Ο ορισμός της αρχοντιάς από τον Διογένη.

Διογένους
«Διογένης πυνθανομένου τινός τίνες των ανθρώπων ευγενέστατοι,«οι καταφρονούντες» είπε «πλούτου,δόξης,ηδονής,ζωής,των δ’ εναντίων υπεράνω όντες πενίας,αδοξίας,πόνου,θανάτου».

(Ο Διογένης,όταν κάποιος τον ρωτούσε ποιοι άνθρωποι έχουν πολύ μεγάλη αρχοντιά,είπε:«Όσοι περιφρονούν τον πλούτο,την δόξα,την ηδονή και την ζωή και είναι υπεράνω από τα αντίθετά τους,την φτώχεια,την αδοξία,τον πόνο και τον θάνατο»).



(Πηγή:Από το Κεφάλαιο «Οποίον χρη είναι τον ευγενή» εκ του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Το αρχαίο ελληνικό άγαλμα ως σύμβολο του θείου μεγαλείου.

Το 105 μ.Χ. ο φιλόσοφος Δίων «Χρυσόστομος» εξεφώνησε μπροστά στο γιγάντιο άγαλμα του Δία στην Ολυμπία,στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων,την ομιλία του «Ολυμπικός ή περί της πρώτης του Θεού εννοίας».Έχει χαρακτηρισθεί ως ένα από τα σημαντικότερα κείμενα στην ιστορία των θρησκειών.Ο ανατρεπτικός λόγος του φιλοσόφου αντιμάχεται τις δεισιδαιμονίες της εποχής του και προσεγγίζει την σχέση του ανθρώπου με το θείον.Το ακόλουθο απόσπασμα είναι ενδεικτικό της σκέψης του φιλοσόφου:

«…σύνεσιν και λόγον ειληφότες παρ’ αυτού,άτε δη περιλαμπόμενοι πάντοθεν θείοις και μεγάλοις φάσμασιν ουρανού τε και άστρων,έτι δε ηλίου και σελήνης,νυκτός τε και ημέρας εντυγχάνοντες ποικίλοις και ανομοίοις είδεσιν,όψεις τε αμηχάνους ορώντες και φωνάς ακούοντες παντοδαπάς ανέμων τε και ύλης και ποταμών και θαλάττης,έτι δε ζώων ημέρων και αγρίων,αυτοί τε φθόγγον ήδιστον και σαφέστατον ιέντες και αγαπώντες της ανθρωπίνης φωνής το γαύρον και επιστήμον,επιθέμενοι σύμβολα τοις εις αίσθησιν αφικνουμένοις,ως παν το νοηθέν ονομάζειν και δηλούν,ευμαρώς απείρων πραγμάτων και μνήμας και επινοίας παραλαμβάνοντες.πώς ουν αγνώτες είναι έμελλον και μηδεμίαν έξειν υπόνοιαν του σπείραντος και φυτεύσαντος και σώζοντος και τρέφοντος,πανταχόθεν εμπιπλάμενοι της θείας φύσεως διά τε όψεως και ακοής συμπάσης τε ατεχνώς αισθήσεως;νεμόμενοι μεν επί γης,ορώντες δ’ εξ ουρανού φως,τροφάς δε αφθόνους έχοντες,ευπορήσαντος και προπαρασκευάσαντος του προπάτορος θεού [……………………..] νουν γαρ και φρόνησιν αυτήν μεν καθ’ αυτήν ούτε τις πλάστης ούτε τις γραφεύς εικάσαι δυνατός έσται∙αθέατοι γαρ των τοιούτων και ανιστόρητοι παντελώς πάντες.το δε εν ω τούτο γιγνόμενόν εστιν ουχ υπονοούντες,αλλ’ ειδότες,επ’ αυτό καταφεύγομεν,ανθρώπινον σώμα ως αγγείον φρονήσεως και λόγου θεώ προσάπτοντες,ενδεία και απορία παραδείγματος τω φανερώ τε και εικαστώ το ανείκαστον και αφανές ενδείκνυσθαι ζητούντες,συμβόλου δυνάμει χρώμενοι,κρείττον ή φασι των βαρβάρων τινάς ζώοις το θείον αφομοιούν κατά σμικράς και ατόπους αφορμάς [..…………………]την δε ανθρώπων και θεών ξυγγένειαν αυτό που το της μορφής όμοιον ον ήδη σύμβολον∙τον δε Φίλιον και Ικέσιον και Ξένιον και Φύξιον και πάντα τα τοιαύτα απλώς η φιλανθρωπία και το πράον και το χρηστόν εμφαινόμενα προσομοιοί∙τον δε Κτήσιον και τον Επικάρπιον η τε απλότης και η μεγαλοφροσύνη,δηλουμένη διά της μορφής∙ατεχνώς γαρ διδόντι και χαριζομένω μάλιστα προσέοικε ταγαθά.Ταύτα μεν ουν ως οίον τε ην εμιμησάμην,άτε ουκ έχων ονομάσαι.συνεχώς δε αστράπτοντα επί πολέμω και φθορά πλήθους ή επ’ όμβρων υπερβολή ή χαλάζης ή χιόνος,ή τανύοντα κυανήν ίριν,του πολέμου ξύμβολον,ή αστέρα πέμποντα ξυνεχείς σπινθήρας αποβάλλοντα,δεινόν τέρας ναύταις ή στρατιώταις,ή επιπέμποντα έριν αργαλέαν Έλλησι και βαρβάροις,ώστε έρωτα εμβάλλειν πολέμου και μάχης άπαυστον κάμνουσιν ανθρώποις και απειρηκόσιν∙ουδέ γε ιστάντα επί πλάστιγγος ανθρώπων ημιθέων κήρας ή στρατοπέδων όλων,αυτομάτω ροπή κρινομένας∙ουκ ην διά της τέχνης μιμείσθαι∙ου μη ουδέ παρόν ηθέλησά γ’αν ποτε…».


(Πήραν[ενν. οι πρώτοι άνθρωποι] από τον θεό την νοημοσύνη και τον Λόγο και από παντού δέχονταν την λάμψη των μεγάλων θεϊκών φασμάτων του ουρανού και των άστρων και του ηλίου και της σελήνης,αντικρύζοντας νύχτα και μέρα ποικίλες και ανόμοιες μορφές και εικόνες ανεξήγητες και ακούγοντας φωνές κάθε είδους,των ανέμων και του δάσους και των ποταμών και της θάλασσας κι ακόμη των ήμερων και άγριων ζώων∙και οι ίδιοι προφέροντας φθόγγους γλυκύτατους και σαφέστατους και απολαμβάνοντας την ειδημοσύνη και το υπερήφανον της ανθρώπινης φωνής,έδιναν συμβολικές ονομασίες σε όσα υπέπιπταν στην αντίληψή τους,ώστε να μπορούν να ονομάζουν και να εκφράζουν κάθε σκέψη τους,αποκτώντας έτσι εύκολα μνήμες και έννοιες απείρων πραγμάτων.Πώς θα μπορούσαν,λοιπόν,να αγνοήσουν και να μην υποψιασθούν καν την ύπαρξη εκείνου που έσπειρε και φύτεψε και διέσωσε και έθρεψε,όταν η όρασή και η ακοή τους και όλες οι αισθήσεις τους πλημμύριζαν από την θεία φύση;Κατοικούσαν μεν την γη,όμως έβλεπαν το φως να έρχεται απ’τον ουρανό,είχαν δε άφθονη τροφή,γιατί ο θεός,ο πρόγονός τους,την είχε προπαρασκευάσει και παράσχει με αφθονία[…………….]Γιατί τον νου και την φρόνηση καθαυτές ούτε κάποιος γλύπτης ούτε ζωγράφος δεν είναι ικανός να τις απεικονίσει∙δεν τις έχουν δει και τις αγνοούν εντελώς όλοι.όμως καταφεύγουμε όχι σ’αυτό που υποψιαζόμαστε,αλλά σ’αυτό που γνωρίζουμε ότι αποτελεί εκδήλωση της διάνοιας∙και προσδίδουμε στο θεό ανθρώπινο σώμα ως δοχείο φρονήσεως και λογικής,γιατί στερούμαστε ενός προτύπου,στην προσπάθειά μας να δείξουμε,με κάποιο ορατό και απεικονίσιμο πράγμα,το αόρατο που είναι αδύνατον να απεικονισθεί.Και χρησιμοποιούμε την δύναμη του συμβόλου καλύτερα από κάποιους βαρβάρους που,όπως λένε,εξομοιώνουν το θείον με ζώα,για μικρές και παράδοξες αφορμές [………………..]Η ίδια η ανθρώπινη μορφή του[ενν. του Διός]-ήδη παλιό σύμβολο-δηλώνει την συγγένεια μεταξύ ανθρώπων και θεών∙η φιλανθρωπία,η αρετή και η πραότητα της μορφής του το ότι είναι θεός της φιλίας,προστάτης των ικετών,προστάτης των ξένων και των φυγάδων∙ενώ η απλότητα και η μεγαλοφροσύνη της όψης του προσομοιάζουν σε έναν θεό προστάτη της περιουσίας και της καρποφορίας∙γιατί στ’ αλήθεια ο θεός μοιάζει σαν να δίνει και να χαρίζει αγαθά.Αυτά ,λοιπόν,τα γνωρίσματα,όσο μπορούσα,τα απεικόνισα[σημ. όχι φυσικά ο φιλόσοφος,εδώ ο Δίων φαντάζεται τι θα έλεγε ο γλύπτης Φειδίας για το αριστούργημά του στην Ολυμπία],μιας και δεν μπορούσα να το κατονομάσω.όμως τον θεό που εκτοξεύει συνεχώς αστραπές ως προμήνυμα πολέμου και πολύ θάνατο ή καταιγίδα ή χαλάζι ή χιόνι ή τον θεό που τεντώνει το βαθυγάλαζο ουράνιο τόξο,το σύμβολο του πολέμου,που στέλνει διάττοντα αστέρα,φοβερό σημάδι για τους ναύτες ή τους στρατιώτες,ή που στέλνει την σκληρή Έριδα στους Έλληνες και τους βαρβάρους,ώστε να εμπνέει στους αποκαμωμένους και απηυδισμένους ανθρώπους έναν ακαταμάχητο έρωτα για τον πόλεμο και την μάχη∙ούτε, βέβαια,τον θεό που βάζει πάνω στη ζυγαριά ανθρώπους ημίθεους ή ολόκληρα στρατόπεδα,που κρίνονται από μια τυχαία ροπή της πλάστιγγας∙αυτόν τον θεό δεν ήταν δυνατόν να τον παραστήσω με την τέχνη μου∙ούτε θα το’ θελα ποτέ,ακόμα κι αν ήταν δυνατό).




(Πηγή:«Ολυμπικός ή περί της πρώτης του Θεού εννοίας» του φιλοσόφου Δίωνος «Χρυσοστόμου»).

Ένα παράδειγμα ελληνικής φιλοξενίας.

Στο ακόλουθο απόσπασμα ο φιλόσοφος Δίων μας παρουσιάζει μια φανταστική διήγηση ενός Ευβοέως,σε κάποια κώμη της Εύβοιας(τα ονόματα δεν έχουν σημασία για τον συγγραφέα,καθώς στόχος του είναι να προβάλλει αξίες και όχι γεγονότα).Ένας φτωχός κτηνοτρόφος της Εύβοιας σέρνεται συκοφαντούμενος ενώπιον του δήμου για εκμετάλλευση της δημόσιας περιουσίας.Η αγαθότητά του και κυρίως το αίσθημα της φιλοξενίας που τον διακρίνει τελικά τον απαλλάσσουν από την αβάσιμη κατηγορία.Στην συνέλευση του δήμου παρευρίσκεται και ένας ευεργετηθείς,ο Σωτάδης,ο οποίος αναγνωρίζει τον καλό άνθρωπο,που του έζησε τη ζωή και με παρρησία τον υπερασπίζεται ενώπιον του λαού και του άρχοντα.Ο Δίων εν γένει στο έργο του «Κυνηγός» προβάλλει με τον πάντα γλαφυρό τρόπο του την ανιδιοτέλεια και την φιλοξενία των φτωχών ανθρώπων του λαού,που δεν διστάζουν να μοιρασθούν τα φτωχικά τους υπάρχοντα με τους ξένους.Είναι ένας ύμνος στην φιλοξενία και την αγνότητα των άδολων κατοίκων της υπαίθρου.

«…ετύχομεν δε πλέοντες εν τη Σωκλέους νηί τρίτον έτος.και διαφθαρείσης της νεώς περί τον Καφηρέα παντελώς ολίγοι τινες εσώθημεν από πολλών.τους μεν ουν πορφυρείς ανέλαβον∙είχον γαρ αυτών τινες αργύριον εν φασκωλίοις.ημείς δε γυμνοί παντελώς εκπεσόντες δι’ ατραπού τινος εβαδίζομεν,ελπίζοντες ευρήσειν σκέπην τινα ποιμένων ή βουκόλων,κινδυνεύοντες υπό λιμού τε και δίψους διαφθαρήναι.και μόλις ποτέ ήλθομεν επί σκηνάς τινας,και στάντες εβοώμεν.προελθών δε ούτος εισάγει τε ημάς ένδον και ανέκαε πυρ ουκ αθρόον,αλλά κατ’ ολίγον∙και τον μεν ημών αυτός ανέτριβε,τον δε η γυνή στέατι∙ου γαρ ην αυτοίς έλαιον.τέλος δε ύδωρ κατέχεον θερμόν,έως ανέλαβον απεψυγμένους.έπειτα κατακλίναντες και περιβαλόντες οις είχον παρέθηκαν φαγείν ημίν άρτους πυρίνους,αυτοί δε κέγχρον εφθήν ήσθιον.έδωκαν δε και οίνον ημίν πιείν,ύδωρ αυτοί πίνοντες,και κρέα ελάφεια οπτώντες άφθονα,τα δε έψοντες∙τη δ’ υστεραία βουλομένους απιέναι κατέσχον επί τρεις ημέρας.έπειτα προύπεμψαν εις το πεδίον,και απιούσι κρέας έδωκαν και δέρμα εκατέρω πάνυ καλόν.εμέ δε ορών εκ της κακοπαθείας έτι πονήρως έχοντα ενέδυσε χιτώνιον,της θυγατρός αφελόμενος∙εκείνη δε άλλο τι ράκος περιεζώσατο.τούτο,επειδή εν τη κώμη εγενόμην,απέδωκα.ούτως ημείς γε υπό τούτου μάλιστα εσώθημεν μετά τους θεούς…»


(Πριν από τρία χρόνια έτυχε να ταξιδεύουμε με το πλοίο του Σωκλέους.Το καράβι τσακίστηκε στον Καφηρέα και από τους πολλούς επιβάτες σωθήκαμε πολύ λίγοι.Κάποιους,λοιπόν,τους περιμάζεψαν οι ψαράδες της πορφύρας-καθώς μερικοί απ’αυτούς είχαν χρήματα στα πουγκιά τους.Εμείς,όμως,που εκβραστήκαμε εντελώς γυμνοί,ακολουθήσαμε ένα μονοπάτι,ελπίζοντας να βρούμε κάποια στάνη τσοπάνων ή βουκόλων,και κινδυνεύοντας να πεθάνουμε από πείνα και δίψα.Και μόλις και μετά βίας φτάσαμε σε κάποιες σκηνές και,αφού σταθήκαμε,αρχίσαμε να φωνάζουμε.Βγήκε δε αυτός εδώ,μας έβαλε μέσα και άναψε φωτιά,την οποία δυνάμωσε όχι απότομα,αλλά σιγά σιγά.Και άρχισαν να μας τρίβουν με λίπος,τον ένα αυτός και τον άλλο η γυναίκα του-γιατί λάδι δεν είχαν∙και στο τέλος μας περιχύνανε με ζεστό νερό,έως ότου μας συνέφεραν απ’το ξεπάγιασμα.Έπειτα,αφού μας έβαλαν και ξαπλώσαμε και μας σκέπασαν με ό,τι είχαν,μάς προσέφεραν να φάμε ψωμί σταρένιο,ενώ οι ίδιοι έτρωγαν κεχρί βρασμένο.Μας έδωσαν να πιούμε και κρασί,ενώ αυτοί έπιναν νερό,και άφθονο κρέας ελαφίσιο,βραστό και ψητό.Την επόμενη ημέρα θελήσαμε να φύγουμε,αλλά μας κράτησαν τρεις ημέρες.Έπειτα μας ξεπροβόδισαν ως την πεδιάδα και έδωσαν στον καθένα μας κρέας και από ένα πολύ ωραίο δέρμα.Και επειδή έβλεπε ότι ήμουν ακόμα σε άσχημη κατάσταση απ’την ταλαιπωρία,με έντυσε με ένα μικρό χιτώνα,που τον πήρε απ’την κόρη του∙εκείνη ζώστηκε με ένα άλλο κουρέλι.Όταν φτάσαμε στο χωριό,τής επέστρεψα το χιτώνιο.Έτσι,πρώτα οι θεοί,σωθήκαμε,κυρίως χάρη σ’αυτόν).





(Πηγή:Ο «Κυνηγός» του φιλοσόφου Δίωνος «Χρυσοστόμου»).

Η φύση της φιλίας μας με τον Θεό,κατά τον κυνικό Διογένη.

«…ομοίως δε και φιλίαν ουκ άλλην ή το ταυτά βούλεσθαι και διανοείσθαι,ομόνοιάν τινα ούσαν;»

(Ομοίως και η «φιλία» με τον Θεό δεν είναι άλλο παρά ταυτότητα επιθυμιών και σκέψης,ένα είδος ομό-νοιας).



(Πηγή:Από τον Διάλογο του Αλεξάνδρου με τον Διογένη,όπως μας τον διασώζει ο φιλόσοφος Δίων «Χρυσόστομος»).

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου.

«[ΔΙΟΓΕΝΗΣ]…Πάλαι γαρ,είπε,λέγω,συ δε ουκ ακούεις,ότι συ αυτώ μάλιστα έχθιστος ει και πολεμιώτατος,μέχρι αν ης κακός και ανόητος.και ούτος,έφη,εστίν ανήρ,ον συ αγνοείς,ως ουδένα άλλον.ουδείς γαρ των αφρόνων και πονηρών επίσταται εαυτόν.ου γαρ αν τούτο πρώτον προσέταττεν ο Απόλλων ως χαλεπώτατον εκάστω,γνώναι εαυτόν.ή ου την αφροσύνην ηγή μεγίστην και τελεωτάτην πασών νόσον και βλάβην τοις έχουσι και τον άφρονα άνδρα αυτόν αυτώ βλαβερώτατον;…»

(«Εδώ και ώρα»,είπε,«σου το λέω,αλλά δεν ακούς,ότι εσύ είσαι ο μεγαλύτερος εχθρός και πολέμιος του εαυτού σου,όσο είσαι κακός και ανόητος.Και αυτός»,είπε,«είναι ο άνθρωπος που αγνοείς,όσο κανέναν άλλο.Γιατί κανένας ανόητος και κακός δεν γνωρίζει τον εαυτό του.Διαφορετικά,δεν θα ώριζε ο Απόλλων το γνώθι σαυτόν ως πρώτο καθήκον,κρίνοντάς το ως το δυσκολότερο για κάθε άνθρωπο.Ή μήπως δεν νομίζεις ότι η αφροσύνη είναι η μεγαλύτερη και σοβαρότερη απ’όλες τις αρρώστιες και βλαβερή σε όσους την έχουν,και δεν θεωρείς τον άφρονα άνθρωπο πάρα πολύ βλαβερό προς τον εαυτό του;»).



(Πηγή:Από τον Διάλογο του Αλεξάνδρου με τον Διογένη,όπως μας τον διασώζει ο φιλόσοφος Δίων «Χρυσόστομος»).

Η έννοια του «πανταχού παρόντος» θεού στους αρχαίους.

Ο χριστιανικός Θεός είναι,όπως μας αποκαλύπτει η Ορθόδοξη Εκκλησία,ο «πανταχού παρών και τα πάντα πληρών».Η έννοια του «πανταχού παρόντος» θεού ενυπάρχει ήδη στην αρχαία ελληνική σκέψη,όπως μας φανερώνει το ακόλουθο χωρίο:

ΦΙΛΗΜ. Απ. 91:
«…ούτος είμ’ εγώ,Αήρ,ον αν τις ονομάσειε και Δία…ουκ έστιν τόπος,ου μην ‘στιν Αήρ∙ο δε παρών απανταχού πάντ’ εξ ανάγκης οίδε πανταχού παρών».

(Αυτός είμαι εγώ,ο Αέρας,τον οποίο κάποιος θα έλεγε και Δία…Δεν υπάρχει τόπος,όπου δεν είναι ο Αέρας∙κι ο πανταχού παρών όλα τα ξέρει σίγουρα,αφού είναι παντού).

Η αρχαία προέλευση δύο πολύ γνωστών φράσεων.

1. [ΧΑΡΜΙΔΗΣ] «Ουκούν επεί τοιαύτη εκείνη,αφηρήσθω μεν ήδη το διατείχισμα,περιβάλλωμεν δε αλλήλους και φιλώμεν και αληθώς συνώμεν∙Φιλημάτιον δε πολλά χαιρέτω»
(Αφού,λοιπόν,τέτοια είναι εκείνη,να αφαιρεθεί τώρα το «τείχος»,για να αγκαλιάσουμε ο ένας τον άλλον και να φιληθούμε και να συνευρεθούμε πραγματικά∙η δε Φιλημάτιον ας πάει στο καλό).
Σήμερα λέγεται η ίδια έκφραση ,ελαφρώς διαφορετικά, ως «χαιρετίσματα»!
(Πηγή:Από τον Διάλογο «Τρύφαινα και Χαρμίδης» των «Εταιρικών Διαλόγων» του Λουκιανού).


2. [ΠΑΝΝΥΧΙΣ] «Τίς γένωμαι;πώς αν με η γη καταπίοι;»
(Τί θα γίνω;Δεν ανοίγει η γη να με καταπιεί;).
(Πηγή:Από τον Διάλογο «Δορκάς και Παννυχίς και Φιλόστρατος και Πολέμων» των «Εταιρικών Διαλόγων» του Λουκιανού).

Η γη είναι στρογγυλή,κατά τον Αρχέλαο(5ος π.Χ. αιών.)

Ο Αρχέλαος ο Αθηναίος(ή Μιλήσιος) ήταν φιλόσοφος του 5ου π.Χ. αιώνος,μαθητής του Αναξαγόρα του Κλαζομένιου και δάσκαλος του Σωκράτους.Στο ακόλουθο απόσπασμα διακρίνεται η παρατηρητικότητα και η οξύνοια του φιλοσόφου:

ΙΠΠΟΛ. Αιρ. έλεγχ. Ι 9 (1):
«…σημείον δε φέρει της κοιλότητος,ότι ο ήλιος ουχ άμα ανατέλλει τε και δύεται πάσιν,όπερ έδει συμβαίνειν,είπερ ην ομαλή…».

(Ως απόδειξη δε του κοίλου σχήματος [ενν. της γης] αναφέρει ότι ο ήλιος δεν ανατέλλει και δεν δύει ταυτόχρονα για όλους τους ανθρώπους,όπως θα έπρεπε να συμβαίνει,εάν η γη ήταν επίπεδη).

Η ανάγκη συνύπαρξης και συνεργασίας των κοινωνικών τάξεων.

Το 494 π.Χ. οι πληβείοι της Ρώμης εγκατέλειψαν την πόλη,αρνούμενοι να υπηρετήσουν την πατρίδα στους πολέμους κατά της ιταλικής πολεμικής φυλής των Σαβίνων,γιατί οι πατρίκιοι αρνήθηκαν να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους προς τον λαό για δικαιοσύνη και μετριοπάθεια.Οι πλούσιοι της εποχής ήθελαν τους φτωχούς Ρωμαίους μόνο ως πολεμιστές και υπερασπιστές των συμφερόντων τους.Οι στιγμές ήταν πολύ κρίσιμες για την Ρώμη,που κινδύνευε με αφανισμό,καθώς οι Σαβίνοι,αντιλαμβανόμενοι το χάος που επικρατούσε στην πόλη,εισέβαλαν σ’αυτή και άρχισαν να την πυρπολούν.Χάρη στην παρέμβαση,όμως,της βουλής και την ευφυΐα του απεσταλμένου της,υπάτου Μενηνίου Αγρίππα,επήλθε η συμφιλίωση μεταξύ των κοινωνικών τάξεων της Ρώμης.Το ακόλουθο απόσπασμα μας παραθέτει ο Πλούταρχος:

«…ταύτ’ έδεισεν η βουλή,και τους επιεικείς μάλιστα και δημοτικούς των πρεσβυτέρων εξαπέστειλε.προηγόρει δε Μενήνιος Αγρίππας,και πολλά μεν του δήμου δεόμενος,πολλά δ’ υπέρ της βουλής παρρησιαζόμενος,τελευτώντι τω λόγω περιήλθεν εις σχήμα μύθου διαμνημονευόμενον.έφη γαρ ανθρώπου τα μέλη πάντα προς την γαστέρα στασιάσαι και κατηγορείν αυτής,ως μόνης αργού και ασυμβόλου καθεζομένης εν τω σώματι,των δ’ άλλων εις τας εκείνης ορέξεις πόνους τε μεγάλους και λειτουργίας υπομενόντων∙την δε γαστέρα της ευηθείας αυτών καταγελάν,αγνοούντων ότι την τροφήν υπολαμβάνει μεν εις αυτήν άπασαν,αναπέμπει δ’ αύθις εξ αυτής και διανέμει τοις άλλοις.«ούτος ουν» έφη «και της συγκλήτου λόγος εστίν ω πολίται προς υμάς∙τα γαρ εκεί τυγχάνοντα της προσηκούσης οικονομίας βουλεύματα και πράγματα πάσιν υμίν επιφέρει και διανέμει το χρήσιμον και ωφέλιμον».Εκ τούτου διηλλάγησαν…».

(...Η βουλή τρομοκρατήθηκε απ’αυτά και έστειλε στον λαό τους πιο επιεικείς και αγαπητούς από τους γεροντότερους.Πρώτος μίλησε ο Μενήνιος Αγρίππας και,αφού παρακάλεσε πολύ τον λαό και μίλησε με παρρησία με καλά λόγια για την βουλή,κλείνοντας τον λόγο του αναφέρθηκε σε έναν μύθο,που πέρασε στην αιώνια μνήμη.Είπε,δηλαδή,ότι κάποτε όλα τα μέλη του σώματος εξεγέρθηκαν ενάντια στο στομάχι και το κατηγορούσαν ότι είναι το μόνο μέλος του σώματος που είναι αργόσχολο και αμέτοχο,ενώ τα άλλα μέλη υπομένουν πολλούς κόπους και εργασίες,για να καλύπτουν τις ορέξεις του∙και το στομάχι γελούσε με την ανοησία τους,καθώς αγνοούν ότι δέχεται μεν μέσα του όλη την τροφή,αλλά την ξαναστέλνει και την διανέμει στα άλλα μέλη.Και είπε:«Αυτή,λοιπόν,είναι η απολογία της συγκλήτου προς εσάς,πολίτες∙γιατί τις αποφάσεις και τα θεσπίσματα που λαμβάνει εκεί με σωστή διοίκηση τα επιστρέφει και διανέμει σε όλους εσάς κάθε χρήσιμο και ωφέλιμο πράγμα».Μετά από αυτό συμφιλιώθηκαν…).



(Πηγή:Από τον Βίο του Γαΐου Μαρκίου «Κοριολανού» του Πλουτάρχου,εκ του έργου του «Βίοι παράλληλοι»).

Τι είναι ανδρεία,κατά μία άποψη.

«ανδρεία:η των ανδρών ηλικία.Α. εν τωι Περί ομονοίας»

(Η ανδρεία είναι η ηλικία του άνδρα.Η λέξη αναφέρεται από τον Αντιφώντα-τον Αθηναίο σοφιστή- στο έργο του «Περί ομονοίας»).

Το θείον είναι ανθρώπινη επινόηση,κατά τον Κριτία.

ΑΕΤ. Ι 6,7 (D. 294):
«…ην χρόνος,ότ’ ην άτακτος ανθρώπων βίος και θηριώδης ισχύος θ’ υπηρέτης,ότ’ ουδέν άθλον ούτε τοις εσθλοίσιν ην ούτ’ αυ κόλασμα τοις κακοίς εγίγνετο.κάπειτά μοι δοκούσιν άνθρωποι νόμους θέσθαι κολαστάς,ίνα δίκη τύραννος ήι <ομώς απάντων> την θ’ ύβριν δούλην έχηι εζημιούτο δ’ ει τις εξαμαρτάνοι.έπειτ’ επειδή ταμφανή μεν οι νόμοι απείργον αυτούς έργα μη πράσσειν βίαι,λάθραι δ’ έπρασσον,τηνικαύτα μοι δοκεί <πρώτον> πυκνός τις και σοφός γνώμην ανήρ [γνώναι] <θεών> δέος θνητοίσιν εξευρείν,όπως είη τι δείγμα τοις κακοίσι,καν λάθραι πράσσωσιν ή λέγωσιν ή φρονώσί <τι>.εντεύθεν ουν το θείον εισηγήσατο,ως έστι δαίμων αφθίτωι θάλλων βίωι,νόωι τα’ ακούων και βλέπων,φρονών τα’ άγαν προσέχων τε ταύτα,και φύσιν θείαν φορών,ος παν το λεχθέν εν βροτοίς ακούσεται,<το> δρώμενον δε παν ιδείν δυνήσεται.εάν δε συν σιγήι τι βουλεύηις κακόν,τούτ’ ουχί λήσει τους θεούς∙το γαρ φρονούν <άγαν> ένεστι.τούσδε τους λόγους λέγων διδαγμάτων ήδιστον εισηγήσατο ψευδεί καλύψας την αλήθειαν λόγωι.ναίειν δ’ έφασκε τους θεούς ενταύθ’,ίνα μάλιστ’ αν εξέπληξεν ανθρώπους λέγων,όθεν περ έγνω τους φόβους όντας βροτοίς και τας ονήσεις τωι ταλαιπώρωι βίωι,εκ της ύπερθε περιφοράς,ίν’ αστραπάς κατείδεν ούσας,δεινά δε κτυπήματα βροντής,το τα’ αστερωπόν ουρανού δέμας,Χρόνου καλόν ποίκιλμα τέκτονος σοφού,όθεν τε λαμπρός αστέρας στείχει μύδρος ο θ’ υγρός εις γην όμβρος εκπορεύεται.τοίους δε περιέστησεν ανθρώποις φόβους,δι’ ους καλώς τε τωι λόγωι κατώικισεν τον δαίμον(α) ού<τος> καν πρέποντι χωρίωι,την ανομίαν τε τοις νόμοις κατέσβεσεν…….ούτω δε πρώτον οίομαι πείσαι τινα θνητούς νομίζειν δαιμόνων είναι γένος».


(Υπήρχε εποχή,κατά την οποία η ζωή των ανθρώπων ήταν άτακτη και θηριώδης και υπηρετούσε την ισχύ,όταν ούτε βραβείο για τους καλούς υπήρχε ούτε πάλι τιμωρούνταν οι κακοί.Και έπειτα,μου φαίνεται,οι άνθρωποι θέσπισαν νόμους τιμωρούς,για να εξουσιάζει η δίκη παντού και να έχει την ύβρη δούλη,ετιμωρείτο δε όποιος έκανε σφάλμα.Έπειτα,επειδή οι νόμοι τους εμπόδιζαν να διαπράττουν τα έργα της βίας φανερά,αλλά τα διέπρατταν στα κρυφά,τότε,μου φαίνεται,για πρώτη φορά κάποιος άνδρας ευφυής και σοφός ανακάλυψε για τους θνητούς τον φόβο προς τους θεούς,για να φοβούνται οι κακοί,κι αν ακόμη πράξουν ή πουν ή σκεφτούν κάτι.Έτσι,λοιπόν,εισήγαγε το θείον,ότι δήθεν υπάρχει δαίμων που ζει και ευδαιμονεί με άφθαρτη ζωή,που και ακούει με τον νου και βλέπει και καταλαβαίνει και προσέχει υπερβολικά αυτά και έχει φύση θεϊκή και θα ακούσει ό,τι πούνε οι θνητοί και θα μπορέσει να δει ό,τι κάνουν.Εάν,λοιπόν,σιωπηρά σχεδιάζεις κάποιο κακό,αυτό δεν θα ξεφύγει απ’τους θεούς,γιατί η φρόνηση υπάρχει μέσα τους.Αυτούς τους λόγους λέγοντας έδωσε το πιο γλυκό δίδαγμα,αφού κάλυψε την αλήθεια με λόγο ψεύτικο.Εκεί έλεγε πως κατοικούν οι θεοί,για να τρομάξει τους ανθρώπους πάρα πολύ αναφέροντάς τους,εκεί απ’ όπου ήξερε ότι έρχονται οι φόβοι στους θνητούς και τα οφέλη για την ταλαίπωρη ζωή τους,από τον τόπο της ανώτερης περιφοράς,γιατί ήξερε ότι εκεί κατοικούν οι αστραπές και τα φοβερά κτυπήματα της βροντής και το έναστρο σώμα του ουρανού,το ωραίο κόσμημα του σοφού τεχνίτη Χρόνου,απ’όπου κατεβαίνει ο λαμπρός αστέρας και εκπορεύεται ο υγρός όμβρος προς την γη.Με τέτοιους φόβους τύλιξε τους ανθρώπους και γι’ αυτούς σωστή στα λόγια ώρισε κατοικία για τον δαίμονα και στον κατάλληλο τόπο και με τους νόμους έσβησε την ανομία…………έτσι,νομίζω,έπεισε κάποιος πρώτα τους θνητούς να πιστεύουν ότι υπάρχει το γένος των δαιμόνων).




(Πηγή:Από το σατυρικό δράμα «Σίσυφος» του Αθηναίου πολιτικού και συγγραφέως Κριτία).

Η...ψυχιατρική κλινική της αρχαίας Κορίνθου!

[ΠΛΟΥΤ.] Βίοι των δέκα ρητόρων 1,833c-d:
«[Αντιφών] λέγεται δε τραγωιδίας συνθείναι ιδίαι και συν Διονυσίωι τωι τυράννωι∙έτι δ'ων προς τηι ποιήσει τέχνην αλυπίας συνεστήσατο,ώσπερ τοις νοσούσιν η παρά των ιατρών θεραπεία υπάρχει∙εν Κορίνθωι τε κατεσκευασμένος οίκημά τι παρά την αγοράν προέγραψεν,ότι δύναται τους λυπουμένους διά λόγων θεραπεύειν,και πυνθανόμενος τας αιτίας παρεμυθείτο τους κάμνοντας.νομίζων δε την τέχνην ελάττω ή καθ' αυτόν είναι επί ρητορικήν απετράπη...»

(Λέγεται δε ότι ο σοφιστής Αντιφών ο Αθηναίος[κατά μία άποψη επρόκειτο για τον γνωστό ρήτορα Αντιφώντα τον Ραμνούσιο] συνέθεσε και τραγωδίες και μόνος του και μαζί με τον τύραννο Διονύσιο∙και ενώ ακόμη ησχολείτο με την ποίηση,επινόησε μέθοδο που διώχνει την λύπη,όπως ακριβώς οι ιατροί έχουν θεραπεία για τους αρρώστους∙στην Κόρινθο κατασκεύασε κάποιο οίκημα κοντά στην αγορά και έγραψε στην πόρτα ότι μπορεί να θεραπεύει τους λυπημένους με τους λόγους του,πληροφορούμενος δε τις αιτίες της λύπης τους παρηγορούσε όσους υπέφεραν.Επειδή όμως θεωρούσε ότι η τέχνη αυτή είναι κατώτερη από ό,τι τού αξίζει,στράφηκε στη ρητορική...).

Ο νεκρός άνθρωπος επιστρέφει στη μάνα γη.Σύμπτωση ελληνικής και χριστιανικής σκέψης.

Κατά την γνωστή φράση της χριστιανικής νεκρώσιμης(εξοδίου) ακολουθίας,ο νεκρός

«χους ην και εις χουν απελεύσει»,δηλ. χώμα ήταν και χώμα θα ξαναγίνει.Την ίδια φράση συναντούμε στον Πλούταρχο,στο έργο του «Παραμυθητικός προς Απολλώνιον» και συγκεκριμένα:

Πλούτ. Παραμ.προς Απολ. 15 110Α:
«συνεκρίθη και διεκρίθη καπήλθεν όθεν ήλθεν πάλιν.γα μεν εις γαν,πνεύμα δ' άνω...»
(δημιουργήθηκε και διαλύθηκε και επέστρεψε πάλι εκεί,απ'όπου ήρθε,το χώμα μεν στο χώμα,το πνεύμα δε ψηλά...)

Η προέλευση της φράσης «το'να χέρι νίβει τ'άλλο και τα δυο το πρόσωπο».

Πλατ. Αξ. 366c:

«α δε χειρ ταν χείρα νίζει∙δος τι και λάβοις τι κα».
(Το ένα χέρι νίβει τ'άλλο∙δώσε και θα πάρεις).

Η μεγάλη αξία της παιδείας.

1.«Α ρ ι σ τ ο τ έ λ η ς έφη την παιδείαν ευτυχούσι μεν κόσμον είναι,πταίσασι δε καταφυγήν ελευθέριον».
(Ο Αριστοτέλης είπε ότι η παιδεία είναι στολίδι για όσους ευτυχούν και καταφυγή για όσους έσφαλαν,ταιριαστή σε ελεύθερο άνθρωπο).

2.«Δ η μ ο σ θ έ ν η ς ο ρήτωρ έφη την μεν ρίζαν της παιδείας είναι πικράν,τους δε καρπούς γλυκείς».
(Ο Δημοσθένης ο ρήτορας είπε ότι η μεν ρίζα της παιδείας είναι πικρή,αλλά οι καρποί της γλυκείς).

3.«Π λ ά τ ω ν είπε την παιδείαν τοις ανθρώποις δεύτερον ήλιον είναι».
(Ο Πλάτων είπε ότι η παιδεία είναι για τους ανθρώπους δεύτερος ήλιος).





(Πηγή:Από το κεφάλαιο «Περί αγωγής και παιδείας» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Γιατί πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις αλλαγές της τύχης με μετριοπάθεια.

1.Τραγικόν επεισόδιον(Tr.adesp.547 N.):
«…καν γαρ πέση τις εξ ελάττονος μέτρου,ευπερικάλυπτον έσχε την δυσπραξίαν.όγκου δε μεγάλου πτώμα γίγνεται μέγα…».

(Γιατί,αν πέσει κάποιος από χαμηλότερο ύψος,η δυστυχία που τον βρίσκει είναι πιο υποφερτή,ενώ η πτώση μεγάλου όγκου είναι σημαντική)

2.Ισοκράτους προς Δημόνικον(41,11a):
«Νόμιζε μηδέν είναι των ανθρωπίνων βέβαιον∙ούτω γαρ ούτ’ευτυχών έση περιχαρής ούτε δυστυχών περίλυπος».

(Να μη θεωρείς τίποτα από τα ανθρώπινα βέβαιο∙διότι έτσι ούτε,όταν ευτυχείς,θα είσαι πολύ χαρούμενος ούτε,όταν δυστυχείς,θα είσαι πολύ λυπημένος).




(Πηγή:Από το κεφάλαιο «Ότι αβέβαιος η των ανθρώπων ευπραξία μεταπιπτούσης ραδίως της τύχης» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Η αυτογνωσία ως προαπαιτούμενο της γνωριμίας μας με τον κόσμο.

Στο ακόλουθο σημείο του πλατωνικού διαλόγου ο Σωκράτης αναγορεύει την αυτογνωσία απαραίτητη προϋπόθεση εξέτασης και,συνεπώς,κατανόησης του εξωτερικού κόσμου:

ΣΩ.«…ου δύναμαι πω κατά το Δελφικόν γράμμα γνώναι εμαυτόν•γελοίον δη μοι φαίνεται τούτο έτι αγνοούντα τα αλλότρια σκοπείν…».

(…δεν μπορώ ακόμα,σύμφωνα με το Δελφικό επίγραμμα,να γνωρίσω τον εαυτό μου•και μού φαίνεται γελοίο,ενώ δεν ξέρω ούτε αυτό,να εξετάζω ξένα πράγματα…).


(Πηγή:«Φαίδρος» του Πλάτωνος).

Γιατί πρέπει να προσέχουμε τις συναναστροφές μας,κατά τον Επίκτητο.

«…και γαρ άνθρακα απεσβεσμένον αν θη παρά τον καιόμενον,ή αυτός εκείνον αποσβέσει ή εκείνος τούτον εκκαύσει.τηλικούτου ουν του κινδύνου όντος ευλαβώς δει τοις ιδιώταις συγκαθίεσθαι εις τας τοιαύτας συμπεριφοράς μεμνημένους,ότι αμήχανον τον συνανατριβόμενον τω ησβολωμένω μη και αυτόν απολαύσαι της ασβόλης…».

(Γιατί,αν βάλεις ένα σβησμένο κάρβουνο δίπλα σε κάποιο που καίγεται,ή το πρώτο θα σβήσει το δεύτερο ή το δεύτερο θα κατακάψει το πρώτο.Αφού,λοιπόν,ο κίνδυνος είναι τόσο μεγάλος,πρέπει με προσοχή να συνάπτουμε τέτοιες σχέσεις με τους απαίδευτους,έχοντας κατά νου ότι είναι αδύνατο αυτός που τρίβεται πάνω στον μαυρισμένο από καπνιά,να μην πάρει κι ο ίδιος την καπνιά…».





(Πηγή:Από την «Διατριβή Γ’» του Επικτήτου).

Ένας ορισμός του γάμου από την Κοζάνη.

Ρώτησαν έναν παλιό Κοζανίτη «Τί εστί παντρειά;».Κι εκείνος θυμόσοφα απάντησε:
«Παντρά ιστί:...Ένα τρανό σακκί γιουμάτου μι χέλια κι ουχιές.Ανοίγς του σακκί,ρουκώντς του χέρ' σ' μέσα κι ότ' γραπατσώεις.Άμα γραπατσώεις κανά χέλ',σώθκις.Μ'αν αδράξ' καμιάν ουχιά,δε σι γλυτών' καγκάνας».


(Πηγή:«Αποκριάτικα Κοζάνης,παλιά και σημερινά» του Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου).

Οι διασκεδαστικές...μεταμορφώσεις του Χρυσίππου!

Στο έργο του «Βίων Πράσις» ο Λουκιανός σκιαγραφεί τα φιλοσοφικά συστήματα της εποχής του με έναν πολύ έξυπνο τρόπο:ιδρυτές φιλοσοφικών σχολών και γνωστοί φιλόσοφοι παρουσιάζονται να εκτίθενται σε πλειστηριασμό,οι δε υποψήφιοι αγοραστές εξετάζουν έναν έναν τους επιφανείς άνδρες.Οι στιχομυθίες που διαμείβονται,μέσα από την πένα του Λουκιανού,φωτίζουν τις πεποιθήσεις των σοφών,ενώ έντονη είναι και η καυστική διάθεση του συγγραφέα.Στο απόσπασμα που ακολουθεί ένας αγοραστής συνομιλεί με τον Χρύσιππο,έναν από τους σημαντικότερους αρχαίους στωικούς φιλοσόφους,και ο διάλογος είναι εξόχως διασκεδαστικός:


ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ:-Ωδέ πως•ο λίθος σώμα εστι;
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ:-Ναι.
ΧΡΥΣ.:Τί δε;το ζώον ου σώμα;
ΑΓ.:-Ναι.
ΧΡΥΣ.:-Συ δε ζώον;
ΑΓ.:-Έοικα γουν.
ΧΡΥΣ.:-Λίθος άρα ει σώμα ουν.
ΑΓ.:-Μηδαμώς•αλλ’ανάλυσόν με προς του Διός και εξ υπαρχής ποίησον άνθρωπον.
ΧΡΥΣ.:-Ου χαλεπόν•αλλ’έμπαλιν ίσθι άνθρωπος.ειπέ γαρ μοι,παν σώμα ζώον;
ΑΓ.:-Ου.
ΧΡΥΣ.:-Τί δε;λίθος ζώον;
ΑΓ.:-Ου.
ΧΡΥΣ.:-Συ δε σώμα ει;
ΑΓ.:-Ναι.
ΧΡΥΣ.:-Σώμα δε ουν ζώον ει;
ΑΓ.:-Ναι.
ΧΡΥΣ.:-Ουκ άρα λίθος ει ζώον γε ων.


(ΧΡΥΣ.:-Πρόσεξε•είναι η πέτρα σώμα;
ΑΓ.:-Ναι.
ΧΡΥΣ.:-Ένα ζωντανό πλάσμα δεν είναι σώμα;
ΑΓ.:-Ναι.
ΧΡΥΣ.:-Εσύ είσαι ζωντανό πλάσμα;
ΑΓ.:-Έτσι μου φαίνεται.
ΧΡΥΣ.:-Άρα όντας σώμα είσαι πέτρα.
ΑΓ.:-Σε καμία περίπτωση.Αλλά,για όνομα του Διός,ανάλυσέ με και κάνε με απ’την αρχή άνθρωπο.
ΧΡΥΣ.:-Δεν είναι δύσκολο•γίνε ξανά άνθρωπος.Πες μου λοιπόν,είναι κάθε σώμα ζωντανό πλάσμα;
ΑΓ.:-Όχι.
ΧΡΥΣ.:-Η πέτρα είναι ζωντανό πλάσμα;
ΑΓ.:-Όχι.
ΧΡΥΣ.:-Εσύ είσαι σώμα;
ΑΓ.:-Ναι.
ΧΡΥΣ.:-Όντας όμως σώμα είσαι ζωντανό πλάσμα;
ΑΓ.:-Ναι.
ΧΡΥΣ.:-Άρα,όντας ζωντανό πλάσμα,δεν είσαι πέτρα).





(Πηγή:«Βίων Πράσις» του Λουκιανού).

Η...διαχρονική κρίση της Ελλάδας(μια επίκαιρη μαρτυρία).

Ο Διομήδης Κυριακού υπήρξε επιφανής πολιτικός και νομομαθής του 19ου αιώνα.Γιος του Αναστασίου Κυριακού,προκρίτου των Σπετσών,καταγόταν από οικογένεια που διακρίθηκε στην Επανάσταση του 1821 και ιδιαίτερα στον ναυτικό αγώνα.Το 1862 εξελέγη πληρεξούσιος Σπετσών στη Β’ Εθνοσυνέλευση(10/12/1862-16/11/1864),όπου εργάστηκε ειδικότερα ως μέλος της επιτροπής για την κατάρτιση του νέου Συντάγματος.Επειδή όμως οι γνώμεις και οι απόψεις του για το σχέδιο του νέου Συντάγματος δεν εισακούστηκαν,υπέβαλε τις παρατηρήσεις του εγγράφως στην Εθνοσυνέλευση στη συνεδρίαση της 29/07/1864,ενώ παράλληλα τις δημοσίευσε σε ιδιαίτερη μελέτη με τον τίτλο «Παρατηρήσεις επί του προσχεδίου του Συντάγματος».Οι παρατηρήσεις του προδίδουν όχι μόνο την νομική ευρυμάθειά του,αλλά και βαθιά και ακριβή γνώση των πολιτικών πραγμάτων της Ελλάδας,δεν απέχουν δε πολύ από τις παρατηρήσεις ενός σημερινού μελετητή του πολιτικού βίου της χώρας μας,αναφορικά με την οικονομική(και μη) κρίση που αυτή διέρχεται.Στον πρόλογο,λοιπόν,των παρατηρήσεών του ο Διομήδης Κυριακού σημειώνει τα ακόλουθα:

«Η Ελλάς έπαθε,διότι ούτε εφηρμόσθησαν οι νόμοι ακριβώς,ούτε κατελήφθη η δέουσα φροντίς της εκλογής των εναρετωτέρων ως δημοσίων ή δημοτικών λειτουργών,ούτε ετιμωρήθησαν προσηκόντως οι πολιτικώς παρανομήσαντες,ούτε επροστατεύθη η αληθής ικανότης,η αχώριστος ούσα από της αρετής και,γενικώτερον,διότι δεν περιεστάλη εις το απολύτως αναγκαίον η πολιτική ανάμιξις και ενέργεια,ήτις,όπου ευρίσκεται παρ’ημίν,τοσούτον εις πλείονας αυθαιρεσίας και καταχρήσεις εκτρέπεται.Κυριώταται πληγαί της Ελλάδος,εξ ων επηρεάζεται πάσα η κατάπτωσις αυτής,είναι η εγερθείσα εις τους πολλούς όρεξις του ζην εκ των δημοσίων και η ασθένεια του χαρακτήρος των πολιτικών αυτής ανδρών».

(Πηγή:«Οι Πρόεδροι Εθνοσυνελεύσεων,Γερουσίας και Βουλής των Ελλήνων(1843-2000)» του Θωμά Ευ. Σταΐκου).

Ο πλούτος ως μέτρο αξιολόγησης του ανθρώπου.

Αντιφάνους:
«…πλούτος δε βάσανος εστιν ανθρώπου τρόπων.όταν ευπορών γαρ αισχρά πράττη πράγματα,τί τούτον απορήσαντ’ αν ουκ οίει ποείν;».

(Ο πλούτος είναι το δοκιμαστήριο της ανθρώπινης συμπεριφοράς.Όποιος,όταν είναι πλούσιος,κάνει άσχημα πράγματα,τί νομίζεις ότι θα κάνει,όταν θα φτωχύνει;).




(Πηγή:Από το κεφάλαιο «Έπαινος πλούτου» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Συμβουλές για μια ανώτερη ζωή από τον Ευσέβιο.

Ευσεβίου:
«Εχθρός γενοίμην μηδενός,φίλος δε του αιεί [και] και παραμενέοντος•και μήκοτε μεν διενεχθείην προς τους οικειοτάτους,διενεχθείς δε διαλλαχθείν ως τάχιστα.Μηδενί επιβουλεύσαιμι,επιβουλευόμενος δε άνευ ανάγκης του τι αντιδράσαι ανήκεστον απαθής διαφύγοιμι.Οργής κρατοίην.Ερώην και επιθυμέοιμι και τυγχάνοιμι μούνων των καλών,των δε απ’εναντίης,της επιθυμίης μηδέ αμαρτών κοτε ώστε εύξασθαι τύχοιμι[επιθυμίης] μόγου.Βουλοίμην πάντας ευτυχέειν,φθονήσαιμι μηδενί των ευτυχεόντων.Μήκοτέ τις εμέ των νομιζομένων παραλόγως ευ πρήσσειν εκπλήξειε μηδέ ανιήσειε•τί γαρ δει τοίσι παρά της τύχης δεδομένοισι φθονέειν;φίλοι δε με και οι κατ’ αξίην ευτυχέοντες ευφραίνοιεν.Μήκοτε τω από οικείης γνώμης έχθρην κατ’ εμέο επανελομένω δυστυχήσαντι επησθείην.Μήκοτε συγγνοίην εμεωυτώ κακού τευ τινι αιτίην παρασχόντι.Λαθών κοτε εμεωυτόν ως παρά μέλος ήτοι τι είπας ή πρήξας,μη περιμείναιμι τους μωμησομένους και επιπλήξοντας•αυτός δε εμεωυτόν μωμησαίμην μέχρι του ακέσασθαι.Ειδείην γενναίως φέρειν τα προσπίπτοντα,και τα μεν μέτρια εκδεχοίμην ώσπερ αυτών έχει η φύσις,τοίσι δε υπερβάλλουσι μη και το παρ’ εμεωυτού προστιθείην.Ευτυχίην ειδείην φέρειν σωφρόνως•μήκοτε υπό ευπρηγίης ες υπερηφανίην άλογον αερθείην.Πλούτον νομίζοιμι τον αρκέοντα βίον τω σώφρονι.Άπαυστον και ακόρεστον επιθυμίην χρημάτων μην μήκοτε σχοίην,μούνων δε των ωφελεόντων την ψυχήν μαθημάτων εθέλοιμι α δει έσεσθαι.Νικών νίκην την και εμοί και τω προσδιαλεγομένω αβλαβέα.Φιλοτιμέεσθαι παρά καιρόν προς φίλους και εν τήσι ζητήσεσι φυλασσοίμην.Μήκοτε και παρά το εμοί δοκέον εν τήσι ζητήσεσι του νικάν ένεκα έριν ασπασαίμην.Μήκοτε επί βλάβη του αληθέος και ώστε παρ’α αυτός οίδα παραλογίσασθαι τον προσδιαλεγόμενον ερίσαι επαρθείην.Τοίσι το αληθές λόγοισιν ξυνιστάσιν αιεί ξυμμαχοίμην.Ακολάστου επιθυμίης μήκοτε τι μηδέ εννοηθείην.Ξυνείην αιεί τοίσι σώφροσιν•είη τε μοι αιεί προσδιαλέγεσθαι,παρ’ων έστι τι πάντως απελθείν χρηστόν προσλαβόντι.Μήκοτε επαρθείην κέρδεος ένεκα πλημμελήσαι.Φίλους διαφερομένους καταρτίζοιμι.Φίλοισι δυνάμενος και τοίσι δεομένοισι τα δέοντα επαρκέοιμι.Φίλους εν κινδύνοισι καταστάντας δυνάμενος ωφελέειν,μήκοτε εγκαταλίποιμι.Φίλων ξυμφοράς,απ’ων οίον τε,επανορθούσθαι προθυμοίμην.Λυπεομένοισι παρεών ελαφρύνοιμι ηπίω και ακεσίμω λόγω τας ανίας.Ειδείν εμεωυτόν αιδέεσθαι.Των καλών φιλομαθείην ασκέοιμι.Ζητοίην μη τα περισσά,αλλά περί ων άριστον και α μαθών ωφελησοίμην.Θεούς τιμώην και νόμω πόλιος και σπουδή οικείη νόω ευσεβέι.Αιεί τον εν εμοί θυμόν αγριούμενον ημεροίην.Εθίζοιμι εμεωυτόν ίλεω είναι και μη προς τα πρήγματα έχειν δυσκόλως.Τίς πονηρός,και τίνι τούτων τί πέπρηκται,μη μέλοι μη•ειδείην δε τους αγαθούς,και τούτους μεταδιώκοιμι.Οφείλοιμι μηδενί μηδέν•ει δε κοτε υπ’ ανάγκης μεγάλης ες τούτο κατασταίην,γένοιτό μοι τάχιστα ελευθέρω γενέσθαι δυνηθήναι.Αινέοιμι τους αγαθούς αφθόνως•φιλόψογον δε γλώσσαν παντός αποστυγοίην.Ειδείην σιγάν περί ων άμεινον».


(Ας μη γίνω εχθρός κανενός,αλλά φίλος αυτού που θα μείνει πάντοτε•ας μην έχω διενέξεις με τους πιο οικείους ανθρώπους μου και,αν έχω,ας συμφιλιωθώ το ταχύτερο δυνατόν.Ας μην επιβουλεύομαι κανέναν και,αν με επιβουλευθούν,ας διαφύγω,χωρίς να πάθω τίποτε και χωρίς να αναγκασθώ να κάνω κάτι ανεπανόρθωτο.Ας συγκρατώ την οργή μου.Ας αγαπώ,ας επιθυμώ και ας κερδίζω μόνο τα καλά και,όσο για τα αντίθετα,ας μη σφάλλω κάποτε στην επιθυμία μου,ώστε να φτάσω να εύχομαι την ταλαιπωρία.Ας θέλω όλοι να ευτυχούν και ας μη φθονώ κανέναν απ’όσους ευτυχούν.Ας μη με κάνει ποτέ κανένας απ’όσους θεωρούνται ότι ευτυχούν παράλογα να εκπλαγώ και να δυσαρεστηθώ.Διότι γιατί πρέπει να φθονώ όσα δίνει η τύχη;Ας με ευφραίνουν οι φίλοι μου και όσοι με την αξία τους ευτυχούν.Ας μη δείχνω χαιρεκακία ποτέ για κάποιον που με δική του πρωτοβουλία άρχισε εχθρικές σχέσεις μαζί μου και δυστύχησε.Ας μη συγχωρήσω ποτέ τον εαυτό μου,αν προξενήσω σε κάποιον κακό.Αν κάποτε διαλάθει της προσοχής μου και πω ή κάνω κάτι αταίριαστο,ας μη περιμένω εκείνους που θα με ψέξουν και θα επιπλήξουν•ο ίδιος ας ψέξω τον εαυτό μου,μέχρι να τον θεραπεύσω.Ας ξέρω να υπομένω με γενναιότητα όσα μου συμβαίνουν και ας δέχομαι όσα είναι κανονικά σύμφωνα με τη φύση τους,και ας μη προσθέτω και το δικό μου σε όσα είναι υπερβολικά.Ας ξέρω να φέρω με σωφροσύνη την ευτυχία•ας μην παρασυρθώ ποτέ από ευτυχία σε αλόγιστη υπερηφάνεια.Ας θεωρώ πλούτο τη ζωή που αρκεί στον συνετό άνθρωπο.Ας μην έχω ποτέ ακόρεστη επιθυμία για χρήματα και ας θέλω μόνο όσα διδάγματα πρέπει να είναι ωφέλιμα για την ψυχή.Ας σημειώνω νίκη που θα είναι αβλαβής και για μένα και για τον συνομιλητή μου.Ας προφυλάγομαι να δείχνω παράκαιρες φιλοδοξίες προς τους φίλους και στις φιλοσοφικές συζητήσεις μου.Ας μην επιδιώκω την διένεξη ποτέ,για να κερδίσω νίκη στις συζητήσεις μου,σε αντίθεση προς όσα υποστηρίζω.Ας μην παρασυρθώ να μαλώσω με τον συνομιλητή μου βλάπτοντας την αλήθεια και να δείξω παραλογισμό αντίθετα προς όσα ο ίδιος ξέρω.Ας συντάσσομαι πάντοτε με λόγια,που αποτελούν την αλήθεια.Ας μη σκεφθώ ποτέ κάτι για ακόλαστη επιθυμία.Ας συναναστρέφομαι πάντοτε τους συνετούς.Ας έχω τη δυνατότητα πάντοτε να συνομιλώ με εκείνους,από τους οποίους θα πάρει,έχοντας πάρει οπωσδήποτε κάτι καλό.Ας μην παρασυρθώ ποτέ να κάνω αδικήματα για το κέρδος.Ας κάνω φίλους μου ανθρώπους που ξεχωρίζουν.Ας βοηθώ,όταν μπορώ,τους φίλους μου σε ό,τι πρέπει και όσα έχουν ανάγκη.Ας μην εγκαταλείπω ποτέ,όταν μπορώ να τους βοηθήσω,φίλους που θα βρεθούν σε ανάγκη.Ας δείχνω προθυμία να επανορθώνω συμφορές φίλων μου,όσο μπορώ.Ας ελαφρύνω με ήπια και κολακευτικά λόγια τις στενοχώριες των λυπημένων στέκοντας δίπλα τους.Ας ξέρω να ντρέπομαι τον εαυτό μου.Ας ασκούμαι στη φιλομάθεια για τα ωραία πράγματα.Ας μη ζητώ τα περιττά πράγματα,αλλά όσα είναι πολύ καλά και με όσα θα ωφεληθώ,αν τα μάθω.Ας τιμώ τους θεούς και σύμφωνα με τους θεσμούς της πόλης και με την προσωπική επιμέλειά μου που ξεκινά από ευσεβή σκέψη.Ας καταπραΰνω πάντοτε όποια οργή ορθώνεται μέσα μου.Ας συνηθίζω τον εαυτό μου να είναι ευσπλαχνικός και να μην αντιμετωπίζει με δυστροπία τα πράγματα.Ποιος είναι κακός και τι έχει κάνει κάποιος απ’αυτούς,ας μη με ενδιαφέρει•Ας ξέρω τους αγαθούς και ας επιδιώκω τη συναναστροφή μαζί τους.Ας μη χρωστώ τίποτα σε κανέναν•αν κάποτε από μεγάλη ανάγκη σε αυτή την κατάσταση περιέλθω,ας μπορέσω πάρα πολύ γρήγορα αν απελευθερωθώ από το βάρος αυτό.Ας επαινώ γενναιόδωρα τους αγαθούς•ας αποφεύγω γλώσσα φιλοκατήγορη για κάθε άνθρωπο.Ας ξέρω να σιωπώ για όσα είναι προτιμότερη η σιωπή».




(Πηγή:Από το Κεφάλαιο «Περί αρετής» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Γιατί τα αδέρφια πρέπει να είναι αγαπημένα.

Σκιλούρου(Πλούτ.Αποφθ.βασ.και στρατ. 174f):
«Σκίλουρος ογδοήκοντα παίδας άρρενας απολιπών,επειδή τελευτάν ήμελλε,δέσμην ακοντίων εκάστω προτείνων εκέλευε καταθραύσαι.πάντων δε απαγορευσάντων,καθ’εν αυτός έλκων ακόντιον πάντα ραδίως έκλασε,διδάσκων εκείνους,ότι συνεστώτες και ομονοούντες ισχυροί διαμενούσιν,ασθενείς δ’ έσονται διαλυθέντες».

(Ο Σκίλουρος,που άφησε ογδόντα αγόρια,όταν ήταν να πεθάνει,προβάλλοντας στον καθένα ξεχωριστά μία δέσμη ακοντίων τους πρόσταζε να τα σπάσουν.Αφού όλοι κουράστηκαν από την προσπάθεια μάταια,ο ίδιος βγάζοντας από τη δέσμη ένα ένα ακόντιο εύκολα τα έσπασε όλα,διδάσκοντάς τους ότι,αν είναι ενωμένοι και ομονοούν,θα είναι ισχυροί,ενώ,αν σκορπισθούν,θα είναι αδύναμοι).




(Πηγή:Από το κεφάλαιο «Ότι κάλλιστον η φιλαδελφία και η περί τους συγγενείς διάθεσις,και ότι αναγκαίοι» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Η αρχαία παρομοίωση του...«τούβλου»(δηλαδή του αμόρφωτου ανθρώπου)!

Μορμίας Χρέμητι:
«…ου μην ες το παντελές μου καταφρονήσουσιν ώσπερ ουν πλινθίνου,επεί τοι τον μεν καλόν νυμφίον ες κόρακας αποκηρύξω,εάν μη της υπερβαλλούσης τρυφής παυσάμενος συν εμοί ταφρεύη και βωλοκοπή…».

(Μα δεν θα με περιφρονήσουν εντελώς,σαν να ήμουν τούβλο,γιατί θα αποκηρύξω και θα πω να πάει στον κόρακα ο καλός γαμπρός μου,αν δεν σταματήσει την υπερβολική τρυφή του και δεν σκάβει τάφρους μαζί μου και δεν σπάει σβόλους).




(Πηγή:«Αγροικικαί επιστολαί» του Αιλιανού).

Η αρχαία παρομοίωση του κηφήνα(δηλαδή του τεμπέλη)!

Ησιόδου Έργων και ημερών:
«Τω δε θεοί νεμεσώσι και ανέρες,όστις αεργός ζώη,κηφήνεσσι κοθούροις είκελος οργήν,οι τε μελισσάων κάματον νήποινον έδουσιν».

(Θεοί και άνθρωποι οργίζονται μ’ αυτόν που ζει,χωρίς να δουλεύει και μοιάζει στη διάθεση με κηφήνες που δεν έχουν κεντρί και που τρώνε ατιμώρητα τον κόπο των μελισσών).




(Πηγή:Από το κεφάλαιο «Περί αργίας» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Τί πρέπει να θυμάται,όποιος θέλει να εξουσιάσει...

1.«Άρχε πρώτον μαθών άρχεσθαι».
(Εξουσίασε,αφού μάθεις πρώτα να εξουσιάζεσαι).
(Πηγή:«Βίοι φιλοσόφων» του Διογένους Λαερτίου).


2.«…Πολίτης δε κοινή μεν ο μετέχων του άρχειν και άρχεσθαι εστι…».
(Πολίτης δε είναι εκείνος,που μετέχει εξ ίσου και του δικαιώματος του άρχειν και του άρχεσθαι).
(Πηγή:«Πολιτικά» του Αριστοτέλους).

Γιατί το συμφέρον της πατρίδας υπερτερεί του ατομικού συμφέροντος.

Ιεροκλέους εκ του Πώς πατρίδι χρηστέον:
«Ώσπερ ουν ανόητος μεν ο των πέντε δακτύλων τον ένα προκρίνων,ευλόγιστος δε ο τους πέντε του ενός•ο μεν γαρ ατιμάζει και τον προκεκριμένον,ο δ’ εν τοις πέντε και τον ένα περισώζει•τούτον δ’ αυ τον τρόπον και ο μεν εαυτόν της πατρίδος πλέον σώζειν βουλόμενος προς τω δραν αθέμιτα και άλλως ανόητος ιμείρων αδυνάτων,ο δε εαυτού προτιμών την πατρίδα θεοφιλής τε και τοις λογισμοίς αραρώς.είρηται δ’ όμως,ως καν ει μη συναριθμοίτό τις τω συστήματι,κατ’ ιδίαν δ’ εξετάζοιτο,καθήκειν της εαυτού σωτηρίας την του συστήματος προκρίνειν,ότι την ως πολίτου σωτηρίαν ανύπαρκτον απέφαινεν η της πόλεως απώλεια,καθάπερ και την ως δακτύλου,ως μέρους χειρός,η της χειρός αναίρεσις.και δη κατά τούτων ημίν συγκεκεφαλαιώσθω,διότι χρη το κοινή συμφέρον του ιδία μη χωρίζειν,αλλ’ εν ηγείσθαι και ταυτόν•το τε γαρ τη πατρίδι συμφέρον κοινόν εστι και των κατά μέρος εκάστω,το γαρ όλον δίχα των μερών εστιν ουδέν,το τε τω πολίτη συμφέρον προσήκει και τη πόλει,εάν γε ως πολίτη συμφέρον λαμβάνηται.και γαρ <το> τω χορευτή ως χορευτή λυσιτελές και τω όλω χορώ κερδαλέον αν είη.τούτον ουν τον λόγον ενθέμενοι πάντα ταις διανοίαις πολύ φως έξομεν εν τοις κατά μέρος ,ώστε εν μηδενί παραλιπείν καιρώ το προς την πατρίδα καθήκον».


(Όπως ακριβώς λοιπόν είναι ανόητος,εκείνος που προτιμά το ένα από τα πέντε δάχτυλα,και λογικός,εκείνος που προτιμά τα πέντε από τα ένα(διότι ο ένας περιφρονεί και ό,τι προτιμά,ενώ ο άλλος ανάμεσα στα πέντε περισώζει και το ένα),κατά τον ίδιο τρόπο πάλι όποιος θέλει να σώσει τον εαυτό του περισσότερο από την πατρίδα,εκτός που κάνει αθέμιτα πράγματα,είναι γενικά ανόητος,επειδή επιθυμεί αδύνατα πράγματα,ενώ,όποιος προτιμά από τον εαυτό του την πατρίδα,είναι αγαπητός στους θεούς και με συγκροτημένη σκέψη.Έχει λεχθεί όμως ότι,κι αν ακόμη κάποιος δεν συναριθμεί τον εαυτό του μέσα στο σύνολο,αλλά τον εξετάζει ατομικά,καταλήγει στο να προτιμά τη σωτηρία του συνόλου από την ατομική σωτηρία του,επειδή η καταστροφή της πολιτείας δείχνει και την καταστροφή του πολίτη,όπως ακριβώς και η αποκοπή του χεριού και την καταστροφή του ενός δαχτύλου,καθώς είναι μέρος του χεριού.Σύμφωνα μ’ αυτά λοιπόν ας γίνει ανακεφαλαίωση από μας,διότι πρέπει να μη χωρίζουμε το κοινό συμφέρον από το ατομικό συμφέρον,αλλά να το θεωρούμε ένα και το ίδιο•διότι αυτό που συμφέρει στην πατρίδα είναι κοινό με ό,τι συμφέρει στον καθένα χωριστά (διότι το σύνολο χωρίς τα μέρη του δεν είναι τίποτε) και,ό,τι συμφέρει στον πολίτη,συμφέρει και στην πόλη,εάν βέβαια παίρνεται ως συμφέρον του πολίτη.Διότι και αυτό που είναι ωφέλιμο στο χορευτή ως χορευτή θα είναι κέρδος και για όλο το χορό.Αν,λοιπόν,βάλουμε σε όλα με τη σκέψη μας αυτόν τον συλλογισμό,θα φωτίσουμε πολύ τα επιμέρους,ώστε σε καμιά περίσταση να μην παραλείψουμε το καθήκον μας προς την πατρίδα).





(Πηγή: Από το κεφάλαιο «Περί πατρίδος» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Το βαθύτερο νόημα της λέξης «πατρίδα».

Ιεροκλέους εκ του Πώς πατρίδι χρηστέον:
«Μετά τον περί θεών λόγον ευλογώτατόν εστιν υποθέσθαι πώς πατρίδι χρηστέον.έστι γαρ ωσανεί δεύτερός τις θεός αύτη <ή> νη Δία πρώτος και μείζων γονεύς•παρ’ ο δη και ο τούνομα τω πράγματι θέμενος ουκ ανεντρεχές έθετο,παρασχηματίσας μεν τω πατρί,θηλυκώς δ’ εξενεγκών,ιν’ οίον μίγμα τυγχάνοι της τε του πατρός και της μητρώας…και δη ούτος μεν ο λόγος υπαγορεύει πατρίδα τιμάν επίσης τοις δυσί γονεύσι την μίαν,ώστε θατέρου μεν των γειναμένων οποτερουούν και δη προκρίνειν την πατρίδα,προτιμάν δ’ αυτής μηδ’ άμα τους δύο,δι’ ίσης δε μοίρας άγειν…».

(Μετά το λόγο για τους θεούς είναι πάρα πολύ εύλογο να συμβουλεύσω πώς πρέπει να συμπεριφέρεται κάποιος προς την πατρίδα του.Διότι αυτή είναι σαν κάποιος δεύτερος θεός ή,μα το Δία,πρώτος και μεγαλύτερος γονιός•γι’ αυτό λοιπόν και αυτός που της έδωσε την ονομασία δεν την έδωσε αταίριαστα,αλλά σχηματίζοντάς το από τον πατέρα και δίνοντάς του γένος θηλυκό,για να είναι ένα μείγμα και από τον πατέρα και από την μητέρα…Αυτός,λοιπόν,ο λόγος υπαγορεύει να τιμάμε την πατρίδα,που είναι μία,εξίσου με τους δυο γονείς,ώστε να προκρίνουμε την πατρίδα από οποιονδήποτε χωριστά από τους δυο γονείς και να μην προτιμούμε απ’ αυτή και τους δυο συνάμα,αλλά να τους βάζουμε σε ίση μοίρα).




(Πηγή:Από το κεφάλαιο «Περί πατρίδος» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Η προέλευση της φράσης «δάγκωσε τη γλώσσα σου».

Την γνωστή φράση συναντούμε στον Αισχύλο,ελαφρώς παραλλαγμένη,σε απόσπασμα από μη σωζόμενη τραγωδία του:

«Προ των τοιούτων χρη λόγων δάκνειν στόμα».
(Μπροστά σε τέτοιους λόγους πρέπει να δαγκώνεις τη γλώσσα σου).

(Πηγή:Από το κεφάλαιο «Περί του ευκαίρως λέγειν» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Η μεγάλη ευθύνη των μεγαλυτέρων έναντι των νεοτέρων στην κοινωνία .

Χαρώνδα Καταναίου Προοίμια νόμων:
«…Ηγείσθαι δε και παραγγέλλειν πρεσβυτέρους νεωτέροις το αιδείσθαι και αισχύνεσθαι τα κακά,φανερούς όντας αυτούς αισχυνομένους και αιδουμένους•ως εν αις πόλεσι πρεσβυτέρων αναισχυντίαι,φύονται παίδες αυτών και παίδων παίδες αναίσχυντοι.ακολουθεί δε αναισχυντία και αναιδεία ύβρις και αδικία,τούτοις δ’ έπεται όλεθρος…»

(Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία να δίνουν το παράδειγμα και να συμβουλεύουν τους νεότερους να δείχνουν σεβασμό και να αποφεύγουν από ντροπή τις κακές ενέργειες,δείχνοντας φανερά οι ίδιοι ότι αποφεύγουν από ντροπή τις κακές ενέργειες και έχουν σεβασμό•διότι σ’ όποιες πόλεις οι μεγαλύτεροι σε ηλικία είναι αναίσχυντοι,γίνονται αναίσχυντα τα παιδιά τους και τα παιδιά των παιδιών τους.Την αναισχυντία και την αναίδεια ακολουθεί η αλαζονεία και η αδικία και αυτές ακολουθεί ο όλεθρος).




(Πηγή:Από το κεφάλαιο «περί νόμων και εθών» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Η αξία του να γνωρίζουμε τον εαυτό μας,κατά τον Σωκράτη.

Ξενοφώντος εν δ’ Απομνημονευμάτων(Δ ΙΙ,24-36):
«…Εκείνο δε ου φανερόν,έφη,ότι διά μεν το ειδέναι εαυτούς πλείστα αγαθά ίσχουσιν άνθρωποι,διά δε το εψεύσθαι εαυτών πλείστα κακά;οι μεν γαρ ειδότες εαυτούς τα επιτήδεια εαυτοίς ίσασι και διαγιγνώσκουσιν α τε δύνανται και α μη.και α μεν επίστανται πράττοντες πορίζονταί τε ων δέονται και ευ πράττουσιν,ων δε μη επίστανται απεχόμενοι αναμάρτητοι γίγνονται και διαφεύγουσι το κακώς πράττειν•διά το αυτό δε και τους άλλους ανθρώπους δυνάμενοι δοκιμάζειν και διά της των άλλων χρείας τα τε αγαθά πορίζονται και τα κακά φυλάττονται.οι δε μη ειδότες,αλλά διεψευσμένοι της αυτών δυνάμεως προς τε τους άλλους ανθρώπους και τάλλα ανθρώπινα πράγματα ομοίως διάκεινται,και ούτε ων δέονται ίσασιν ούτε ό τι πράττουσιν ούτε οις χρώνται,αλλά πάντων τούτων διαμαρτάνοντες των τε αγαθών αποτυγχάνουσι και τοις κακοίς περιπίπτουσι.και οι μεν ειδότες ό τι ποιούσιν,επιτυγχάνοντες ων πράττουσιν,εύδοξοί τε και τίμιοι γίγνονται•και οι τε όμοιοι τούτοις ηδέως χρώνται,οι τε αποτυγχάνοντες των πραγμάτων επιθυμούσι και ελπίδας των αγαθών εν τούτοις έχουσι,και διά ταύτα πάντων μάλιστα τούτους αγαπώσιν.οι δε μη ειδότες τι ποιούσι,κακώς τε αιρούμενοι και οις αν επιχειρήσωσιν αποτυγχάνοντες,ου μόνον εν αυτοίς τούτοις ζημιούνται τε και κολάζονται,αλλά αι αδοξούσι διά ταύτα και καταγέλαστοι γίγνονται και καταφρονούμενοι και ατιμαζόμενοι ζώσιν.οράς δε και των πόλεων ότι όσαι αν αγνοήσασαι την εαυτών δύναμιν κρείττοσι πολεμήσωσιν,αι μεν ανάστατοι γίγνονται,αι δε εξ ελευθέρων δούλαι…».

(-Εκείνο λοιπόν δεν είναι φανερό,είπε ο Σωκράτης,ότι δηλαδή εξαιτίας της αυτογνωσίας τους οι άνθρωποι έχουν πάρα πολλά καλά,ενώ εξαιτίας της έλλειψης αυτογνωσίας πάρα πολλά κακά;Διότι,όσοι έχουν αυτογνωσία,ξέρουν,ποια είναι κατάλληλα για τους εαυτούς τους και διακρίνουν,τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν.Και κάνοντας,όσα ξέρουν καλά,εξασφαλίζουν,όσα χρειάζονται,και ευτυχούν•εξάλλου,αποφεύγοντας,όσα δεν ξέρουν καλά,δεν κάνουν σφάλματα και αποφεύγουν τη δυστυχία•για τον ίδιο λόγο,επειδή μπορούν να δοκιμάζουν και τους άλλους ανθρώπους,και με τη χρησιμοποίηση των άλλων εξασφαλίζουν τα καλά και προφυλάγονται από τα κακά.Αντίθετα,όσοι δεν έχουν αυτογνωσία,αλλά αγνοούν τη δύναμη που έχουν,ίδια στάση κρατούν και απέναντι στους άλλους ανθρώπους και στα άλλα ανθρώπινα πράγματα και ούτε ξέρουν,τι χρειάζονται ούτε τι κάνουν ούτε τι χρησιμοποιούν,αλλά αποτυγχάνοντας σε όλα αυτά αποτυγχάνουν στα καλά και πέφτουν σε κακά.Όσοι ξέρουν,τι κάνουν,επιτυγχάνοντας,όσα κάνουν,κερδίζουν καλή φήμη και τιμή•και οι όμοιοί τους ευχαρίστως τους χρησιμοποιούν και,όσοι αποτυγχάνουν στις υποθέσεις τους,τους επιθυμούν[δηλ. οι αποτυχόντες τους επιτυχόντες] και σ’ αυτούς στηρίζουν τις ελπίδες τους για τα καλά και γι’ αυτούς τους λόγους τους αγαπούν πιο πολύ απ’ όλους.Αντίθετα,όσοι δεν ξέρουν,τι κάνουν,και κάνοντας κακές επιλογές και αποτυγχάνοντας σ’ αυτά,με τα οποία θα καταπιαστούν,όχι μόνο σ’ αυτά ζημιώνονται και τιμωρούνται,αλλά και αποκτούν κακή φήμη γι’ αυτούς τους λόγους και γίνονται καταγέλαστοι και ζουν περιφρονημένοι και εξευτελισμένοι.Βλέπεις ότι και,όσες πόλεις αγνοώντας τη δύναμή τους πολεμήσουν με ισχυρότερες,άλλες καταστρέφονται και άλλες σκλαβώνονται από ελεύθερες που ήταν).





(Πηγή:Από το κεφάλαιο «Περί του γνώθι σαυτόν» του «Ανθολογίου» του Ιωάννου Στοβαίου).

Το ισχυρότερο πράγμα στον κόσμο,κατά τον Θαλή.

«Θαλής ερωτηθείς,Τί ισχυρότατον; είπεν•Ανάγκη,κρατεί γαρ πάντων».

(Ο Θαλής,όταν τον ρώτησαν «τί είναι το πιο ισχυρό;» είπε:«Η Ανάγκη•διότι τα εξουσιάζει όλα»).




(Πηγή:«Περί ανάγκης <θείας> καθ’ην απαραιτήτως τα κατά την του θεού γίνεται βούλησιν» από το «Ανθολόγιον» του Ιωάννου Στοβαίου).

Η προέλευση της φράσης «μόνος και έρημος».

Η φράση προέρχεται από τον Αιλιανό.Σήμερα την χρησιμοποιούμε ελαφρότατα παραλλαγμένη:

«Διογένης ο Σινωπεύς έρημος ην και μόνος απέρριπτο,και ούτε τινά δι’ απορίαν υπεδέχετο,ούτε τις αυτόν εξένιζε,τον άνδρα εκτρεπόμενος διά το του τρόπου ελεγκτικόν και ότι ην προς τα πραττόμενα και λεγόμενα δυσάρεστος…».

(Ο Διογένης ο Σινωπεύς ήταν έρημος και μόνος και ούτε υποδεχόταν κάποιον στο σπίτι του εξαιτίας της ανέχειάς του ούτε τον φιλοξενούσε κάποιος στο δικό του,αποφεύγοντας τον άνδρα εξαιτίας της κριτικής του και της δυσαρέσκειάς του για όσα γίνονταν και λέγονταν…).





(Πηγή:«Ποικίλη Ιστορία» του Αιλιανού).

Η προέλευση της φράσης «σημεία και τέρατα».

«Ηνίκα Αλέξανδρος ο Φιλίππου επί τας Θήβας ήγε την δύναμιν,οι μεν θεοί σημεία αυτοίς και τέρατα απέστελλον,προσημαίνοντες τας περί αυτών όσον ουδέπω τύχας…».

(Όταν ο Αλέξανδρος,ο γιος του Φιλίππου,οδηγούσε τον στρατό του εναντίον της Θήβας,οι θεοί τους έστελναν σημεία και τέρατα,προοιωνιζόμενοι τι επρόκειτο να τους συμβεί,όσο ποτέ ως τότε…).




(Πηγή:«Ποικίλη Ιστορία» του Αιλιανού).

Πού βρίσκεται η ψυχική γαλήνη,κατά τον Δημόκριτο.

«...ανθρώποισι γαρ ευθυμίη γίνεται μετριότητι τέρψιος και βίου συμμετρίη•τα δ’ ελλείποντα και υπερβάλλοντα μεταπίπτειν τε φιλεί και μεγάλας κινήσιας εμποιείν τηι ψυχήι.αι δ’ εκ μεγάλων διαστημάτων κινούμεναι των ψυχέων ούτε ευσταθέες εισίν ούτε εύθυμοι.επί τοις δυνατοίς ουν δει έχειν την γνώμην και τοις παρεούσιν αρκέεσθαι των μεν ζηλουμένων και θαυμαζομένων ολίγην μνήμην έχοντα και τηι διανοίαι μη προσεδρεύοντα,των δε ταλαιπωρεόντων τους βίους θεωρέειν,εννοούμενον α πάσχουσι κάρτα,όκως αν τα παρέοντα σοι και υπάρχοντα μεγάλα και ζηλωτά φαίνηται,και μηκέτι πλειόνων επιθυμέοντι συμβαίνηι κακοπαθείν τηι ψυχήι.ο γαρ θαυμάζων τους έχοντας και μακαριζομένους υπό των άλλων ανθρώπων και τηι μνήμηι πάσαν ώραν προσεδρεύων αεί επικαινουργείν αναγκάζεται και επιβάλλεσθαι δι’ επιθυμίην του τι πρήσσειν ανήκεστον ων νόμοι κωλύουσιν.διόπερ τα μεν μη δίζεσθαι χρεών,επί δε τοις ευθυμέεσθαι χρεών,παραβάλλοντα τον εαυτού βίον προς τον των φαυλότερον πρησσόντων και μακαρίζειν εωυτόν ενθυμεύμενον α πάσχουσιν,οκόσωι αυτέων βέλτιον πρήσσει τε και διάγει.ταύτης γαρ εχόμενος της γνώμης ευθυμότερόν τε διάξεις και ουκ ολίγας κήρας εν τωι βίωι διώσεαι,φθόνον και ζήλον και δυσμενίην».


(Οι άνθρωποι αποκτούν ψυχική γαλήνη με τις μετρημένες απολαύσεις και με τη μετρημένη ζωή.Ό,τι είναι ελλειμματικό ή υπερβολικό,συνήθως μεταπίπτει στο αντίθετό του και δημιουργεί στην ψυχή μεγάλες κινήσεις.Οι ψυχές,οι οποίες κινούνται ανάμεσα σε μεγάλα διαστήματα,δεν είναι σταθερές ούτε γαλήνιες.Πρέπει,συνεπώς,να στρέφει κάποιος τον νου σε πράγματα που είναι μέσα στις δυνάμεις του και ν’ αρκείται σ’ αυτά που έχει.Δεν πρέπει να υπολογίζει ιδιαίτερα ούτε να προσηλώνει το μυαλό του σε όσα ζηλεύουν και θαυμάζουν οι περισσότεροι.Να κοιτάζει τη ζωή των ταλαίπωρων ανθρώπων και να καταλαβαίνει αυτά που υποφέρουν,ώστε αυτά που έχει κοντά του και διαθέτει θα τού φανούν μεγάλα και σπουδαία,και η ψυχή του δεν θα ταλαιπωρείται από την επιθυμία περισσότερων πραγμάτων.Όποιος,άλλωστε,θαυμάζει τους πλούσιους και εκείνους που καλοτυχίζονται από τους άλλους ανθρώπους,καθώς και όποιος ζει διαρκώς μέσα στη μνήμη του,είναι αναγκασμένος πάντοτε να προσπαθεί κάτι καινούργιο και να ωθείται από την επιθυμία του σε πράξεις ανεπανόρθωτες,από αυτές που απαγορεύουν οι νόμοι.Για τον λόγο αυτό εκείνα (όσα βρίσκονται μακριά μας),δεν πρέπει να τα αναζητούμε,αλλά να νιώθουμε ψυχική γαλήνη με τα άλλα (όσα βρίσκονται κοντά μας),παραβάλλοντας τη δική μας ζωή με τη ζωή,όσων βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση.Πρέπει να καλοτυχίζουμε τον εαυτό μας για το πόσο καλύτερα ζούμε εμείς,αναλογιζόμενοι αυτά που υποφέρουν εκείνοι.Έχοντας αυτά κατά νου,θα ζήσεις με περισσότερη ψυχική γαλήνη και στη ζωή σου θ’ απομακρύνεις ουκ ολίγα κακά,τον φθόνο,τη ζήλια και τη δυσμένεια).

Η σημασία των εορτών στη ζωή μας.

«Βίος ανεόρταστος μακρή οδός απανδόκευτος»
(Ζωή χωρίς γιορτές είναι μακρύς δρόμος χωρίς πανδοχεία).

(Ρήση του Δημοκρίτου).

Ο Δημόκριτος συμβουλεύει τους νέους.

1.«πάντων κάκιστον η ευπετείη παιδεύσαι την νεότητα•αύτη γαρ εστιν η τίκτει τας ηδονάς ταύτας,εξ ων η κακότης γίνεται».

(Ο χειρότερος δάσκαλος της νεότητας είναι η ευκολία•αυτή,δηλαδή,είναι που γεννάει τις ηδονές,από τις οποίες δημιουργείται η φαυλότητα).

2.«Εξωτικώς μη πονείν παίδες ανιέντες ούτε γράμματ’ αν μάθοιεν ούτε μουσικήν ούτε αγωνίην ουδ’ όπερ μάλιστα την αρετήν συνέχει,το αιδείσθαι•μάλα γαρ εκ τούτων φιλεί γίγνεσθαι η αιδώς».

(Τα παιδιά που δεν προσπαθούν εντατικά και δεν καταβάλλουν κοπιώδεις προσπάθειες δεν θα μπορούσαν να μάθουν ούτε γράμματα ούτε μουσική ούτε τα αγωνίσματα ούτε αυτό,το οποίο σταθεροποιεί την αρετή,δηλαδή το αίσθημα του σεβασμού.Άλλωστε,από τα παραπάνω αποκτάται συνήθως ο σεβασμός).

Η θέση μας είναι μέσα στην κοινωνία και όχι στο περιθώριο,κατά τον Πλούταρχο.

Στα αποσπάσματα που ακολουθούν,όπως και στο υπόλοιπο τμήμα του συγκεκριμένου έργου του,ο Πλούταρχος βάλλει κατά του Επικουρείου αποφθέγματος «λάθε βιώσας»(δηλ. «ζήσε απαρατήρητος») και εξηγεί,γιατί πρέπει ο άνθρωπος να ζει μέσα στην κοινωνία και να μην επιλέγει την αυτοαπομόνωση και την φυγή:

1.«Αρ’ αισχρόν εστι το ζην,ίν’ αγνοώμεθα πάντες;εγώ δ’ αν είποιμι•«μηδέ κακώς βιώσας λάθε,αλλά γνώσθητι σωφρονίσθητι μετανόησον…».

(Άραγε είναι ξεδιάντροπη πράξη η ζωή,ώστε να περνούμε όλοι απαρατήρητοι;Εγώ προσωπικά θα έλεγα:«Να μην περνάς απαρατήρητος ούτε όταν ζεις άσχημη ζωή,αλλά ας γίνει γνωστή,ας σωφρονιστείς,ας μετανοήσεις...).

2.«Ως γαρ οίμαι το φως ου μόνον φανερούς αλλά και χρησίμους καθίστησιν ημάς αλλήλοις,ούτως η γνώσις ου μόνον δόξαν αλλά και πράξιν ταις αρεταίς δίδωσιν.Επαμεινώνδας γουν εις τεσσαρακοστόν έτος αγνοηθείς ουδέν ώνησε Θηβαίους•ύστερον δε πιστευθείς και άρξας την μεν πόλιν απολλυμένην έσωσε,την δ’ Ελλάδα δουλεύουσαν ηλευθέρωσε,καθάπερ εν φωτί τη δόξη την αρετήν ενεργόν επί καιρού παρασχόμενος.
«λάμπει γαρ εν χρείαισιν ώσπερ ευγενής
χαλκός,χρόνω δ’ αργήσαν ήμυσεν»
ου μόνον «στέγος» ως φησί Σοφοκλής,αλλά και ήθος ανδρός,οίον ευρώτα και γήρας εν απραξία δι’ αγνοίας εφελκόμενον.ησυχία δε κωφή και βίος εδραίος επί σχολής αποκείμενος ου μόνον σώματα αλλά και ψυχάς μαραίνει•και καθάπερ τα λανθάνοντα των υδάτων τω περισκιάζεσθαι και καθήσθαι μη απορρέοντα σήπεται,ούτω των ακινήτων βίων,ως έοικεν,αν τι χρήσιμον έχωσι,[μη απορρεόντων μηδέ πινομένων] φθείρονται και απογηράσκουσιν αι σύμφυτοι δυνάμεις».

(Κατά την άποψή μου,όπως το φως δεν μας κάνει μόνο να φαινόμαστε,αλλά και να είμαστε χρήσιμοι ο ένας για τον άλλο,έτσι και η έξοδος από την αφάνεια δίνει στις αρετές την δυνατότητα όχι μόνο να δοξαστούν,αλλά και να εφαρμοσθούν στην πράξη.Ο Επαμεινώνδας,που έμεινε ανώνυμος μέχρι τα σαράντα του χρόνια,δεν ωφέλησε σε τίποτε τους Θηβαίους.Ύστερα όμως,που τον εμπιστεύτηκαν και του ανέθεσαν αξιώματα,έσωσε την πόλη από την καταστροφή και ελευθέρωσε την υπόδουλη Ελλάδα,δείχνοντας μέσα στο φως της δόξας την αρετή του εν δράσει στην κατάλληλη στιγμή.
«Γίνεται λαμπερό με την χρήση,σαν καθαρός
χαλκός,ενώ,αν για καιρό μείνει αργό,καταρρέει»,
όχι μόνο «το σπίτι»,όπως λέει ο Σοφοκλής,αλλά και το ήθος του ανθρώπου,που στο σκοτάδι της ανωνυμίας και της απραξίας μαζεύει κρούστα μούχλας.Ο υποτονικός βίος που δεν ακτινοβολεί και η ασάλευτη ζωή που ακινητοποιείται στη σχόλη μαραίνει όχι μόνο τα σώματα,αλλά και τις ψυχές.Όπως ακριβώς τα κρυμμένα νερά,επειδή καλύπτονται γύρω γύρω από σκιά και κατακάθονται,εφόσον δεν ρέουν,σαπίζουν,έτσι και με τις αδρανείς ζωές,καθώς φαίνεται,αν τύχει να διαθέτουν κάτι χρήσιμο,οι σύμφυτες δυνάμεις τους φθείρονται και γερνάνε).






(Πηγή:«Ει καλώς είρηται το λάθε βιώσας» του Πλουτάρχου).

Περίεργες βυζαντινές προσευχές.

1.Κατά της αϋπνίας:
Οι Βυζαντινοί επικαλούνταν τους Επτά Κοιμωμένους της Εφέσου,τα Επτά παιδιά δηλαδή,τα οποία,κατά την παράδοση,για να αποφύγουν τα βάσανα του αυτοκράτορα Δεκίου,κατέφυγαν σε ένα σπήλαιο κοντά στην Έφεσο και αποκοιμήθηκαν εκεί,για να ξυπνήσουν μόνο ύστερα από διακόσια χρόνια.

2.Προσευχή κατά…του πονόδοντου:
«Ένδοξε του Ιησού μάρτυρα,άγιε Αντίπα,σύντροφε των Αποστόλων και κόσμημα των αρχιερέων,εσύ που ήσουν ο πρώτος αρχιεπίσκοπος Περγάμου,φως της Εκκλησίας και προστάτης της πίστης,εσύ που με θάρρος ομολόγησες και δόξασες τον Ιησού Χριστό μπροστά στους εχθρούς του Θεού,εσύ που θυσιάστηκες ως αγνός αμνός και ως μυρωδάτο θυμίαμα,καμένος μέσα σε ένα διάπυρο μπρούντζινο ταύρο,από το βάθος του οποίου ψιθυρίζοντας δόξασες το θείο Πατέρα,εσύ που,φωτισμένος από τον Ιησού Χριστό,λάμποντας ως ήλιος στην ψυχή σου,υπέφερες το μαρτύριο και μ’ αυτόν τον τρόπο καθυπέταξες το δαίμονα μέχρι το τέλος,και για μία τέτοια μεγάλη αρετή εσύ,που ο Χριστός δόξασε στη γη και έγινες φως στον κόσμο για την ιδιαίτερη χάρη που Εκείνος σου παραχώρησε να θεραπεύεις τον πονόδοντο,ανακουφίζοντας από τους πόνους εκείνους που με πίστη επικαλούνται τη μεσιτεία σου,άκουσέ με με ελεήμονα προθυμία και εισάκουσε τον ανάξιο δούλο σου κι αμαρτωλό…….(όνομα),που ανατρέχει σ’Εσένα μ’ αυτήν την προσευχή•Αρχιεπίσκοπε του Θεού και μάρτυρα,άγιε Αντίπα,δέξου την ταπεινή προσευχή που σου κάνει ο ανάξιος δούλος Σου….(όνομα) και άκουσέ την αμέσως,αυτή τη στιγμή που σε ικετεύω και παρακαλώ τον Κύριο Θεό μας,για την άφεση των αμαρτιών μου και τη γρήγορη ανακούφιση από τον πονόδοντο που με βασανίζει.Αυτό ελπίζω να επιτύχω από την αγαθότητα του Ιησού Χριστού και την ισχυρή σου μεσίτευση,αμήν».


3.Προσευχή,με την οποία ευλογούνταν οι μέλισσες:
«Κυριε ημών,Θεέ παντοκράτορα,εσύ που μόνο με το λόγο Σου δημιούργησες τα πάντα ξεκινώντας από το τίποτα,εσύ,Δέσποτα,προφύλαξε αυτές τις μέλισσες,προστάτευσε τον πηγεμό και τον ερχομό τους από αυτό το μέρος,το οποίο διάλεξαν να κατοικούν εδώ και πολλές γενιές.Άγιε Λαυρέντιε,άγιε Αγάπιε,άγιε Κοδράτε,άγιοι Σαράντα Μάρτυρες και άγιε Ζωσιμά και όλοι οι άγιοι,προφυλάξτε αυτές τις μέλισσες από όλα τα ερπετά,από τα κακά μυρμήγκια,από τις ακρίδες και από τα υπόλοιπα έντομα και επίσης από τις σφήκες,για να δώσουν στην εποχή έναν πολύ πλούσιο τρύγο,χάρη στη μεσολάβηση της παναγιότατης Παναγίας μας της Θεοτόκου,των σεβαστών ουράνιων ασωμάτων δυνάμεων,των αγίων και ενδόξων Αναργύρων[Κοσμά και Δαμιανού],των αγίων Ιεραρχών και του αγίου μας πατέρα Ζωσιμά»



(Πηγή:«Ο βυζαντινός πολιτισμός» του André Guillou).

Θεσσαλονίκη,1185 μ.Χ.:Οι Νορμανδοί παραδίδουν την πόλη στην φρίκη.

Τον Αύγουστο του 1185 οι Νορμανδοί κατέλαβαν την Θεσσαλονίκη.Ο αρχιεπίσκοπος Ευστάθιος παρέμεινε στην πόλη με το ποίμνιό του και έγινε αυτόπτης μάρτυς της προέλασής τους.Αυτός ο ιεράρχης,γνωστός και για τα μνημειώδη σχόλιά του πάνω στα ομηρικά έπη,μας δίνει σε ένα κήρυγμά του,με τρόπο αριστοτεχνικό,τις εντυπώσεις ενός καλλιεργημένου Βυζαντινού για τις καταστροφές των βαρβαρικών οδών.Το κείμενο του Ευσταθίου μιλάει από μόνο του.Αποτελεί γνήσιο βυζαντινό χαρακτηριστικό ότι ακόμα και ένας άνθρωπος της εκκλησίας μιλάει τελείως ανοικτά και για τα πιο ωμά πράγματα.Βυζαντινό χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι αυτός ο σοφός,ακόμα και σε μια τέτοια συνταρακτική περίσταση,βρίσκεται δεμένος σε μια ρητορική παράδοση που τον οδηγεί να κοσμεί την διήγησή του με μνείες αρχαίων συγγραφέων και αναφορές στη μυθολογία και ιστορίες της αρχαιότητας,κοντά σε άφθονες παραπομπές από τη Βίβλο.Οι περικοπές που ακολουθούν είναι από τα κεφάλαια 98-102:


«Όλη η πόλη…γέμισε βαρβάρους.Αποδεκάτιζαν τους δικούς μας…Αυτούς που προσπαθούσαν να διαφύγουν από τον δρόμο και έπεφταν τους λήστευαν αμέσως και τους παρατούσαν γυμνούς.Έτσι μετατράπηκαν γρήγορα οι δρόμοι σε νεκροταφεία γεμάτα θρήνους,και «ο ήλιος έριχνε το φως του εκεί που δεν έπρεπε να το ρίχνει»(Σοφοκλής,«Οιδίπους Τύραννος»,1426).Άλλοι έμειναν στα σπίτια τους…Δεν υπήρχε σπίτι όπου να βρήκε κανείς οίκτο,έστω κι αν έμεναν πολλοί σ’αυτό.Πολλοί έχασαν εκεί μέσα τη ζωή τους,«τα ίδια τους τα σπίτια έγιναν τάφοι»,για να αναφέρουμε το Βιβλίο των Ψαλμών.Οι υπόλοιποι σκόρπισαν κατά την φυγή τους και έπεσαν θύματα των ιδιοτροπιών του πολέμου.
Αρχικά,οι νεκροί κείτονταν ο καθένας μόνος του.Ο εχθρός όμως άρχισε σιγά σιγά να κάνει άσχημα αστεία…Έναν νεκρό τον ζευγάρωσαν μ’ ένα γαϊδούρι που ήταν πεσμένο εκεί,ένας άλλος ζευγαρώθηκε μ’ έναν σκύλο.Τα περισσότερα από τα θύματα ήταν τοποθετημένα έτσι που χλευαστικά αγκάλιαζαν και φιλούσαν το ένα το άλλο.Ένας άλλος νεκρός είχε ταίρι του μια γάτα.Οι βάρβαροι δηλαδή δεν λυπήθηκαν ούτε τα ζώα,ιδιαίτερα τα κουτάβια που σιγογαυγίζοντας έτρεχαν προς αυτούς.Για τον λόγο αυτό σπάνιζαν στην πόλη μας.Αν κάπου είχε επιζήσει κάποιο σκυλί…έτρεχε να συναντήσει τον Ρωμαίο,έκανε όμως γρυλίζοντας πέρα μπροστά στον βάρβαρο…
Το ότι κανείς κάνει έφοδο στους δρόμους και λεηλατεί σπίτια δεν είναι κάτι νέο σ’έναν πόλεμο.Η βεβήλωση όμως ναών ήταν,κατά τη γνώμη μου,πολύ κοντά στο να ξεσηκώσει πόλεμο κατά του Θεού.Οι βάρβαροι μπήκαν στις εκκλησίες και βιαιοπράγησαν,έτσι που πρέπει να προκάλεσαν την εκδικητική οργή του Θεού.Ρίχτηκαν σε πολλούς ιερωμένους,οι οποίοι ήταν,θα λέγαμε,θωρακισμένοι με τα ιερά τους άμφια,και τους περισσότερους τους σκότωσαν-είτε στο ιερό είτε απ’ έξω,οπουδήποτε δηλαδή οι δολοφόνοι συναντούσαν τους υπηρέτες του Θεού.Με τον ίδιο τρόπο έκοψαν γελώντας τα κεφάλια πολλών πιστών που φώναζαν «Κύριε,σπλαχνίσου μας!»…Οι σεβάσμιες γυναίκες που μιάνθηκαν από τη λαγνεία των βαρβάρων και έχασαν την αγνότητά τους…-όλες θα μαρτυρήσουν κατά των ενόχων!Το κακό φαίνεται ίσως μικρότερο,αν κάποια βιάστηκε από έναν μόνο.Ποτέ όμως δεν θα σταματήσουν οι θρήνοι αυτών που χρησίμευαν εδώ ως δοχείο νυκτός,θα μπορούσαμε να πούμε,για όλους.
Κάτι καλό μπορούμε να πούμε για τους βαρβάρους:Μερικοί απ’ αυτούς,δηλαδή,έσερναν αυτούς που ήθελαν να σκοτώσουν έξω απ’ τον ναό και μετά τους έπαιρναν τη ζωή.Έτσι,έλεγχαν κάπως το επαίσχυντο έργο τους.΄Αλλοι χλεύαζαν τους ιερούς χώρους,έσπαζαν τις εικόνες που δεν είχαν ακριβά στολίσματα και έκλεβαν αυτές που είχαν.Δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτε καλό για ανθρώπους που ήταν σε θέση να κάνουν τέτοια πράγματα,ενώ τώρα που τους θυμάμαι μπορώ μόνο να δείξω την αποστροφή μου…Πόσο ανεξάντλητη θα πρέπει να είναι η υπομονή του Θεού,ο οποίος επιτρέπει σ’ έναν βάρβαρο να διαφύγει τον θάνατο,όταν αυτός έχει ανέβει στην ιερή,σεβαστή Αγία Τράπεζα,έχει βγάλει το όργανό του και έχει κατουρήσει καμπυλωτά πάνω της.Ιεροί σταυροί,όλη μας η δύναμη!Πόσους από σας δεν έχουν οι αισχροί ατιμάσει!Όσο όμως κι αν η δύναμη του Θεού έχει παραμείνει ήρεμη,θα’ ρθει σίγουρα η μέρα που θα ξυπνήσει.
Εδώ θα πρέπει ν’ αναφέρω επίσης το ανοσιούργημα των παραφρόνων που ούρησαν στα λαμπογυάλια των εκκλησιών,σαν να ήταν ουροδοχεία-όπως αναφέρει και το απόσπασμα τραγωδίας του Αισχύλου!Άδειασαν «το πόδι του ασκού» (=το ανδρικό μόριο,δες και τον στίχο 679 της «Μήδειας» του Ευριπίδη) στα πηγάδια,έβγαλαν κατόπιν νερό και ήπιαν την ακαθαρσία…».

(Πηγή:«Ιστορία του βυζαντινού πολιτισμού» του S.Linnér)

Η ουσία της ζωής βρίσκεται στα απλά πράγματα,κατά τον Λιβάνιο.

Ο ρήτορας Λιβάνιος γεννήθηκε το 314 μ.Χ. στην Αντιόχεια της Συρίας.Σπούδασε στην Αθήνα ,έζησε για ένα διάστημα της ζωής του στην Κωνσταντινούπολη και το 353 μ.Χ. εγκαταστάθηκε οριστικά στη γενέτειρά του,την Αντιόχεια,όπου παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του διδάσκοντας ως επίσημος σοφιστής της πόλης.Ζώντας σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών,οι οποίες οδηγούσαν ανεπιστρεπτί στην επικράτηση του Χριστιανισμού,έμεινε πεισματικά πιστός στην κλασική ελληνική παράδοση,υποστηρίζοντάς την πολλές φορές και με κίνδυνο της ζωής του.Στο χωρίο που ακολουθεί μας νουθετεί ότι η αληθινή ευτυχία πρέπει να αναζητηθεί στα απλά,καθημερινά πράγματα:


«Αλλ’,ω άνθρωπε,προσκύνει την θεόν,ως ευτυχής,ην υγιαίνης μεν την ψυχήν,ακέραιον δε η σοι το σώμα,η γυνή δε σωφρονή,κόσμιοι δε ώσιν οι παίδες,μένη δε τα πατρώα,φίλων δε απολαύης σαφών.και συ δε,ω τον βίον από των χειρών ποιούμενε,μέγα οίου το χρήσθαι ταιν χεροίν,και συ δε,ω σύνδικε,το τοις λόγοις,καν μηδείς αρχήν διδώ,και συ δε,ω πόλεως άρξας,καν μηδείς ετέρων διδώ,και συ δε,ω διδάσκαλε,το ζην ενε ατελεία.και πας δε όστις ιατρών ου χρήζων λελουμένος εστιασόμενος έρχεται καθαρός φόβων ους επιφέρει συκοφάντης,και ούτος γε εν τοις δικαίως αν υμνούσιν είη την Τύχην.Ο δη και πρώην προς τινα των επιτηδείων έλεγον.ως γαρ δη ήμεν εν μόνοις ήδη τοις χιτωνίσκοις λουσόμενοι και την τε Αφροδίτην παρεκάλουν και τον Σάτυρον ησθέντα με απελθείν,ουκ είναι ου δυστυχέστερον ο εταίρος έφασκεν.εγώ δε επέπληττον ακούσας,ει εξουσίας ούσης λούσθαι τε και δειπνείν και ήκειν επ’ οίνον,ου φάρμακον,έπειτα ατυχείν οίεται.ψηφίζεται δη με δίκαια λέγειν καντεύθεν επάδων αυτώ το ειρημένον,οπότε πληγείη την ψυχήν,ούτως εγίγνετο ράων».

(Εμπρός,άνθρωπε,προσκύνα την θεά[δηλ.την Τύχη],έχοντας κατά νου ότι είσαι τυχερός όσο είσαι καλά στο μυαλό,έχεις το σώμα υγιές,η γυναίκα σου είναι πιστή,τα παιδιά σου φρόνιμα,κρατάς την πατρική περιουσία και έχεις αληθινούς φίλους.Εσύ που βγάζεις το ψωμί σου με την χειρωνακτική εργασία,να θεωρείς πολύ σπουδαίο το ότι χειρίζεσαι τα χέρια σου•εσύ,δικηγόρε,το ότι χειρίζεσαι τον λόγο,κι ας μη σου δίνει κανείς αξίωμα•κι εσύ,κυβερνήτη της πόλης,θεώρησε τον εαυτό σου ευτυχή,κι ας μη σου παραχωρούν άλλους,για να τους κυβερνήσεις•κι εσύ,καθηγητή,να είσαι ευχαριστημένος που ζεις χωρίς φορολογικές υποχρεώσεις.Και ο καθένας που δεν έχει ανάγκη γιατρού,που βγαίνει από το λουτρό και πηγαίνει να δειπνήσει καθαρός από τον φόβο που μπορεί να επιφέρει ένας συκοφάντης,κι αυτός να συμπεριληφθεί μεταξύ όσων θα απέδιδαν έναν ευχαριστήριο ύμνο στην Τύχη.Αυτά έλεγα προσφάτως σε έναν φίλο.Γιατί,μόλις ήμασταν μόνο με το εσώρουχο,για να κάνουμε μπάνιο,κι εγώ παρακαλούσα την Αφροδίτη και τον Σάτυρο να μου χαρίσουν τις απολαύσεις τους,πριν να φύγω,ο φίλος μου ισχυριζόταν ότι κανείς δεν είναι δυστυχέστερος από τον ίδιο.Όταν το άκουσα αυτό,τον επέπληξα που,μολονότι είχε την ευχέρεια να πλυθεί,να δειπνήσει,να καταφύγει και στο κρασί και όχι στα φάρμακα,πίστευε ότι είναι άτυχος.Ο φίλος μου αναγνώρισε πως είχα δίκιο.Από τότε μνημονεύει σαν ξόρκι τα λόγια μου,όποτε πληγώνεται στην ψυχή του,και έτσι νιώθει καλύτερα).





(Πηγή:Από τον «Περί απληστίας» Λόγο του Λιβανίου).

Ο Πυθαγόρας στηλιτεύει την αναρχία.

1.ΣΤΟΒ.IV 25,45 εκ των Αριστοξένου Πυθαγορικών αποφάσεων:
«…Καθόλου δε ώιοντο δειν υπολαμβάνειν μηδέν είναι μείζον κακόν αναρχίας•ου γαρ πεφυκέναι τον άνθρωπον διασώιζεσθαι μηδενός επιστατούντος…».

(Γενικά οι Πυθαγόρειοι πίστευαν ότι τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται μεγαλύτερο κακό από την αναρχία•διότι από την φύση του ο άνθρωπος δεν μπορεί να εξασφαλίσει την σωτηρία του,αν δεν έχει κανέναν επικεφαλής του).

2.ΙΑΜΒΛ. Βί.Πυθ. 200-213:
«…Καθόλου δ’ ειπείν,ουδέποτε τον άνθρωπον εατέον είναι ποιείν,ό τι αν βούληται,αλλ’ αεί τινα επιστατείαν υπάρχειν δειν και αρχήν νόμιμόν τε και ευσχήμονα,ης υπήκοος έσται έκαστος των πολιτών.ταχέως γαρ εξίστασθαι το ζώιον εαθέν τε και ολιγωρηθέν εις κακίαν τε και φαυλότητα…».

(Αλλά και γενικά ποτέ δεν πρέπει να αφήνεται ο άνθρωπος να κάνει ό,τι θέλει,αλλά πρέπει να υπάρχει πάντοτε κάποια επίβλεψη και μια νόμιμη και καλά οργανωμένη αρχή,στην οποία θα υπακούει ο καθένας από τους πολίτες•διότι ένα ζωντανό πλάσμα,αν αφεθεί ανεξέλεγκτο και παραμεληθεί,καταλήγει γρήγορα στην κακία και την φαυλότητα).

Ο Πυθαγόρας συμβουλεύει τους μελλοντικούς γονείς.

1.ΙΑΜΒΛ. Βί.Πυθ. 233-239:
«…υπελάμβανον δε δειν πολλήν πρόνοιαν ποιείσθαι τους τεκνοποιουμένους των εσομένων εκγόνων.πρώτην μεν ουν είναι και μεγίστην πρόνοιαν το προσάγειν αυτόν προς την τεκνοποιίαν σωφρόνως τε και υγιεινώς βεβιωκότα τε και ζώντα,και μήτε πληρώσει χρώμενον τροφής ακαίρως,μήτε προφερόμενον τοιαύτα,αφ’ ων χείρους αι των σωμάτων έξεις γίνονται,μήτε δη μεθύοντά γε,αλλ’ ήκιστα πάντων•ώιοντο γαρ εκ φαύλης τε και ασυμφώνου και ταραχώδους κράσεως μοχθηρά γίνεσθαι τα σπέρματα.καθόλου δε παντελώς ώιοντο ραιθύμου τινος είναι και απροσκέπτου,τον μέλλοντα ζωιοποιείν και άγειν τινα εις γένεσίν τε και ουσίαν,τούτον μη μετά σπουδής πάση προοράν,όπως έσται ως χαριεστάτη των γινομένων η εις το είναι τε και ζην άφιξις,αλλά τους μεν φιλόκυνας μετά πάσης σπουδής επιμελείσθαι της σκυλακείας,όπως εξ ων δει και ότε δει και ως δει διακειμένων προσηνή γίνηται τα σκυλάκια,ωσαύτως δε και τους φιλόρνιθας.δήλον δ’ ότι και τους λοιπούς των εσπουδακότων περί τα γενναία των ζώιων πάσαν ποιείσθαι σπουδήν περί του μη εική γίνεσθαι τας γεννήσεις αυτών,τους δ’ ανθρώπους μηδένα λόγον ποιείσθαι των ιδίων εκγόνων,αλλ’ άμα γεννάν εική τε και ως έτυχε σχεδιάζοντας πάντα τρόπον και μετά ταύτα τρέφειν τε και παιδεύειν μετά πάσης ολιγωρίας.ταύτην γαρ είναι την ισχυροτάτην τε και σαφεστάτην αιτίαν της των πολλών ανθρώπων κακίας τε και φαυλότητος•βοσκηματώδη γαρ και εικαίαν τινα γίνεσθαι την τεκνοποιίαν παρά τοις πολλοίς».

(Πίστευαν [ενν.οι Πυθαγόρειοι] ότι πρέπει,όσοι πρόκειται να τεκνοποιήσουν,να προνοήσουν πολύ για τους μελλοντικούς απογόνους τους.Το πρώτο και σπουδαιότερο μέλημα είναι να προσέρχεται κάποιος για τεκνοποιία,έχοντας ζήσει και ζώντας ακόμα με εγκράτεια και υγιεινά,χωρίς να έχει φάει υπερβολικά ούτε να έχει καταναλώσει τέτοιες τροφές που χαλάνε τον οργανισμό,και χωρίς να είναι μεθυσμένος πάνω απ’ όλα•διότι θεωρούσαν ότι από κακή,δυσαρμονική και διαταραγμένη οργανική κατάσταση βγαίνουν και κακής ποιότητας σπέρματα.Γενικά,πίστευαν ότι είναι γνώρισμα εντελώς ράθυμου και απερίσκεπτου ανθρώπου να σκοπεύει να δώσει ζωή,γέννηση και ύπαρξη σε έναν άλλο άνθρωπο,χωρίς να προνοήσει με μεγάλη επιμέλεια πώς θα κάνει την άφιξη των παιδιών του στον κόσμο και στη ζωή όσο το δυνατόν ωραιότερη,αλλά από τη μια,όσοι αγαπούν τα σκυλιά,να φροντίζουν με κάθε τρόπο την γέννηση των σκυλιών,πώς θα βγουν καλά σκυλάκια από τους γονείς που πρέπει,όταν και όπως πρέπει,το ίδιο και όσοι αγαπούν τα πτηνά (και είναι φανερό ότι και οι υπόλοιποι που φροντίζουν για τα ζώα καλής ράτσας παίρνουν κάθε μέτρο,για να μη γίνονται τυχαία οι γεννήσεις τους),και από την άλλη οι άνθρωποι να μην προσέχουν καθόλου τους δικούς τους απογόνους,αλλά να τους γεννούν όπως-όπως και όπως λάχει,αυτοσχεδιάζοντας με όποιον τρόπο να’ ναι,και στη συνέχεια να παραμελούν εντελώς την ανατροφή και την παιδεία τους.Αυτή είναι η σοβαρότερη και εμφανέστερη αιτία της κακίας και φαυλότητας των περισσότερων ανθρώπων•διότι οι περισσότεροι τεκνοποιούν,όπως να’ναι,σαν τα ζώα).


2.ΣΤΟΒ. Ανθ. ΙV 37,4 εκ των Αριστοξένου Πυθαγορείου:
«…περί δε γενέσεως παίδων τάδε έλεγε•καθόλου μεν φυλάττεσθαι το καλούμενον προφερές•ούτε γαρ των φυτών ούτε των ζώιων εύκαρπα τα προφερή γίνεσθαι•αλλά χρόνον τινα προπαρασκευάζεσθαι της καρποφορίας,εν ωι εξισχύσαντα και τετελειωμένα τα σώματα παρέχειν τα τε σπέρματα και τους καρπούς δεδύνηται…».

(…Σχετικά με την γέννηση παιδιών έλεγε τα ακόλουθα:Γενικά να αποφεύγεται αυτό που λέγεται πρόωρη απόκτηση•διότι ακόμα και στα φυτά και στα ζώα τα πρώιμα δεν είναι καρποφόρα,αλλά απαιτείται προετοιμασία για κάποιο χρονικό διάστημα,έτσι ώστε ο οργανισμός,δυναμωμένος και τελειοποιημένος,να μπορέσει να δώσει σπέρματα και καρπούς).

Μια αποτύπωση της χριστιανικής Αγίας Τριάδας στον πυθαγόρειο λόγο!

ΛΥΔ. Π.μην. 8
«ίσμεν γαρ,ότι η τριάς την των θείων πρόοοδον εκίνησε και στάσιν αυτοίς την αιώνιον απειργάσατο εν τώι αυτώι είδει,ως φησίν Όκελλος ο Πυθαγόρειος ρήμασι τούτοις•«η τριάς πρώτη συνέστησεν αρχήν,μεσότητα και τελευτήν».

(Διότι γνωρίζουμε ότι η τριάδα αποτέλεσε την αφετηρία απ’όπου ξεκίνησαν τα θεία και τους δημιούργησε την αιώνια στάση μέσα στο ίδιο είδος,όπως λέει ο Πυθαγόρειος Όκελλος με αυτά τα λόγια: «Η τριάδα υπήρξε η πρώτη σύσταση της αρχής,της μέσης και του τέλους»).

Ο ηρωικός θάνατος του Γρηγόρη Αυξεντίου.

Στις 3 Μαρτίου 1957 ο εθνομάρτυρας του Κυπριακού Ελληνισμού Γρηγόρης Αυξεντίου έδινε,περικυκλωμένος στο τελευταίο καταφύγιο της ζωής του,κοντά στη Μονή Μαχαιρά,με ελάχιστους συντρόφους του την ύψιστη μάχη κατά των Άγγλων κατακτητών της Κύπρου.Την δραματικότερη περιγραφή των τελευταίων ωρών της ζωής του Αυξεντίου δίνει ο συμμαχητής του Αυγουστής Ευσταθίου.Λέγει ο Αυγουστής,μεταξύ άλλων:


«…Ο ήρωας σημασία δεν έδινε στις κλήσεις των Άγγλων και με σταθερή φωνή απαντά στους τυράννους:«Μολών λαβέ,αν έχετε καρδιά ελάτε πιο κοντά να ρίξετε τις βόμβες σας».Ο δεκανέας Μπράουν πλησίασε το σπήλαιο,εκάλεσε πάλιν τον Αυξεντίου να παραδοθή και προσεπάθει να δη τι έκαμνεν εντός του κρησφυγέτου.Κατ’ εκείνην όμως την στιγμήν αντήχησε το όπλο του «Μάστρου» και ο Άγγλος στρατιώτης σωριάστηκε νεκρός.Αμέσως τότε ένας άλλος στρατιώτης έρριψε μια χειροβομβίδα μέσα στο κρησφύγετο που εξερράγη.Πέρασαν λίγα λεπτά.Καμμιά κίνησις στο κρησφύγετο.Βάλαμε στο νουν άσχημες σκέψεις.Μήπως σκοτώθηκε ο Αυξεντίου;Μήπως τον πέτυχε κανένα βλήμα και τον τραυμάτισε σοβαρά;Θέλει άραγε βοήθεια;Μου πέρασε τότε από το μυαλό να προσπαθήσω να εμποδίσω τους Άγγλους να ρίψουν άλλες χειροβομβίδες.«Πέθανε»,είπα σε κάποιον αξιωματικόν που στεκόταν δίπλα μου,«άστε τον πια».
Αμέσως αυτός με άρπαξε από το λαιμό και μου λέγει «αφού λες πως πέθανε πήγαινε να τον βγάλης έξω».Εγώ ηρνήθην αλλ’ αυτός με κτύπησε και με βία με έσπρωξε μέχρι του στομίου του κρησφυγέτου.Πλησίασα το στόμιο και άρχισα να φωνάζω προς τον Αρχηγό μου:«Μάστρε μου,μάστρε μου,εγώ είμαι,ο Ματρόζος,μη με πυροβολήσης».
Ο Αυξεντίου ήταν ευτυχώς ζωντανός.Μπήκα στο κρησφύγετο και η πρώτη μου δουλειά ήτο να πάρω το όπλον μου και ύστερα να τον ρωτήσω αν ήταν τραυματισμένος.
Μου έδειξε μια πληγή στο λαιμό και άλλη στο γόνατο που του προκάλεσε η χειροβομβίδα.Προθυμοποιήθηκα να του δέσω τις πληγές,αλλ’ο ήρωας απήντησε ότι δεν είχαμε καιρό να χάνωμεν με τα τραύματα και να πάρω αμέσως το όπλο στο χέρι.
Πήρα το αυτόματό μου και πήρα θέσι μάχης κοντά στο στόμιο του κρησφυγέτου.Πολύ ευχαριστήθηκα που θα πολεμούσα δίπλα στον αγαπημένο μου Αρχηγό και θα θυσιαζόμουνα μαζί του.
Τότε χαρούμενος φώναξα προς τους Άγγλους:«Τώρα είμαστε δύο,τώρα ελάτε να μας πάρετε αν μπορείτε».Έρριψα μια ριπή κατά των Άγγλων.Άρχισε τότε η μάχη με διακοπές.Σε μια διακοπή ζήτησα του Μάστρου ένα τσιγάρο.Σ’ όλο το διάστημα που ήμουν με τον ήρωα δεν μου επέτρεψε να καπνίσω,διότι επηρέαζε την υγείαν μου.Όταν του ζητούσα τσιγάρο μου απαντούσε πάντοτε:«Δεν σου δίνω γιατί σε βλάπτει ρε μισκή».Και σ’ αυτές τις κρίσιμες στιγμές ο Αυξεντίου δεν έχασε το κέφι του και όταν του ζήτησα τσιγάρο χαμογελώντας μου είπε πάλι «σε βλάπτει ρε μισκή».
-Μα τώρα και να πάη μάστρε που θα πάμε εκεί πάνω; Και του έδειξα τον ουρανό.Ο Αυξεντίου χαμογελούσε διαρκώς και μου απήντησε:«Και κει πάνω να πάμε πάλι δεν δίνω τσιγάρο,γιατί σε βλάπτει».Αλλά αμέσως άλλαξε ιδέα.Πήρε το πακέτο με τα τσιγάρα και ανάψαμε από ένα.Ενώ καπνίζαμε το τσιγάρο,αναπολούσαμε το παρελθόν,τον αγώνα,τις ενέδρες μας,τα αδέλφια που χάσαμε.Ο ήρως μιλούσε με πραγματική συγκίνησι για τον αγώνα και τον Αρχηγό μας Διγενή,αλλά,παρά τον βέβαιο θάνατό του,διατηρούσε το κέφι του και διαρκώς γελούσε.Σε μια στιγμή μου λέει:«Μα στ’ αλήθεια σ’έστειλαν οι Άγγλοι,για να μου πης να παραδοθώ;».Και ο μεγάλος ήρως γελούσε με την καρδιά του και έλεγε «βρε τους χαζούς».
Οι Άγγλοι,σαν απηλπίσθησαν να περιμένουν,άρχισαν να χρησιμοποιούν κάθε μέσο,για να μας εξαναγκάσουν να βγούμεν.
Πρώτα πέταξαν πολλές πέτρες επάνω στον τσίγκο που νόμιζε κανείς ότι θα καταρρεύσουν όλα.
-Μάστρε,του είπα σε μια στιγμή,θα φύγουν οι τσίγκοι και θα’ ρθουν μέσα οι πέτρες.
-Ας τους,μ’ απήντησε ψυχραιμότατα.Ας κυλάν πέτρες.Οι τενεκέδες βαστούν.Εδιάλεξεν τους πιο καλούς ο ηγούμενος.Ύστερα μας έρριψαν δακρυγόνους βόμβας και το κρησφύγετον γέμισε αέρια.
Βρέξαμε τα μαντήλια μας με νερό και σκεπάσαμε τα μάτια μας.Ταυτόχρονα όμως η ακοή μας ήταν προσηλωμένη στις κινήσειςτων Άγγλων.Τους ακούγαμε καθαρά να πλησιάζουν προς την είσοδον του κρησφυγέτου.Μόλις έφθασαν σε σημείο που ήσαν ευπρόσβλητοι ο Αυξεντίου τους πετούσε χειροβομβίδες ή έλεγε σε μένα:«Βούννα τους μία εσύ βρε Ματρόζο» και τους έρριχνα εγώ.
Η άμυνά μας ήταν πάντοτε αποτελεσματική.Όχι μόνον απεμακρύνοντο ύστερα από κάθε χειροβομβίδα που τους πετάγαμε,αλλά ακούγαμε και κραυγές πόνου και βογγητά μετά το σκάσιμο των χειροβομβίδων μας.Ο Αρχηγός συνιστούσε διαρκώς αυστηρή οικονομία στα πυρομαχικά.Μου ετόνιζε:«Πρέπει να χρησιμοποιούνται με αποτέλεσμα.Πρέπει να πιστεύουν οι Άγγλοι πως παρακολουθούμε και διευθύνουμε την μάχη με απόλυτη ψυχραιμία.Αν κάμνωμε άσκοπη χρήσι οι Άγγλοι θα καταλάβουν πως έσπασε το ηθικό και τα νεύρα μας.Εάν με κάθε τουφεκιά ή χειροβομβίδα έχουν απώλειες τότε δεν θα μπορούν να μας κτυπήσουν αποτελεσματικά και έτσι θα κρατήσουμε τη μάχη περισσότερο διάστημα.Στην εξέλιξιν της μάχης μπορεί να δημιουργηθούν συνθήκες που θα μας επιτρέψουν έξοδο.Διά την περίπτωσιν αυτή πρέπει να έχουμε αρκετά πυρομαχικά».
Σε λίγο οι Άγγλοι επεχείρησαν δύο σφοδρότατες εναντίον μας επιθέσεις με καταιγιστικά πυρά όλων των όπλων που διέθετον.Με την απόλυτα όμως ψύχραιμη και συνετή εκτίμησιν των εκάστοτε φάσεων της μάχης από τον Αυξεντίου και με την αποτελεσματικότητα των πυρών μας,στις κατάλληλες μόνον στιγμές,αναγκάσαμεν τον εχθρόν να υποχωρήση και να απομακρυνθή.
Όταν υπεχώρησαν οι Άγγλοι,μετά την δεύτερην επίθεσίν τους,μου έδωσε εντολή ο Μάστρος να χρησιμοποιήσω τη μοναδική καπνογόνο βόμβα που διαθέταμε και να είμαι έτοιμος,μόλις θα γινότανε η έκρηξις και θα μας εκάλυπτε πλέον ο καπνός,να πεταχτώ αμέσως έξω πυροβολώντας,για να μ’ακολουθήση και ο ίδιος και να πραγματοποιήσουμε την έξοδο που είχε σχεδιάσει.
Χωρίς χρονοτριβή πλησίασα το στόμιο και πέταξα την καπνογόνο βόμβα,η οποία εξερράγη και σκέπασε με πυκνό καπνό όλο το χώρο.Δυστυχώς όταν ετοιμάστηκα να πεταχτώ έξω και έβαλα το χέρι μου στην σκανδάλη του όπλου αντελήφθηκα ότι τούτο ήταν στην ασφάλεια και μ’ όλο που προσπάθησα αμέσως,δεν μπόρεσα να το ξαναφέρω εύκολα σε κατάσταση βολής.Βράδυνα τόσο που άρχισε πλέον ο καπνός να διαλύεται.
Ανυπόμονος με ρώτησε γιατί βραδύνω.Μόλις δε του ανέφερα το λόγο μου είπε στενοχωρημένος λίγο:
-Εχάσαμε μιαν ευκαιρία βρε Ματρόζο.
-Δεν πειράζει Μάστρε,κάθε εμπόδιο για καλό,του απήντησα.
Δεν είχα τελειώσει ακόμη τα λόγια μου και αμέσως ακούστηκαν τρεις ανατινάξεις,απ’τις οποίες η μια τόσο πολύ κοντά μας που με μισοσκέπασε με τα χώματα που τινάχτηκαν.
Ήρθε αμέσως κοντά μου,απομάκρυνε τα χώματα από πάνω μου και με την στοργήν,με την οποίαν με φρόντιζε πάντοτε με ρώτησε:«Είσαι εν τάξει ρε μισκή;Μήπως εκτύπησες;».Κι όταν του είπα πως δεν έχω τίποτε μου σύστησε να προσέχω.
-Τι τώρα,του απήντησα,Μάστρε,τι ύστερα.
-Όχι,μου είπε σκεφτικός,χρειάζεσαι ακόμη.
Έπειτα από τις ανατινάξεις με κατέλαβε ένα αίσθημα ενθουσιασμού.Τις προηγούμενες νύχτες είχα διαβάσει τα «Φλογισμένα Ράσα» του Μελά και μέσα μου ξαφνικά ζωντάνεψαν όλες οι εικόνες του Παπαφλέσσα.Επηρεασμένος απ’ αυτές είπα του Μάστρου μου:
-Δεν μας βγάζουν πια Μάστρε απ’ εδώ.Και μόλις νυχτώσει θα τους φύγουμε.
Τόση ήταν η βεβαιότητά μου πως θα διαφεύγαμε την ερχόμενη νύχτα ώστε άρχιζα να ετοιμάζω ό,τι χρειαζόταν να πάρουμε μαζί μας•τις γαλότσες,επιδέσμους και άλλα μικροπράγματα.Και όταν τα τακτοποίησα όλα γύρισα και του είπα:
-Αλλά κι αν πεθάνουμε Μάστρε,δεν πειράζει,οι άλλοι θα συνεχίσουν τον αγώνα.
-Δεν πεθάναμε ακόμα,μου απήντησε,σαν να μη περνούσε από το μυαλό του η σκέψη του θανάτου.Δεν σημαίνει όμως τίποτε εάν έρθουν τα γεγονότα έτσι που θα πρέπει να πεθάνουμε.Μήπως δεν το ξέραμε από την πρώτη στιγμή του αγώνος ότι ο θάνατος μας παραμονεύει σε κάθε βήμα;Μήπως αυτό δεν είναι το καθήκον μας;Να ελευθερώσουμε την πατρίδα μας έστω και με τον θάνατόν μας.
Με τον ενθουσιασμό που εξακολουθούσε να με κατέχει,όταν τελείωσε,του είπα πωςείμαι σίγουρος πως θα διαφεύγαμε,μόλις θα νύχτωνε.Μέχρι την στιγμή εκείνη,περασμένο το μεσημέρι,δεν μπόρεσαν να μας θέσουν εκτός μάχης.
-Έχουν κι άλλα μέσα πολλά και διάφορα ακόμα και θα τα χρησιμοποιήσουν όλα εναντίον μας,απήντησε με την απόλυτη γαλήνη που πάντα ήταν ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του.Και το επανέλαβε,σαν να προφήτευε όσα θα ακολουθούσαν.
Δεν είχαμε τελειώσει την κουβέντα και άρχισε να τρέχη μέσα στο κρησφύγετο ένα υγρό που γινόταν αφθονώτερο σιγά-σιγά και σε λίγο κατέκλυσε το κρησφύγετο.Πριν προφτάσουμε να καλοσκεφτούμε η μυρουδιά της βενζίνης μάς αποκάλυψε τις τελευταίες τραγικές στιγμές της ζωής μας.
-Είναι βενζίνα,Μάστρε μου,του είπα.Θα μας κάψουν ζωντανούς.
Δεν πρόλαβα να τελειώσω την φράσιν μου όταν έσκασαν τρεις εμπρηστικές βόμβες η μια κατόπιν της άλλης και μετεβλήθη το κρησφύγετο σε φλεγόμενη κάμινο.
Βρισκόμουν την στιγμήν εκείνη γονατιστός κοντά στο στόμιο του κρησφυγέτου και οι φλόγες κάλυψαν τα μαλλιά μου και το δεξί μέρος του προσώπου μου.Κάλυψα το πρόσωπο με τα χέρια μου,αλλά αισθάνθηκα να καίονται κι αυτά.Ο μάστρος βρισκόταν στο βάθος του κρησφυγέτου,ανάμεσα στις φλόγες που τον είχαν ζωσμένον από παντού.Και όμως και στην απελπιστικήν εκείνην στιγμήν η όψη του δεν είχε υποστή καμμιά κάμψη.Με το ίδιο ατάραχο και αποφασιστικό ύφος και με πολλή στοργή και αγάπη,μόλις τον κοίταξα τρομαγμένος,άκουσα από το στόμα του τα τελευταία του λόγια,που δεν ήταν άλλα από την τόσο αγαπημένη από μένα φράση του,η οποία πάντοτε υπήρξε για με πηγή εμπνεύσεως και κουράγιου:«Μη φοβάσαι,Ματρόζο,μη φοβάσαι».

Ο Ευσταθίου προ του κινδύνου βγήκε αθέατος από το φλεγόμενο καταφύγιο,όμως συνελήφθη λίγο μετά.Ο πατέρας του Γρηγόρη Αυξεντίου κατόρθωσε να αναγνωρίσει τον γιο του μόνο από ένα παλιό σημάδι στο πέλμα του ενός ποδιού,καθώς το υπόλοιπο σώμα του ήταν φρικτά παραμορφωμένο,κομματιασμένο και απανθρακωμένο.Οι δε Άγγλοι κατέβαλαν,με πολλούς κόπους,προσπάθειες να αποδώσουν τον θάνατο του Αυξεντίου σε αυτοκτονία,ελπίζοντας μάταια ότι έτσι θα μείωναν τη δόξα του και θα νόθευαν τον ηρωισμό του.Ωστόσο,βρέθηκαν και μεμονωμένοι Άγγλοι που εξήραν τον ηρωισμό του Κύπριου αγωνιστή.






(Πηγή:«Ζήδρος» του Σπύρου Παπαγεωργίου).

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου συμβουλεύει.

Τα Χριστούγεννα του 1956 ο Κύπριος αγωνιστής για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Άγγλους κυρίους της Γρηγόρης Αυξεντίου βρίσκεται μαζί με τους άντρες του στο ορεινό χωριό Αγρός,της επαρχίας Λεμεσού.Οι αντάρτες της περιοχής,ύστερα από την πίεση των Άγγλων και τις πληροφορίες ότι θα άρχιζαν νέες μεγαλύτερες έρευνες,έπρεπε να σκορπιστούν.Η απόφαση ήταν να χωριστούν σε τέσσερεις ομάδες και η καθεμιά να τραβήξει σε ξεχωριστή κατεύθυνση.Αλλά προτού χωριστούν,μέσα σε εκείνες τις συνθήκες,τις τόσο αβέβαιες για την τύχη και την ίδια τη ζωή τους,είπαν να συγκεντρωθούν για τελευταία φορά μαζί στο σπίτι του παπά.
Χριστούγεννα,και το γιορταστικό τραπέζι ήταν έτοιμο.Οι αντάρτες ολόγυρα είχαν την αγριάδα που δίνει ο κατατρεγμός και η κακοπέραση.Μερικοί μιλούσαν για τα παλιά,οι περισσότεροι σώπαιναν και κάποιοι κοίταζαν βουρκωμένοι.Ο Αυξεντίου τους επέτρεψε να πιουν από ένα ποτήρι.το κυπριώτικο κρασί γουργούρισε στα ποτήρια και ο Αυξεντίου σηκώνοντας το δικό του και στέκοντας όρθιος μίλησε αργά και σταθερά:


«-Τώρα που οι Άγγλοι τα έριξαν όλα εναντίον μας,δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει ο αγώνας και η μοίρα καθενός.Όμως,είτε ζήσουμε είτε πεθάνουμε,ένα πρέπει να είναι μια μέρα το έπαθλο για νεκρούς και ζώντες:να γίνει η Κύπρος ελληνική και να ζήσει ελεύθερη και ευτυχισμένη.Ο αγώνας δεν είναι πάρε-δώσε.Κι όσοι επιζήσουν ας μη αναμένουν,ή ακόμα-πιο χειρότερο-ας μη επιδιώξουν άλλες ανταμοιβές και αξιώματα,γιατί οι υπηρεσίες προς την πατρίδα δεν εξαργυρώνονται.Και πάνω απ’ όλα δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η αγάπη κι η ομόνοια είναι καθήκον και χρέος προς την πατρίδα.Ο διχασμός υπήρξε πολλές φορές κατάρα της φυλής μας κι η διχόνοια παρ’ ολίγο να καταστρέψει την Επανάσταση του Εικοσιένα και να αφανίσει την Ελλάδα.Όταν ήμουν στο Γυμνάσιο,αποβλήθηκα απ’ την τάξη στο μάθημα της Ιστορίας,γιατί αυθαδίασα υποστηρίζοντας τον Κολοκοτρώνη και τον Δημήτρη Υψηλάντη στη συζήτηση για τον Μαυροκορδάτο και τους πολιτικούς.Αυτά είχα να σας πω και καλά Χριστούγεννα».





(Πηγή:«Ζήδρος» του Σπύρου Παπαγεωργίου).

Οχυρά 1941:Οι Γερμανοί υποκλίνονται στην ελληνική ανδρεία.

Από τις 6 έως τις 10 Απριλίου 1941 διεξήχθη στην περιοχή των ελληνοβουλγαρικών συνόρων η λυσσαλέα μάχη μεταξύ της ελληνικής φρουράς των εκεί Οχυρών κατά των Γερμανών εισβολέων.Η μάχη ήταν άνιση και επική,καθώς λίγοι στρατιώτες και αξιωματικοί αντιστάθηκαν με τα πενιχρά τους μέσα στην συντριπτική υπεροπλία των ναζιστικών δυνάμεων.Οι απώλειες των Γερμανών ήταν πολύ βαριές.Τελικά,οι υπερασπιστές των Οχυρών αναγκάστηκαν με λύπη να συνθηκολογήσουν,όταν έφτασε από την Αθήνα η είδηση της συνθηκολόγησης με τους Γερμανούς.Το πρωΐ της 10ης Απριλίου διαδραματίστηκαν στον ίδιο χώρο της αυτοθυσίας συγκινητικές στιγμές,που ανέδειξαν την ανδρεία των λίγων υπερασπιστών της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου:

«…ύστερα ανεβαίνουν σε κάθε οχυρό οι Γερμανοί συνταγματάρχες των μονάδων που τα πολεμούσαν από κάτω.Αρχίζει τότε μια τελετή που δεν την περίμενε κανένας.Ο νικητής τιμά τον ηττημένο!Αντίθετα από τον ιταλικό στρατό που κοκορεύεται κι όταν ακόμα τον ξυλίζουν,ο γερμανικός δε φιλαργυρεύεται το θαυμασμό του,αν ο αντίπαλος τον αξίζει.Δεν κατεβάζουν την ελληνική σημαία από τα φρούρια,αφήνουν τα ξίφη στους αξιωματικούς,απαγορεύουν στους στρατιώτες τους να μπουν στις στοές,ενόσω βρίσκονται μέσα φαντάροι.Παρατάσσουν ένα τιμητικό τάγμα στους πρόποδες κάποιου οχυρού και παρακαλούν το φρούραρχο να κατεβεί να το επιθεωρήσει.
Μιλάν με απορία για την ελληνική άμυνα,που την χαρακτηρίζουν ως «μεγαλειώδη».Πριν δουν από κοντά τα φρούρια,φαντάζονται πως είναι ανώτερα από τα γαλλικά της Μαζινό.Μόλις όμως τα επισκέπτονται,σαστίζουν.Πόσο λίγο προσωπικό τα υπηρετούσε!Με τι ελάχιστα κανόνια και πυρομαχικά,έδωσαν εντύπωση «μεγίστης ισχύος και αφθονίας μέσων».Η πενιχρότητα των όπλων που διέθεταν οι Έλληνες κάνει τον εχθρό να καταλάβει το ρόλο που έπαιξε η παλικαριά σ’αυτό τον αγώνα.Ο στρατηγός Μπαίμε,ο ίδιος που διεύθυνε τον κατά μέτωπο αγώνα,δεν πιστεύει τα μάτια του,όταν βλέπει το Περιθώρι με 120 μόνο φαντάρους φρουρά να έχει πιάσει 300 Γερμανούς αιχμαλώτους.Αυτό τον κάνει να πει στο μέραρχό μας πως λυπάται ότι τέτοιος στρατός σαν τον ελληνικό δεν ήτανε σύμμαχος του Άξονα παρά αντίπαλος.Μα την αλήθεια!
Ένας άλλος από τους Γερμανούς συνταγματάρχες που μάχονταν το Καρατάς,έδειξε στο φρούραρχο αυτού του οχυρού κάποιο λιβάδι,όπου το ελληνικό πυροβολικό είχε θερίσει το σύνταγμά του κατά μια νυχτερινή επίθεση,και ζήτησε να γνωρίσει τον αξιωματικό που διεύθυνε με τόση ευθυβολία τα πυρά.Ο φρούραρχος έφερε τοτε και του παρουσίασε ένα αμούστακο ανθυπολοχαγό του πυροβολικού που στάθηκε σε προσοχή.Ο Γερμανός τον διέταξε:«Ελάτε μαζί μου».Και ξεκίνησε για το λιβάδι,εμπρός αυτός,πίσω το ανθυπολοχαγάκι που απορούσε τι θ’απογινόταν.Όταν κατέβηκαν στο πεδίο της σφαγής,είδαν τους άταφους Γερμανούς ακόμα στη στάση που τους είχε βρει ο θάνατος,φριχτά ακρωτηριασμένους:πόδια κομμένα,κεφάλια ανοιγμένα στα δυο,πτώματα εδώ πολτοποιημένα από ολόσωμη οβίδα που τα παραμόρφωσε,κι εκεί στρατιώτες,που κάποιο θραύσμα,κοφτερό σα λεπίδι,τους είχε θανατώσει,χωρίς να τους βλάψει,νεαρά παιδιά με τα πρόσωπά τους ακόμα ροδοκόκκινα και γαλήνια.Ούτε πιθαμή στο γύρω χώμα δεν ήταν άβαφη από αίματα.Καμιά ανθρώπινη ψυχή δεν θα έμενε ασυγκίνητη βλέποντας τέτοιο απαίσιο θέαμα.
«Ανθυπολοχαγέ» είπε στον πυροβολητή ο Γερμανός συνταγματάρχης δείχνοντας τους νεκρούς,«αυτό το μακελειό είναι έργο δικό σας.Σε μισή ώρα μέσα μού θανατώσατε τετρακόσιους άντρες.Σας συγχαίρω!».Και τού έσφιξε το χέρι,ενώ ο Έλληνας αξιωματικός ανατρίχιασε απ’ αυτό το πρωτάκουστο παράδειγμα σκληρής καρδιάς,αλλά και στρατιωτικής αρετής…Τέτοια ώρα,μεσημέρι,εγκατέλειψαν οι φαντάροι τα Οχυρά.Οι Γερμανοί που τους σεβάστηκαν,τους άφησαν να φύγουν με τον οπλισμό τους,μόνοι,ως τις Σέρρες,όπου θα περίμεναν διαταγές».






(Πηγή:«Ρούπελ» του Χρήστου Ζαλοκώστα).