Μαθήματα αδελφικής αγάπης.

«Δει δε τουναντίον,όπου μεν οργή,συνεκδέχεσθαι και συνυποδύεσθαι καθάπερ τω συνεργείν ποιούντα κουφοτέραν,υπουργίαις δε και χάρισι συνεισποιείν αμωσγέπως τον αδελφόν•ελλείποντος δε που,καιρόν ή πράξιν ετέραν <ή> την φύσιν αιτιάσθαι,προς άλλα χρησιμωτέραν και σεμνοτέραν ούσαν•ευ δ’έχει και το του Αγαμέμνονος,ως
«ούτ’όκνω είκων ούτ’αφραδίησι νόοιο,αλλ’εμέ τα’εισορόων»
καμοί τούτο παραδούς το καθήκον.ηδέως δε και των ονομάτων τας μεταθέσεις οι πατέρες προσδέχονται και πιστεύουσι τοις υιοίς απλότητα μεν την ραθυμίαν των αδελφών ονομάζουσιν ορθότητα δε την σκαιότητα,το δε φιλόνεικον ακαταφρόνητον•ώστε τω διαλλάσσοντι περίεστι την προς τον αδελφόν οργήν ελαττούν άμα και την προς εαυτόν εύνοιαν αύξειν του πατρός.
Ούτω δ’απολογησάμενον ήδη προς εκείνον δει τρέπεσθαι και καθάπτεσθαι σφοδρότερον,το αμάρτημα και το έλλειμμα μετά παρρησίας ενδεικνύμενον.ούτε γαρ εφιέναι δει τοις αδελφοίς ούτ’ αυ πάλιν επεμβαίνειν αμαρτάνουσιν αυτοίς (το μεν γαρ επιχαίροντός εστιν εκείνο δε συνεξαμαρτάνοντος),αλλά κηδομένω και συναχθομένω χρήσθαι τω νουθετούντι.γίνεται δε κατήγορος αδελφού σφοδρότατος προς αυτόν ο προθυμότατος υπέρ αυτού συνήγορος προς τους γονείς γενόμενος.αν δε μηδέν αμαρτάνων αδελφός εν αιτία γένηται,τάλλα μεν υπουργείν γονεύσι και φέρειν οργήν τε πάσαν αυτών και δυσχέρειαν επιεικές,αι δ’υπέρ αδελφού παρ’αξίαν κακώς ακούοντος ή πάσχοντος αντιδικίαι και δικαιολογίαι προς αυτούς άμεμπτοι και καλαί•και ου φοβητέον ακούσαι το Σοφόκλειον
«ω παι κάκιστε,διά δίκης ιών πατρί;»
παρρησιαζόμενον υπέρ αδελφού δοκούντος αγνωμονείσθαι•και γαρ αυτοίς η τοιαύτη δίκη τος ελεγχομένοις ποιεί την ήτταν ηδίω της νίκης.
[…]Τω μεν ουν υπερέχοντι παραινέσειεν αν τις,πρώτον μεν εν οις δοκεί διαφέρειν,ταύτα κοινά ποιείν τοις αδελφοίς,συνεπικοσμούντα τη δόξη και συνεισποιούντα ταις φιλίαις,καν λέγειν δεινότερος η,χρήσθαι παρέχοντα την δύναμιν ως εκείνων μηθέν ήττον ούσαν•έπειτα μητ’όγκον εμφαίνειν τινα μηθ’υπεροψίαν,αλλά μόνον ενδιδόντα και συγκαθιέντα τω ήθει την υπεροχήν ανεπίφθονον ποιείν και την της τύχης ανωμαλίαν επανισούν,ως ανυστόν εστι,τη μετριότητι του φρονήματος.
[…]Αδελφώ δε χρη μη καθάπερ πλάστιγγα ρέπειν επί τουναντίον,υψουμένου ταπεινούμενον αυτόν,αλλ’,ώσπερ των αριθμών οι ελάττονες τους μείζονας πολλαπλασιάζοντες και πολλαπλασιαζόμενοι,συναύξειν άμα και συναύξεσθαι τοις αγαθοίς.ουδέ γαρ των δακτύλων έλαττον έχει του γράφοντος ή ψάλλοντος ομη δυνάμενος τούτο ποιείν μηδέ πεφυκώς,αλλά συγκινούνται και συνεργούσιν άπαντες αμωσγέπως αλλήλοις,ώσπερ επίτηδες άνισοι γεγονότες και το συλληπτικόν εξ αντιθέσεως προς τον μέγιστον και ρωμαλεώτατον έχοντες.
[…]Επεί δε τω μεν πρεσβυτέρω,το κήδεσθαι και καθηγείσθαι και νουθετείν προσήκον εστιν τω δε νεωτέρω το τιμάν και ζηλούν και ακολουθείν,η μεν εκείνου κηδεμονία το εταιρικόν μάλλον ή το πατρικόν εχέτω και το πείθον ή το επιτάττον και το χαίρον επί τοις κατορθώμασι και κατευφημούν του ψέγοντος αν αμάρτη και κολούοντος μη μόνον προθυμότερον αλλά και φιλανθρωπότερον,τω δε του νεωτέρου ζήλω το μιμούμενον ενέστω μη το αμιλλώμενον•θαυμάζοντος γαρ η μίμησις η δ’άμιλλα φθονούντος εστι.διό τους μεν εξομοιούσθαι βουλομένους αγαπώσι τους δ’εξισούσθαι πιέζουσι και χαλέπτουσιν.εν πολλαίς δε τιμαίς,ας πρέπει παρά των νέων αποδίδοσθαι τοις πρεσβυτέροις,το πειθαρχείν ευδοκιμεί μάλιστα και κατεργάζεται μετ’αιδούς εύνοιαν ισχυράν και χάριν ανθυπείκουσαν».



(Αντίθετα,όμως,ο σωστός τρόπος είναι,όταν ο γιος βλέπει πως ο πατέρας του έχει θυμώσει με τον αδελφό του,να δέχεται κι αυτός μερίδιο και να συμμετέχει κι αυτός στην ευθύνη με τον αδελφό του,κάνοντας έτσι την οργή ελαφρότερη για κείνον,και μετά,με καλές υπηρεσίες και σωστές πράξεις,να βοηθάει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τον αδελφό του να ξανακερδίσει την πατρική εύνοια.Αν υπάρχει κάποια παράλειψη,μπορεί να ισχυρισθεί υπέρ του αδελφού του ότι δεν βρήκε την ευκαιρία ή ότι ήταν απασχολημένος με άλλη δουλειά ή να το αποδώσει στην φύση του,που είναι ικανότερη και καταλληλότερη για άλλα ζητήματα.Σωστός είναι και ο λόγος του Αγαμέμνονα,ότι
«δεν είναι οκνός ούτε ανόητος,αλλά προσβλέπει σε μένα»,
και σε μένα ανέθεσε το καθήκον τούτο.Οι πατέρες είναι πολύ πρόθυμοι να δεχθούν αντικατάσταση των λέξεων και να πιστέψουν τους γιους τους,όταν ονομάζουν την αμεριμνησία των αδελφών τους «απλότητα»,την αδεξιότητά τους «ευθύτητα» και την εριστικότητά τους ως «δεν σηκώνουν προσβολές» •το αποτέλεσμα είναι ότι εκείνος που δρα ως μεσολαβητής πετυχαίνει να μειώσει την οργή ενάντια στον αδελφό του και ταυτόχρονα αυξάνει την εύνοια του πατέρα προς το πρόσωπό του.
Μόνο αφού έχει κατ’αυτόν τον τρόπο υπερασπισθεί τον αδελφό του που έσφαλε,θα πρέπει ο άλλος να στραφεί προς αυτόν και να τον μαλώσει με κάποια δριμύτητα,επισημαίνοντάς του με ειλικρίνεια τα σφάλματα και τις παραλείψεις του.Δεν πρέπει,δηλαδή,κανείς ν’αφήνει τους αδελφούς να κάνουν,ό,τι θέλουν,ούτε πάλι να τους ποδοπατάει,όταν σφάλλουν(γιατί το δεύτερο είναι πράξη χαιρέκακου,ενώ το πρώτο πράξη κάποιου που συμμετέχει και παρακινεί στο κακό),αλλά πρέπει να νουθετεί σαν άνθρωπος που νοιάζεται για τον αδελφό του και πονάει μαζί του.Διαφορετικά,αυτός που υπήρξε ο πιο πρόθυμος συνήγορος μπροστά στους γονείς,γίνεται μπροστά στον ίδιο τον αδελφό του ο πιο σφοδρός κατήγορος.Αν,όμως,ο αδελφός είναι αθώος και τον κατηγορούν,μολονότι είναι σωστό να υποτάσσεται στους γονείς ως προς καθετί άλλο και να υπομένει όλη την οργή τους και την δυσαρέσκεια,ωστόσο οι ενστάσεις προς τους γονείς και η δικαιολόγηση του αδελφού που κατηγορείται ή τιμωρείται άδικα είναι έντιμες και όχι κατακριτέες•ούτε πρέπει κανείς να φοβάται ότι θα τού απευθύνουν τα λόγια του Σοφοκλή:
«Γιε ξεδιάντροπε,που πας να κρίνεις τον πατέρα σου»,
όταν μιλάει κάποιος με ειλικρίνεια υπέρ αδελφού,ο οποίος φαίνεται να δέχεται άδικη μεταχείριση.Και στους ίδιους τους γονείς,άλλωστε,όταν αποδειχθεί ότι είχαν άδικο,τέτοια δίκη κάνει την ήττα πιο γλυκιά από νίκη.
[…]Πρέπει,λοιπόν,κατ’αρχάς κάποιος να συμβουλεύει τον αδελφό που υπερέχει να κάνει τους αδελφούς του συμμετόχους ως προς αυτά,στα οποία θεωρείται ανώτερος,κοσμώντας τους με κάποιο μερίδιο της φήμης του και κάνοντας τους φίλους του φίλους τους και,αν είναι πιο καλός ομιλητής από αυτούς ,να τούς παρέχει την ευφράδειά του προς όφελός τους,σαν να ήταν εξίσου δική τους•δεύτερον,να μην εκδηλώνει απέναντί τους έπαρση ή περιφρόνηση,αλλά μάλλον με υποχωρητικότητα και προσαρμόζοντας τον χαρακτήρα του στον δικό τους να προφυλάσσει την ανωτερότητά του από τον φθόνο και να εξισώνει,στον βαθμό που αυτό είναι δυνατόν,την ανισότητα της τύχης του με την μετριοπάθεια του φρονήματός του.
[…]Ο αδελφός,όμως,δεν πρέπει να γέρνει,σαν ζυγαριά,από την αντίθετη πλευρά και να χαμηλώνει,όταν ο αδελφός του ανεβαίνει ψηλά,αλλά,όπως οι μικρότεροι αριθμοί πολλαπλασιάζουν τους μεγαλυτέρους και πολλαπλασιάζονται από αυτούς,έτσι κι αυτός πρέπει να προσδίδει μέγεθος στον αδελφό του και ταυτόχρονα ν’αποκτά ο ίδιος μέγεθος μαζί του με τα αγαθά τους.Ούτε για τα δάκτυλα,άλλωστε,αληθεύει ότι το ένα που γράφει και παίζει μουσικά όργανα είναι ανώτερο από κείνο που δεν μπορεί ούτε είναι φτιαγμένο από την φύση,για να μπορεί να το κάνει,αλλά κατά κάποιο τρόπο καταφέρνουν όλα να κινούνται μαζί και ν’αλληλοβοηθούνται,σαν να έχουν σκόπιμα γίνει άνισα και ν‘αντλούν όλα την δύναμή τους να πιάνουν από την θέση τους αντίθετα προς το μεγαλύτερο και δυνατότερο δάκτυλο απ’όλα.
[…]Αφού στον μεγαλύτερο αρμόζει να φροντίζει τον νεότερο,να τον καθοδηγεί και να τον νουθετεί και στον νεότερο να τιμά,να μιμείται και να ακολουθεί τον μεγαλύτερο,ας είναι η φροντίδα του πρώτου σαν συντροφική μάλλον παρά πατρική και σαν να προσπαθεί να πείσει μάλλον παρά να διατάζει,με χαρά για τις επιτυχίες του αδελφού και με ενίσχυσή τους περισσότερο από επίκριση και περιορισμό για τα σφάλματά του•η στάση αυτή θα δείχνει όχι μόνο μεγαλύτερη επιθυμία βοήθειας,αλλά και μεγαλύτερη καλοσύνη.Στην άμιλλα,πάλι,του νεότερου ας υπάρχει μίμηση και όχι ανταγωνισμός,γιατί η μίμηση είναι πράξη κάποιου που θαυμάζει και ο ανταγωνισμός κάποιου που φθονεί.Για τον λόγο τούτο οι άνθρωποι αγαπούν,όσους επιθυμούν να γίνουν όμοιοι μ’αυτούς,ενώ καταπιέζουν και συντρίβουν,όσους θέλουν να γίνουν ίσοι τους.Μεταξύ των πολλών τιμών που αρμόζει ν’αποδίδουν οι νέοι στους μεγαλυτέρους τους η υπακοή είναι αυτή που εκτιμάται περισσότερο και,μαζί με τον σεβασμό,δημιουργεί μεγάλη εύνοια και ευγνωμοσύνη,που με την σειρά της οδηγεί στην αποδοχή).








(Πηγή:«Περί φιλαδελφείας» από τα «Ηθικά» του Πλουτάρχου).