Ρήσεις από την πραγματεία «Περί αοργησίας» του Πλουτάρχου.

Δηλαδή γιατί δεν πρέπει να οργιζόμαστε και πώς μπορούμε να κατανικήσουμε το πάθος της οργής.

α.«Αι δε προς ακμάζοντα τα πάθη και οιδούντα παραινέσεις και νουθεσίαι σχολή μεν ανύτουσι και μόλις».
(Οι παραινέσεις και οι νουθεσίες,αν εφαρμοστούν στα πάθη που βρίσκονται στην κορύφωσή τους και είναι διογκωμένα,ελάχιστα πράγματα μπορούν να κατορθώσουν,και αυτά με δυσκολία).

β.«Η μεν ουν συνέχεια της οργής και το προσκρούειν πολλάκις έξιν εμποιεί πονηράν τη ψυχεί,ην οργιλότητα καλούσιν,εις ακραχολίαν και πικρίαν και δυσκολίαν τελευτώσαν,όταν ελκώδης και μικρόλυπος ο θυμός γένηται και φιλαίτιος υπό των τυχόντων ως σίδηρος ασθενής και λεπτός αναχαρασσόμενος,η δε παραχρήμα ταις οργαίς ενισταμένη και πιέζουσα κρίσις ου το παρόν ιάται μόνον,αλλά και προς το λοιπόν εύτονον ποιεί και δυσπαθή την ψυχήν».
(Βέβαια,όταν η οργή είναι συνεχής και τα ξεσπάσματά της συχνά,δημιουργεί στην ψυχή κακή έξη που ονομάζεται οργιλότητα,η οποία καταλήγει σε ξεσπάσματα οξυθυμίας,κακίας και δυστροπίας,όταν ο θυμός πληγιάζει,προσβάλλεται εύκολα κι έχει την τάση να κατηγορεί τους άλλους για κάθε ασήμαντο σφάλμα,σαν το αδύναμο και λεπτό σίδερο που χαράζεται συνέχεια.Αν όμως η κρίση αντιταχθεί αμέσως στην οργή και την καταπιέσει,δεν τη θεραπεύει μόνο προσωρινά,αλλά κάνει και για το μέλλον την ψυχή εύτονη και τέτοια που δύσκολα να την προσβάλλουν τα πάθη».

γ.«Και γαρ το πυρ ο μη παρασχών ύλην έσβεσε,και οργήν ο μη θρέψας εν αρχή και μη φυσήσας εαυτόν εφυλάξατο και καθείλεν».
(Αυτός,δηλαδή,που δεν ταΐζει την φωτιά,τη σβήνει και,κατά τον ίδιο τρόπο,αυτός που δεν τρέφει στην αρχή την οργή του και δεν ξεφυσάει δυναμώνοντάς την,προφυλάσσει τον εαυτό του εναντίον της και την καταστρέφει).

δ.«Έστι γαρ τις,ω εταίρε,πρώτη καθάπερ τυράννου κατάλυσις του θυμού,μη πείθεσθαι μηδ’υπακούειν προστάττοντος αυτού μέγα βοάν και δεινόν βλέπειν και κόπτειν εαυτόν,αλλ’ησυχάζειν και μη συνεπιτείνειν ώσπερ νόσημα ριπτασμώ και διαβοήσει το πάθος».
(Ο πρώτος τρόπος,φίλε μου,για να εκθρονίσουμε τον θυμό,όπως κάποιον τύραννο,είναι να μην υπακούουμε,όταν μας προστάζει να φωνάζουμε δυνατά,να κοιτάζουμε αγριεμένοι και να στηθοκοπιόμαστε,αλλά να μένουμε ήσυχοι και να μην εντείνουμε το πάθος,όπως γίνεται και με την αρρώστια,με το να χτυπιόμαστε και να κραυγάζουμε).

ε.«Εγώ γουν,ει μεν ορθώς,ουκ οίδα,ταύτην δε της ιατρείας αρχήν ποιησάμενος,ώσπερ οι Λάκωνες εν τοις είλωσι το μεθύειν οίον εστί».
(Από πλευράς μου-αν έκανα καλά δεν το ξέρω-ξεκίνησα τη γιατρειά της οργής μου ως εξής•άρχισα να παρατηρώ το πάθος σε άλλους,όπως οι Σπαρτιάτες παρατηρούσαν στους είλωτες,τι πράγμα είναι το μεθύσι).

στ.«Γαΐω μεν ουν Γράκχω τω ρήτορι και τον τρόπον όντι χαλεπώ και περιπαθέστερον λέγοντι διηρμοσμένον ην συρίγγιον,ω την φωνήν οι αρμονικοί σχέδην επ’αμφότερα διά των τόνων άγουσι,και τουτ’έχων οικέτης αυτού λέγοντος όπισθεν εστώς ενεδίδου τόνον επιεική και πράον,ω την κραυγήν ανεκαλείτο και το τραχύ και το θυμικόν αφήρει της φωνής,ώσπερ ο των βουκόλων
Κηρόπλαστος οτοβεί δόναξ
Αχέτας υπνοδόταν νόμον,
επιθέλγων και καθιστάς την οργήν του ρήτορος».
(Ο ρήτορας Γάϊος Γράκχος δεν είχε μόνο πολύ σκληρό χαρακτήρα,αλλά και μιλούσε πολύ παθιασμένα•έβαλε λοιπόν να τού φτιάξουν μια φλογέρα από κείνες που χρησιμοποιούν οι μουσικοί,για να καθοδηγούν τη φωνή ν’ανεβοκατεβαίνει τις κλίμακες στον σωστό τόνο•με αυτήν στο χέρι,ο υπηρέτης του στεκόταν πίσω του,καθώς μιλούσε,και τού έδινε κάποιο διακριτικό και απαλό τόνο,που επέτρεπε στον Γράκχο να ανακαλεί την τραχύτητα και ν’αφαιρεί την επιθετικότητα της φωνής του,όπως των βοσκών
αχνολαλεί η κερόδετη φλογέρα
σιγαλινόν αχό υπνοδότη,
έτσι και αυτός μάγευε κι έπαυε την οργή του ρήτορα).

ζ.«Α δ’ο θυμός εκβράσσει της ψυχής περιτρεπομένης ακόλαστα και πικρά και σπερμολόγα ρήματα,τους λέγοντας πρώτους καταρρυπαίνει και καταπίμπλησιν αδοξίας,ως αεί μεν έχοντας εν αυτοίς ταύτα και πλήρεις όντας υπό δε της οργής ανακαλυπτομένους».
(Όμως τα ακόλαστα,πικρόχολα και χυδαία λόγια που εκβράζει ο θυμός,όταν η ψυχή είναι τρικυμισμένη,βρομίζουν πρώτα εκείνους που τα προφέρουν και τους ντροπιάζουν,υπό την έννοια ότι τα είχαν πάντοτε μέσα τους και είναι γεμάτοι από αυτά,αλλά τώρα η οργή τους αποκαλύπτει).

η.«Πτολεμαίος δε γραμματικόν εις αμαθίαν επισκώπτων ηρώτησε τίς ο του Πηλέως πατήρ ην•κακείνος «αν συ πρότερον είπης» έφη «τίς ο του Λάγου» •το δε σκώμμα της δυσγενείας ήπτετο του βασιλέως,και πάντες ηγανάκτησαν ως ουκ επιτήδειον ον και άκαιρον•ο δε Πτολεμαίος «ει μη το φέρειν» έφη «σκωπτόμενον,ουδέ το σκώπτειν βασιλικόν εστίν».
(Ο Πτολεμαίος επίσης,κοροϊδεύοντας κάποιον γραμματικό για την αμάθειά του,τον ρώτησε ποιος ήταν ο πατέρας του Πηλέα•και ο γραμματικός αποκρίθηκε:«Θα σού πω,αν μού πεις εσύ πρώτα ποιος ήταν ο πατέρας του Λάγου».Ο χλευασμός αφορούσε την αμφίβολη καταγωγή του βασιλιά και όλοι αγανάκτησαν για τον άπρεπο και άκαιρο χαρακτήρα του•ο Πτολεμαίος,όμως,απάντησε:«Αν δεν αρμόζει στον βασιλιά να δέχεται πειράγματα,δεν τού αρμόζει ούτε και να τα κάνει»).

θ.«Ώσπερ ουν επί του Φιλίππου τις είπε κατασκάψαντος Όλυνθον•«αλλ’ουκ αν ανοικίσαι γε πόλιν εκείνος δύναιτο τηλικαύτην»,ούτως εστιν ειπείν προς τον θυμόν «ανατρέψαι μεν δύνασαι και διαφθείραι και καταβαλείν,αναστήσαι δε και σώσαι και φείσασθαι και καρτερήσαι πραότητος εστί και συγγνώμης και μετριοπαθείας,και Καμίλου και Μετέλλου και Αριστείδου και Σωκράτους•το δ’εμφύναι και δακείν μυρμηκώδες και μυώδες».
(Όπως λοιπόν είπε κάποιος για τον Φίλιππο,όταν είχε καταστρέψει εκ θεμελίων την Όλυνθο:«Δεν θα μπορούσε,όμως,να ξαναφτιάξει τόσο μεγάλη πόλη»,έτσι μπορεί κάποιος να απευθυνθεί και προς τον θυμό και να τού πει:«Μπορείς ν’ανατρέπεις,να καταστρέφεις και να γκρεμίζεις,αλλά να’αναστήσουν,να διασώσουν,να χαριστούν και να υπομείνουν μόνο η πραότητα,η συγχώρηση και η μετριοπάθεια μπορούν,όπως μπορεί και ο Κάμιλλος,ο Μέτελλος,ο Αριστείδης ή ο Σωκράτης•να κολλάνε όμως πάνω σε πληγή και να τσιμπάνε ταιριάζει στο μυρμήγκι και στο ποντίκι»).

ι.«Αριστοτέλης δ’ιστορεί Σατύρου του Σαμίου τους φίλους εμφράξαι τα ώτα κηρώ δίκην έχοντος,όπως μη συγχέη το πράγμα διά θυμόν υπό των εχθρών λοιδορούμενος».
(Ο Αριστοτέλης αφηγείται ότι οι φίλοι του Σατύρου του Σαμίου,όταν επρόκειτο να δικασθεί,τού βούλωσαν τα αυτιά με κερί,για να μη χάσει το δίκιο του οργιζόμενος από τις κακολογίες των εχθρών του»).

κ.«Ο τε γαρ χρόνος εμποιεί τω πάθει διατριβήν και μέλλησιν εκλύουσαν η τε κρίσις ευρίσκει και τρόπον πρέποντα και μέγεθος αρμόττον κολάσεως…ώσπερ ουν ο Φωκίων μετά την Αλεξάνδρου τελευτήν ουκ εών προεξανίστασθαι τους Αθηναίους ουδέ ταχύ πιστεύειν.«ει σήμερον» είπεν,«άνδρες Αθηναίοι,τέθνηκε,και αύριον έσται και εις τρίτην τεθνηκώς».
(Ο χρόνος άλλωστε που μεσολαβεί προσφέρει παύση στο πάθος και καθυστέρηση που το διαλύει,ενώ επίσης η κρίση βρίσκει και κατάλληλο τρόπο τιμωρίας και το σωστό της μέγεθος…όπως λοιπόν ο Φωκίων,προσπαθώντας μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου να συγκρατήσει τους Αθηναίους από το να εξεγερθούν πρόωρα ή να πιστέψουν υπερβολικά γρήγορα την είδηση,τούς είπε:«Αν είναι νεκρός σήμερα,Αθηναίοι,θα είναι και αύριο και μεθαύριο»).

λ.«Ως γαρ δι’ομίχλης τα σώματα,και δι’οργής τα πράγματα μείζονα φαίνεται».
(Όπως δηλαδή,συμβαίνει και με τις μορφές των ανθρώπων μέσα στην ομίχλη,έτσι και τα ζητήματα μέσα στην οργή φαίνονται μεγαλύτερα απ’ό,τι είναι).

μ.«Αλλ’αυτής γε της οργής αναθεωρών την γένεσιν άλλους υπ’άλλων αιτιών εμπίπτοντας εις αυτήν εώρων,οις επιεικώς άπασι δόξα του καταφρονείσθαι και αμελείσθαι παραγίνεται».
(Όταν όμως εξέτασα την γένεση της ίδιας της οργής,παρατήρησα πως οι άνθρωποι ρέπουν προς την οργή ο καθένας από διαφορετικές αιτίες,όλοι σχεδόν όμως έχουν την πεποίθηση ότι περιφρονούνται ή παραμελούνται).

ν.«… τον οργιζόμενον,αλλά το του Διογένους «ούτοι σου καταγελώσιν ω Διόγενες» «εγώ δ’ου καταγελώμαι» λαμβάνειν εαυτώ…».
(…Ο οργιζόμενος να ακολουθεί το παράδειγμα του Διογένη,που,όταν κάποιος τού είπε:«Σε κοροϊδεύουν,Διογένη»,απάντησε:«Εγώ όμως δεν κοροϊδεύομαι»).

ξ.«Και μην τας γε συνεχείς και πυκνάς και κατά μικρόν εν τη ψυχή συλλεγομένας οργάς μάλιστα φιλαυτία και δυσκολία μετά τρυφής και μαλακίας οίον σμήνος ή σφηκιάν ημίν εντίκτουσι».
(Ακόμη,είναι κυρίως η φιλαυτία και η οξυθυμία,μαζί με τη μαλθακότητα και την αδυναμία που γεννούν μέσα μας εκείνες τις συνεχείς και συχνά επαναλαμβανόμενες κρίσεις οργής που μαζεύονται σιγά σιγά μέσα στην ψυχή σαν σμήνος από μέλισσες ή σφήκες).

ο.«Ορώμεν δε…και όλως συν οργή μηδέ σωφροσύνην άνδρας γυναικών μηδ’έρωτα γυναίκας ανδρών υπομένειν δυναμένας μηδέ συνήθειαν αλλήλων φίλους•ούτως ούτε γάμος ούτε φιλία μετ’οργής ανεκτόν.αλλά χωρίς οργής και μέθη κούφον εστίν».
(Και γενικά βλέπουμε πως,όταν στο σπίτι υπάρχει οργή,οι άνδρες δεν μπορούν ν’αντέξουν τη φρονιμάδα των γυναικών τους,οι γυναίκες την αγάπη των ανδρών τους,και οι φίλοι τη συναναστροφή ο ένας του άλλου.Έτσι,ούτε ο γάμος ούτε η φιλία αντέχεται,όταν υπάρχει οργή•χωρίς την οργή,όμως,ακόμα και το μεθύσι είναι ελαφρό).

π.«Ώσπερ Ευκλείδης του αδελφού προς αυτόν εκ διαφοράς ειπόντος «απολοίμην,ει μη σε τιμωρησαίμην»,«εγώ δε» φήσας «απολοίμην,ει μη σε πείσαιμι» διέτρεψε παραχρήμα και μετέθηκε».
(Έτσι και ο Ευκλείδης,όταν τού είπε ο αδελφός του μετά από αντιδικία:«Ορκίζομαι στη ζωή μου να σ’εκδικηθώ»,αποκρίθηκε:«Εγώ,όμως,ορκίζομαι στη ζωή μου να σε πείσω» κι έτσι αμέσως τον απέτρεψε από τον σκοπό του και τον κέρδισε).

ρ.«Ως γαρ τα λεπτά γράμματα την όψιν,ούτω τα μικρά πράγματα μάλλον εντείνοντα νύττει και ταράττει την οργήν,έθος πονηρόν επί τα μείζονα λαμβάνουσαν».
(Όπως τα μικρά γράμματα κουράζουν τα μάτια,έτσι πράγματι και τα μικρά ζητήματα,προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερη κούραση,κεντρίζουν και υποκινούν την οργή,η οποία γίνεται κακή συνήθεια που επηρεάζει τα περισσότερο σημαντικά ζητήματα).





(Πηγή:«Περί αοργησίας» του Πλουτάρχου).