Στιγμιότυπα του βίου και του ήθους του βασιλιά Αγησίλαου.

α.«Επαινούντος δε τινος ρήτορα επί τω δυνατώς αύξειν τα μικρά πράγματα,«ουδέ σκυτοτόμον»έφησεν«είναι σπουδαίον,ος μικρώ ποδί υποδήματα μεγάλα περιτίθησι».
(Επειδή κάποιος επαινούσε ένα ρήτορα,ο οποίος μεγαλοποίησε μικρά και ασήμαντα πράγματα,με την ευφράδειά του,ο Αγησίλαος είπε:«Τότε θα θεωρούσατε σπουδαίο κι έναν τσαγκάρη,που θα έφτιαχνε μεγάλα παπούτσια για μικρό πόδι;».

β.«Έτι δε παίδα αυτόν όντα,γυμνοπαιδίας αγομένης,ο χοροποιός έστησεν εις άσημον τόπον•ο δε επείσθη καίπερ ήδη βασιλεύς αποδεδειγμένος και είπεν «εύγε•δείξω γαρ ότι ουχ οι τόποι τους άνδρας εντίμους,αλλ’οι άνδρες τους τόπους επιδεικνύουσι».
(Όταν ήταν παιδί ακόμα και γίνονταν αγώνες γυμνών αθλητών,ο ρυθμιστής του χορού τον έβαλε σε άσχημη θέση κι εκείνος,αν και ήταν έτοιμος για βασιλιάς,πειθάρχησε και είπε:«Πολύ καλά.Θα δείξω ότι δεν τιμούν οι θέσεις τους άνδρες,αλλά οι άνδρες τις θέσεις).

γ.«Εν μεν ουν τοις πλείστοις υπέρ των φίλων τοιούτος ο Αγησίλαος•εστί δε όπου προς το συμφέρον εχρήτο τω καιρώ μάλλον.αναζυγής γουν ποτε γενομένης θορυβωδεστέρας,ασθενούντα καταλιπών τον ερώμενον,εκείνου δεομένου και ανακαλούντος μετά δακρύων αυτόν,επιστραφείς είπεν «ως χαλεπόν εστίν ελεείν άμα και φρονείν».
(Τέτοιος ήταν τις πιο πολλές φορές για τους φίλους του ο Αγησίλαος.Πολλές φορές όμως μεριμνούσε για το κρατικό συμφέρον πιο πολύ από το ατομικό.Λόγου χάρη,μια μέρα που ήταν ανάγκη να αλλάξει στρατόπεδο γρήγορα,άφησε έναν νέο που τον αγαπούσε πολύ και ο οποίος,επειδή ήταν άρρωστος,δεν μπορούσε να ακολουθήσει τον στρατό.Και,όταν εκείνος τον παρακαλούσε με δάκρυα να μη τον αφήσει,ο Αγησίλαος γύρισε και τού είπε:«Πόσο δύσκολο είναι να συμπαθεί κανείς και να είναι και σώφρων»).

δ.«Εν μέσοις δε τοις στρατιώταις σκηνών ουδενός αμείνονα κοίτην είχε.Διετέλει δε λέγων τον άρχοντα ου μαλακία καρτερία δε και ανδρεία δειν των ιδιωτών περιείναι».
(Έστηνε πάντα τη σκηνή του ανάμεσα στους στρατιώτες του και δεν είχε καλύτερο κρεβάτι από κανέναν.Πάντα συνήθιζε να λέει ότι ο δημόσιος άνδρας δεν πρέπει να υπερέχει από τους ιδιώτες στην πολυτέλεια,αλλά στην ανδρεία και στην καρτερία).

ε.«Προς δε τον επιθαυμάζοντα την μετριότητα της εσθήτος και της τροφής αυτού τε και των άλλων Λακεδαιμονίων «αντί ταύτης» έφη«της διαίτης,ω ξένε,την ελευθερίαν αμώμεθα».
(Και προς κάποιον ξένο,που θαύμαζε την απλότητα ντυσίματος και του φαγητού του,καθώς και των άλλων Σπαρτιατών,είπε:«Σε αντάλλαγμα για την δίαιτα αυτή,ξένε,χαιρόμαστε την ελευθερία μας»).

στ.«Και πρεσβύτης δε γενόμενος τη αυτή αγωγή εχρήτο•προς ουν τον πυθόμενον διότι σφοδρού χειμώνος όντος αχίτων περιέρχεται εις τούτο ηλικίας ήκων «ίνα»φησίν«οι νέοι μιμώνται,παράδειγμα έχοντες τους πρεσβυτάτους και άρχοντας»).
(Κι όταν γέρασε,όμοια ζωή ζούσε.Και,όταν τον ρώτησαν,γιατί σε τέτοια ηλικία και με σφοδρό χειμώνα έβγαινε έξω δίχως χιτώνα,είπε:«Για να ακολουθούν οι νέοι το παράδειγμα των αρχόντων και των γερόντων»).

ζ.«Θάσιοι δε την χώραν αυτών διαπορευομένω μετά του στρατεύματος άλφιτα και χήνας και τραγήματα και μελίπηκτα και άλλα παντοδαπά βρώματά τε και πόματα πολυτελή έπεμψαν•μόνα δε τα άλφιτα δεξάμενος τα λοιπά απάγειν εκέλευσεν οπίσω τους κομίζοντας,ως ουδέν αυτοίς όντα χρήσιμα.λιπαρούντων δε και δεομένων πάντως λαβείν,εκέλευσεν αυτά τοις είλωσι διαδίδοσθαι.πυθομένων δε την αιτίαν,έφη «τους ανδραγαθίαν ασκούντας τας τοιαύτας λιχνείας ουχ αρμόζει προσίεσθαι•τα γαρ δελεάζοντα τους ανδραποδώδεις των ελευθέρων αλλότρια».
(Όταν βάδιζε με στρατό μέσα από την χώρα των Θασίων,αυτοί τού έστειλαν αλεύρι και χήνες και τραγήματα και γλυκίσματα και κάθε είδους φαγώσιμα και εκλεκτά ποτά.Ο Αγησίλαος,όμως,δέχτηκε μονάχα το αλεύρι και τα άλλα διέταξε αυτούς που τα έφεραν να τα πάρουν πάλι,γιατί δεν τούς ήταν χρήσιμα σε τίποτα.Και επειδή οι Θάσιοι εκλιπαρούσαν και παρακαλούσαν να τα πάρει οπωσδήποτε,διέταξε να διανεμηθούν στους είλωτες.Και,όταν τον ρώτησαν για την αιτία,είπε:«Όσοι ανδραγαθούν,δεν είναι αξιοπρεπές να παίρνουν τέτοιες λιχουδιές,γιατί,όσα δελεάζουν τους δούλους,δεν είναι για τους ελεύθερους»).

η.«Τοις δε φίλοις παρήγγειλε «μη χρήμασιν,ανδρεία δε και αρετή σπουδάζειν πλουτείν».
(Παρακινούσε πάντα τους φίλους του να είναι πλούσιοι,όχι σε χρήματα,αλλά σε ανδρεία και αρετή).

θ.«Οπότε δε βούλοιτο έργον τι ταχέως υπό των στρατιωτών γενέσθαι,αυτός πρώτος εφήπτετο εν όψει απάντων».
(Όποτε ήθελε να εκτελέσουν οι στρατιώτες ένα έργο μπροστά του,το άρχιζε πρώτος αυτός).

ι.«Μεταπεμφθείς δε υπό των εφόρων ένεκα της του περιεστηκότος την Σπάρτην Ελληνικού πολέμου αιτίας διά τα υπό του Πέρσου χρήματα,ειπών «τον αγαθόν άρχοντα δειν υπό των νόμων άρχεσθαι» απέπλευσε της Ασίας πολύν εαυτού πόθον τοις ενταύθα Έλλησι καταλιπών».
(Όταν οι έφοροι τον ανακάλεσαν από την Ασία,γιατί κινδύνευε η Σπάρτη από τον πόλεμο,τον οποίον είχαν προκαλέσει εναντίον της τα χρήματα,τα σταλμένα από τον Πέρση βασιλιά,είπε:«Ο καλός άρχοντας πρέπει να άρχεται από τους νόμους» και αμέσως έφυγε,αφήνοντας πίσω του φλογερή νοσταλγία γι’αυτόν στους Έλληνες της Ασίας).

κ.«Πυθόμενος δε μάχην γεγονέναι περί Κόρινθον,και Σπαρτιατών μεν παντάπασιν ολίγους τεθνάναι,Κορινθίων δε και Αθηναίων και των άλλων συμμάχων αυτοίς παμπόλλους,ουκ ώφθη περιχαρής ουδ’επηρμένος τη νίκη,αλλά και πάνυ βαρύ στενάξας «φευ τας Ελλάδος»έφη«ή τοσούτους υφ’αυτάς απολώλεκεν,όσοις αρκεί τως βαρβάρως νικάν άπαντας».
(Όταν έμαθε ότι σε μάχη που έγινε κοντά στην Κόρινθο πολύ λίγοι Σπαρτιάτες είχαν σκοτωθεί και Κορίνθιοι και Αθηναίοι και άλλοι σύμμαχοί τους πολυάριθμοι,δεν φάνηκε χαρούμενος ούτε επηρμένος για την νίκη,αλλά βαριαστενάζοντας είπε:«Αλλοίμονο στην Ελλάδα που με τα ίδια της τα χέρια σκότωσε τόσους στρατιώτες,όσους φτάνουν να νικήσουν όλους τους βαρβάρους»).

λ.«Ξενοφώντα δε τον σοφόν έχων μεθ’εαυτού σπουδαζόμενον,εκέλευε τους παίδας εν Λακεδαίμονι τρέφειν μεταπεμψάμενον,το κάλλιστον των μαθημάτων παιδευθησομένους,άρχειν τε και άρχεσθαι».
(Είχε κάποτε κοντά του τον σοφό Ξενοφώντα και τον συμβούλευσε να φέρει τα παιδιά του στην Σπάρτη,για να ανατραφούν εκεί και να μάθουν το καλύτερο μάθημα,να άρχουν και να άρχονται).

μ.«Επεδείκνυε τις αυτώ της πόλεως το τείχος οχυρόν και καρτερώς άγαν εξωκοδομημένον,και ηρώτα ει καλόν αυτώ φαίνεται.«νη Δία»έφη«καλόν ουχ ως ανδράσι δε αλλ’ως γυναιξίν ενοικείν».
(Κάποιος υπερηφανευόταν και τού έδειχνε το τείχος της πόλης του,οχυρό και εξαιρετικά κρατερά χτισμένο και τον ρωτούσε,αν τού φαινόταν καλό.«Μα τον Δία,καλό,όχι για άνδρες,αλλά για γυναίκες να το κατοικούν» είπε).

ν.«Ερωτηθείς δε ποτε οποτέρα βελτίων των αρετών,ανδρεία ή δικαιοσύνη,«ουδέν όφελος ανδρείας»έφασκεν«είναι μη παρούσης δικαιοσύνης•ει δε δίκαιοι πάντες γένοιντο,μηδέν ανδρείας δεηθήσεσθαι».
(Όταν ρωτήθηκε,ποια από τις δύο αρετές είναι προτιμότερη,η ισχύς ή η δικαιοσύνη,απάντησε:«Είναι άχρηστη η ισχύς,αν δεν τη συνοδεύει η δικαιοσύνη.Αλλά,αν όλοι οι άνθρωποι αποβούν δίκαιοι,δεν θα έχουν ανάγκη από ισχύ»).

ξ.«Επιζητούντος δε τινος τινα δει μανθάνειν τους παίδας,«ταύτ’»είπεν«οις και άνδρες γενόμενοι χρήσονται».
(Όταν ρωτήθηκε,τί πρέπει να διδάσκονται τα παιδιά,απάντησε:«Εκείνα που θα χρειασθούν και όταν γίνουν άνδρες»).

ο.«Φιλοτεκνότατος δ’ων διαφερόντως,λέγεται ότι μικροίς τοις παιδίοις κάλαμον περιβεβηκώς ώσπερ ίππον οίκοι συνέπαιζεν•οφθείς δε υπό τινος των φίλων παρεκάλει μηδενί φράζειν,πριν και αυτός πατήρ παίδων γένηται».
(Επειδή ήταν εξαιρετικά φιλόστοργος πατέρας,λέγεται ότι ίππευε ένα καλάμι κι έπαιζε με τα παιδιά του στο σπίτι.Και κάποιον από τους φίλους του,ο οποίος τον είδε,τον παρακαλούσε να μην πει τίποτα σε κανέναν,πριν κι εκείνος γίνει πατέρας παιδιών).

π.«Εν δε τη περί Μαντίνειαν μάχη παρεκελεύσατο τοις Λακεδαιμονίοις τους άλλους εάσαντας πάντας Επαμεινώνδα μάχεσθαι,μόνους λέγων τους έμφρονας ανδρείους είναι και μόνους νίκης αιτίους υπάρχειν.«ει ουν τούτον ανέλοιμεν,ράστα τους άλλους υποχειρίους ποιήσειν•άφρονας γαρ είναι και ουδενός αξίους».ο και συνέβη».
(Στην μάχη της Μαντίνειας συμβούλευσε τους Λακεδαιμονίους να αφήσουν τους άλλους και να εντοπίσουν τα πλήγματά τους κατά του Επαμεινώνδα,γιατί έλεγε «οι αληθινά ανδρείοι είναι οι συνετοί και από αυτούς εξαρτάται η νίκη και,αν φονεύσουμε αυτούς,ευκολότατα θα νικήσουμε τους άλλους,ανόητους και μηδαμινούς».Αυτό κι έγινε).

ρ.«Κατά δε τον Αιγύπτου απόπλουν αποθνήσκων ενετείλατο τοις περί αυτόν μήτε πλαστάν μήτε γραπτάν μήτε μιμηλάν του σώματος εικόνα ποιήσασθαι,«ει γαρ τι καλόν έργον πεποίηκα,τούτο μου μνημείον έσται•ει δε μη,ουδ’οι πάντες ανδριάντες,βαναύσων και ουδενός αξίων έργα όντες».
(Γυρίζοντας από την Αίγυπτο,στο ταξίδι,αρρώστησε και ψυχορραγούσε,τότε εξέφρασε στους φίλους του την τελευταία θέλησή του,να μη τού πλαστουργήσουν ανδριάντα μήτε εικόνα ζωγραφισμένη να τού κάνουν μήτε με καμμία άλλη τέχνη,λέγοντας:«Γιατί,αν έχω κάνει κάποια σημαντική πράξη,αυτή θα είναι το μνημείο μου και,αν δεν έχω κάνει τίποτα,όλοι οι ανδριάντες του κόσμου,έργα χειρωνάκτων και μηδαμινών ανθρώπων,δεν θα κάνουν το παραμικρό για την μνήμη μου»).






(Πηγή:«Λακωνικά αποφθέγματα» του Πλουτάρχου).