Σμύρνη,1922:Οι Μεγάλες Δυνάμεις παρακολουθούν απαθείς την σφαγή.

Σε γενικές γραμμές,οι επίσημες κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών δυνάμεων,καθώς και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής,δεν έκαναν τίποτα,για να βοηθήσουν τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας στις τραγικές εκείνες μέρες της καταστροφής.Όχι μόνο έδειξαν αδιαφορία,αλλά συχνά κράτησαν εχθρική στάση,καταφεύγοντας σε ψεύδη ή δείχνοντας απάνθρωπο κυνισμό.Σχετικά με τον εμπρησμό της Σμύρνης ο Γάλλος Franklin-Bouillon είπε ότι «οι Έλληνες πυρπόλησαν τη Σμύρνη».Χαρακτηριστικό του κυνισμού πολλών επισήμων εκπροσώπων των ευρωπαϊκών δυνάμεων είναι και το παρακάτω συμβάν που αναφέρει ο Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη Horton:Ο Γάλλος γενικός πρόξενος,«ευφυολογώντας» για την καθυστέρησή του σ’ένα γεύμα,όπου παρευρισκόταν και ο ίδιος ο Horton,δήλωσε ότι :

«Η ατμάκατος,με την οποία ερχόμουν από το γαλλικόν πολεμικόν, προσέκρουε,συνεχώς,επί επιπλέοντα πτώματα Ελληνίδων».
Σε άλλο σημείο ο Horton ανέφερε:

«Η πυρπόλησις της Σμύρνης και η σφαγή και κακοποίησις του πληθυσμού κατέστη δυνατή κατά το σωτήριον έτος του 1922 εκ των ανταγωνισμών και των αντιτιθεμένων εμπορικών συμφερόντων μερικών χριστιανικών δυνάμεων και της παρασχεθείσης υπό τινών εξ αυτών ηθικής και υλικής βοηθείας εις τους Τούρκους.Οι Τούρκοι διέπραξαν τας φοβεράς των πράξεις εν τη πεποιθήσει ότι δεν θα εύρισκον αντίδρασιν ή επίκρισιν από μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών.Έφθασαν δε να πιστεύουν τούτο χάρις εις μίαν έντονον προπαγάνδαν διεξαγόμενην εις τον αμερικανικόν τύπον υπό μερικών που επεδίωκαν ν’ αποκτήσουν παραχωρήσεις από μέρους των Τούρκων και υπό ενδιαφερομένων συγγραφέων.Καμμία ακόμη γλαδστώνειος δεν υψώθη φωνή,από οιανδήποτε αμερικανικήν πηγήν,μολονότι οι Τούρκοι υπερέβησαν εαυτούς εις τας θηριωδίας των.Η απόκρυψις παρομοίων γεγονότων,ως τα ιστορηθέντα εις τα προηγηθέντα,ή παρερμηνεία αποκαλύπτει χαμηλόν αίσθημα ηθικής αντιλήψεως,συνεπές προς το πνεύμα της εμπορικής μας εποχής».

Αξίζει ακόμη να αναφερθεί η στάση των γαλλικών δυνάμεων στα Μουδανιά,όπου αφόπλιζαν τους Έλληνες στρατιώτες και τους παρέδιδαν στους Τούρκους.Οι Άγγλοι,οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί αποβίβασαν μικρές φρουρές ναυτών και τις τοποθέτησαν μπροστά στα Προξενεία και στα άλλα κτήρια των αποστολών τους,για να προστατέψουν τους συμπατριώτες τους,ενώ την ίδια ώρα τα ξένα πολεμικά που βρίσκονταν έξω από την Σμύρνη(11 αγγλικά,5 γαλλικά,2 ιταλικά και 3 αμερικανικά) και που θα μπορούσαν να σώσουν χιλιάδες από τους ανθρώπους που έσπευδαν στην προκυμαία αναζητώντας ένα μέσο διαφυγής,περιορίζονταν απλά στο να παρακολουθούν τα γεγονότα.

Αν όμως οι επίσημες κυβερνήσεις κράτησαν αυτή τη στάση,πολλά άτομα,μεμονωμένα,βοήθησαν συχνά να σωθούν πολλοί Μικρασιάτες.Αναφέρεται ότι στο Κορδελιό ένας Γάλλος,φορώντας την παλιά στολή του του υπολιμενικού του γαλλικού στρατού,έσωσε τη ζωή πολλών κατοίκων.Η Αμερικανίδα γιατρός Esther Lovejoy φρόντισε για την παροχή ιατρικής βοήθειας σε πολλούς πάσχοντες,ενώ ο Ιταλός πλοίαρχος του πλοίου «Μεγκ» παρέλαβε πλήθος προσφύγων και τους μετέφερε στην Ελλάδα.Ακόμη πρέπει να αναφερθεί ότι πολλοί Αμερικανοί ιδιώτες,με ατομική πρωτοβουλία,βοήθησαν στη σωτηρία μεγάλου αριθμού προσφύγων,παραλαμβάνοντάς τους σε πλοία εμπορικά ή ακόμη και πολεμικά.Χαρακτηριστικά μόνο αναφέρονται τα ονόματα της διευθύντριας του Αμερικανικού Κολλεγίου στη Σμύρνη M.Mills,καθώς και του Asa Jennings,υποδιευθυντή της ΧΑΝ στο προάστιο της Σμύρνης Παράδεισο.Ο Αγγελομάτης γράφει ότι «οι Αμερικανοί ήσαν πράγματι οι μόνοι που θα μπορούσαν να σώσουν τον σμυρναϊκόν πληθυσμόν,αλλά ημποδίζοντο από τας οδηγίας της κυβερνήσεώς τους».Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για τον Αμερικανό πρόξενο στη Σμύρνη G.Horton,ο οποίος με την ανθρωπιστική στάση του απέναντι στους πρόσφυγες αποτέλεσε μοναδική εξαίρεση ανάμεσα στους επίσημους εκπροσώπους των ξένων Δυνάμεων.Τέλος,αξίζει ακόμη να αναφερθεί ότι και ορισμένοι Τούρκοι πολίτες και στρατιωτικοί,που δεν είχαν τυφλωθεί από τον εθνικιστικό φανατισμό,έσωσαν αρκετούς Έλληνες,πληρώνοντας σε μερικές περιπτώσεις το τόλμημά τους και με την ίδια τη ζωή τους.




(Πηγή:«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους»,Τόμος ΙΕ',σελ.235,244 και 245).