Ο φιλόσοφος Παρμενίδης

Γεννήθηκε στην Ελέα της κάτω Ιταλίας στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ.Θεωρείται ο πρώτος μεγάλος οντολόγος,αυτός δηλαδή που μιλά ρητά για τις έννοιες του Είναι και του μη-Είναι.Λέει ότι το Είναι υπάρχει και το μη-Είναι δεν υπάρχει.Αυτό το Είναι όχι μόνο υπάρχει,αλλά και είναι και λογικώς αδύνατον να μην υπάρχει,όπως ακριβώς το μη-Είναι όχι μόνο δεν υπάρχει,αλλά είναι και λογικά αναγκαίο να μην υπάρχει.Το Είναι είναι η έννοια με την μεγαλύτερη έννοια που στεγάζει τα πάντα,αλλά δεν ταυτίζεται μαζί τους.Το Παρμενίδειο Είναι δεν είναι υπερβατικό ούτε μεταφυσικό.Το Είναι αποτελεί μια ενότητα με το νοείν και το λέγειν(τα όντα καθεαυτά υπάρχουν πριν από τον νου,για τον άνθρωπο,όμως,υπάρχουν από τότε που θα τα συλλάβει ο νους-και οι αισθήσεις του-και στη συνέχεια γίνονται και περιεχόμενο του ενάρθρου λόγου του,μιλάει γι’αυτά).Άρα το Είναι είναι η αποτύπωση του νου και έτσι μπορεί να είναι πραγματικό ή φανταστικό(αν είναι φανταστικό,τότε ταυτίζεται με το μη-Είναι,όπως δέχεται ο Παρμενίδης).Το μη-Είναι είναι για τον Παρμενίδη αδιανόητο και ανέκφραστο,αλλά μιλάμε γι’αυτό όχι θετικά(αφού δεν υπάρχει),αλλά αρνητικά.Ο ένας και μοναδικός για τον Παρμενίδη κόσμος διακρίνεται σε φυσικό-αισθητό(τον αποκαλεί ‘’εοικώς διάκοσμος’’) και σε νοητό(τον αποκαλεί ‘’εόν’’).Ο φυσικός-αισθητός κόσμος είναι για τον Παρμενίδη ο μόνος πραγματικός.Το ‘’εόν’’ είναι κάτι αγέννητο, άφθαρτο, ακίνητο, αδιαίρετο, ολοκληρωμένο, τέλειο, συμπαγές,αλλά δεν είναι συγκεκριμένη οντότητα,ούτε ταυτόσημο της αληθείας ούτε του κόσμου στο σύνολό του και δεν αποτελεί κάποιο είδος θεότητας,αλλά είναι η νοητή εικόνα του κόσμου,στην οποία μπορούμε να αναχθούμε.Για τον Παρμενίδη το ‘’φαίνεσθαι’’ δεν είναι ούτε πλάνη ούτε ψευδαίσθηση,είναι η όψη του Είναι,η πολλότητα του ενός και μοναδικού κόσμου,πίσω από την οποία κρύβεται η ενότητα και η ενότητα υπάρχει για τον αισθητικό άνθρωπο ως πολλότητα.Η αλήθεια είναι κάτι το σταθερό και ακίνητο που έχει αιώνιο κύρος.Ο άνθρωπος για τον Παρμενίδη είναι αναπόσπαστο στοιχείο του φυσικού-αισθητικού κόσμου και συγχρόνως το υποκείμενο του ‘’εόντος’’.Ο φυσικός κόσμος μπορεί να υπάρχει χωρίς τον άνθρωπο,όχι όμως και το ‘’εόν’’,αφού ακριβώς είναι η νόηση του ανθρώπου επί του κόσμου.Με τον λόγο ο άνθρωπος μπορεί και πρέπει να κρίνει ακόμα και την αποκάλυψη και την βούληση των θεών.Με τον λόγο του ο άνθρωπος υψώνει το ανάστημά του απέναντι σ’εκείνο των θεών και γίνεται κατά κάποιον τρόπο ισόθεος.Ο Παρμενίδης εξαίρει την δύναμη και την υπεροχή της νοήσεως έναντι των αισθήσεων(οι αισθήσεις χωρίς την παρουσία των αισθήσεων δεν μπορούν να συμβάλλουν στην κατανόηση του κόσμου,χωρίς ωστόσο να υποτιμάται η αξία τους).Η ποιότητα του νου εξαρτάται από το είδος της συγκεκριμένης σύνθεσης των στοιχείων(του θερμού και του ψυχρού) του σώματος κάθε ανθρώπου-στην περίπτωση όπου επικρατεί το ψυχρό στοιχείο είναι η περίπτωση του λεγομένου ‘’πλαγκτού νοός’’,του συγκεχυμένου,άκριτου και ταραγμένου νου.Κατά τον Παρμενίδη οι δόξες των ανθρώπων,για να είναι αληθινές,δόκιμες(‘’δοκούντα’’),πρέπει να είναι δοκιμασμένες και εξαντλητικές ως προς το αντικείμενο αναφοράς τους(άρα ο άνθρωπος είναι δυνατόν κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις να φτάσει στην αληθινή γνώση των πραγμάτων.Ο σπουδαίος μελετητής της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας Guthrie τονίζει ότι η φιλοσοφική του διδαχή μπορεί να χωρίσει την προσωκρατική φιλοσοφία σε προπαρμενίδεια και μεταπαρμενίδεια περίοδο.