και έπιασαν τον Σύρο,την στιγμή που προσπαθούσε να διαφύγει.Όταν ξημέρωσε κι ο επιτετραμμένος της Αιγύπτου έμαθε το συμβάν,έστειλε άνδρες να καταδιώξουν τους άλλους και,αφού κάλεσε τον Δημήτριο και τον φίλο του,τους απάλλαξε τα δεσμά επαινώντας τους,επειδή ήταν οι μόνοι που δεν δραπέτευσαν.
Εκείνοι,όμως,δεν θέλησαν να τούς δοθεί χάρη μ’αυτόν τον τρόπο.Ο Δημήτριος φώναζε δυνατά κι έκανε φασαρία,λέγοντας ότι ήταν τεράστια αδικία γι’αυτούς,αφού θα έδιναν την εντύπωση ότι είναι κακούργοι,που αφέθηκαν ελεύθεροι από λύπηση ή για να ανταμειφθούν,επειδή δεν είχαν αποδράσει.Τελικά ανάγκασαν τον δικαστή να εξετάσει με κάθε ακρίβεια την υπόθεση.Αυτός,όταν ανακάλυψε ότι δεν είχαν διαπράξει κανένα αδίκημα,τους επαίνεσε,για τον Δημήτριο μάλιστα εξέφρασε πολύ μεγάλο θαυμασμό,τους άφησε ελεύθερους εκφράζοντας την λύπη του για την ποινήπου υπέστησαν με την άδικη φυλάκισή τους κι έδωσε δώρο στον καθένα από την τσέπη του,στον μεν Αντίφιλο δέκα χιλιάδες δραχμές και στον Δημήτριο τα διπλάσια.
Ο Αντίφιλος βρίσκεται ακόμη και σήμερα στην Αίγυπτο,ενώ ο Δημήτριος,αφού τού άφησε και τις δικές του είκοσι χιλιάδες,έφυγε και πήγε στην Ινδία κοντά στους Βραχμάνες,λέγοντας απλώς στον Αντίφιλο ότι κάλλιστα θα μπορούσε να τού συγχωρεθεί που τον εγκαταλείπει τώρα.Γιατί ούτε ο ίδιος χρειάζεται πια χρήματα,όσο θα μείνει αυτός που είναι,αφού μπορεί να αρκείται σε λίγα,ούτε πια ο Αντίφιλος έχει ανάγκη από φίλο,αφού τα πράγματα έχουν γίνει εύκολα γι’αυτόν).








(Πηγή:«Τόξαρις ή Φιλία» του Λουκιανού).

Η αυταπάρνηση του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε'.

Όταν οι πρώτες ειδήσεις για την έκρηξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη,το βράδυ της 31ης Μαρτίου,και λίγο αργότερα για την επανάσταση στην ανατολική Στερεά Ελλάδα,ο Σουλτάνος καταλήφτηκε από μεγάλη ταραχή και αντέδρασε,όπως και όταν πριν από ένα μήνα είχε μάθει την κήρυξη της Επαναστάσεως από τον Δημήτριο Υψηλάντη.Ο φόβος που κυριάρχησε ήταν,μήπως πίσω από την επαναστατικές κινήσεις των «ραγιάδων» κρυβόταν στην πραγματικότητα η Ρωσία και η ανησυχία αυτή ανάγκασε την Πύλη αφ’ενός μεν να θεωρεί ως κύριο μέτωπο την Μολδοβλαχία,όπου νωρίτερα είχε δραστηριοποιηθεί ο Υψηλάντης,και,επομένως,να συνεχίζει να αποστέλλει στρατεύματα προς τον Δούναβη,αφ’ετέρου δε να συγκεντρώνει μεγάλες δυνάμεις στρατού και στόλου στην πρωτεύουσα,προς μεγάλη ωφέλεια της Επαναστάσεως στην Ελλάδα,όπου η αντιμετώπισή της,κατά τους πρώτους μήνες,αφέθηκε βασικά στις επιτόπιες τουρκικές δυνάμεις.
Θεωρήθηκε,εξάλλου,από τον Σουλτάνο και τους συμβούλους του,εμφορούμενοι και από αισθήματα εκδικήσεως έναντι των επαναστατών,ότι το αποτελεσματικότερο μέτρο για την μη εξάπλωση της Επαναστάσεως στην Ελλάδα και σε άλλες επαρχίες και την καταστολή της στις ήδη επαναστατημένες περιοχές ήταν η εξαπόλυση τρομοκρατίας.Έτσι,άρχισε από την Κωνσταντινούπολη πρώτα νέο κύμα άγριων διωγμών,που επεκτάθηκε σε όλες σχεδόν τις περιοχές της αυτοκρατορίας,όπου υπήρχαν ελληνικοί πληθυσμοί στην διάθεση των τουρκικών αρχών.Ο οξυδερκής πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ αντιλήφθηκε αμέσως,όταν έμαθε την επανάσταση της Πελοποννήσου,ότι θα άρχιζε νέος κύκλος αγριότερων διωγμών.Στη συνάντησή του με τον μεγάλο διερμηνέα της Πύλης Κωνσταντίνο Μουρούζη,αλλά και σε μεταγενέστερες επαφές του με τους επιφανείς Έλληνες της Πόλης,αρνήθηκε σθεναρά να ενδώσει στις πιέσεις να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη και να σώσει,έτσι,τον εαυτό του•τα λόγια του,όπως διασώθηκαν(π.χ. από τον Φιλήμονα),είναι ενδεικτικά της μεγάλης αυταπάρνησης του Πατριάρχου και της βούλησής του να θυσιασθεί υπέρ του Έθνους του,πιστεύοντας ότι η θυσία του θα εκτόνωνε την αιμοβόρο διάθεση των Τούρκων,προς σωτηρία του απλού λαού:


«Άφετέ με να πληρώσω εγώ την εκδίκησιν του τυράννου.Είμαι γέρων,καταβαίνων τον τάφον.Το σχήμα μου,η λειτουργία μου,με καλούσιν εις θυσίαν υπέρ του ποιμνίου.Σωθήτε όμως υμείς,διότι έχετε και ηλικίαν και ικανότητα και θέσιν κοινωνικήν,να υπηρετήσετε την πατρίδα».
«Με προτρέπετε εις φυγήν•μάχαιρα θα διέλθη τας ρύμας της Κωνσταντινουπόλεως και λοιπών πόλεων των Χριστιανικών επαρχιών.Υμείς επιθυμείτε,όπως εγώ μετημφιεσμένος καταφύγω εις πλοίον ή κλεισθώ εν οικία οιουδήποτε ευεργετικού ημών πρεσβευτού,ν’ακούω δ’εκείθεν πώς οι δήμιοι κατακρεουργούσι τον χηρεύσαντα λαόν.Ουχί.Εγώ διά τούτο είμαι Πατριάρχης,όπως σώσω το έθνος μου,ουχί δε όπως απολεσθή τούτο διά της χειρός των γενιτσάρων.Ο θάνατός μου ίσως επιφέρει μεγαλυτέραν ωφέλειαν παρά η ζωή μου.Οι ξένοι Χριστιανοί ηγεμόνες δεν θα θεωρήσωσιν αδιαφόρως πώς η πίστις αυτών εξυβρίσθη εν τω προσώπω μου.Οι Έλληνες,οι άνδρες της μάχης,θα μάχωνται μετά μεγαλυτέρας μανίας,όπερ συχνάκις δωρείται την νίκην•εις τούτο είμαι πεπεισμένος.Βλέπετε μεθ’υπομονής εις ό,τι και αν μού συμβή…Ναι ας μη γείνω χλεύασμα των ζώντων•δεν θα ανεχθώ ώστε εις τας οδούς της Οδησσού,της Κερκύρας και της Αγκώνος,διερχόμενος εν μέσω των αγυιών να με δακτυλοδεικτώσι λέγοντες:«Ιδού έρχεται ο φονεύς Πατριάρχης».Αν το έθνος μου σωθή και θριαμβεύση τότε πέποιθα ότι θα μού αποδώση θυμίαμα επαίνου και τιμών,διότι εξεπλήρωσα το χρέος μου…Υπάγω όπου με καλεί ο νους μου,ο μέγας κλήρος του έθνους και ο πατήρ ο ουράνιος,ο μάρτυς των ανθρωπίνων πράξεων».







(Πηγή:«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους»,Τόμος ΙΒ,σελ.130-132).