Η άγρια εκδίκηση του Ανδρούτσου στην Λειβαδιά.

Το καλοκαίρι του 1821 έβρισκε την Στερεά Ελλάδα εξεγερμένη υπό την σημαία της επαναστάσεως.Σώματα αγωνιστών στην Ανατολική και Δυτική Ελλάδα σημείωναν τις πρώτες επιτυχίες τους στα πεδία των μαχών,διευκολύνοντας συγχρόνως το φλέγον μέτωπο της Πελοποννήσου που διήρχετο την εποχή εκείνη την κρισιμότερη φάση του:ο θανάσιμος κλοιός γύρω από την Τριπολιτσά έσφιγγε όλο και πιο απειλητικός και τα ελληνικά όπλα λίγο απείχαν από μια μεγάλη στρατιωτική και συνάμα συμβολική νίκη κατά του εχθρού.
Κατά τον πρώτων αυτών ελληνικών νικών στην Στερεά Ελλάδα, κινήθηκαν απειλητικά οι Ομέρ Βρυώνης και Κιοσσέ Μεχμέτ,που πέτυχαν να καταλάβουν την Λειβαδιά και να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στις επαναστατημένες περιοχές.Οι δυο πασσάδες,αφού άφησαν στη Λειβαδειά φρουρά από 1500 άνδρες με τον Τουρκοκρήτα Χατζή-Μαχμούτ αγά ως βοεβόδα,μετέβησαν στην Θήβα,για να φροντίσουν για την κάθοδό τους στην Πελοπόννησο,που αποτελούσε τον κύριο σκοπό της εκστρατείας τους.Ήλπιζαν ότι είχαν διασκορπίσει πλέον τους επαναστάτες της Ανατολικής Ελλάδας και ότι οι πληθυσμοί θα έσπευδαν να δηλώσουν υποταγή στον σουλτάνο χάρη στην τακτική της ήπιας συμπεριφοράς τους έναντι του ελληνικού στοιχείου,και που είχε επιδειχθεί κυρίως κατά την ανάκτηση της Λειβαδιάς.Ο Χατζή-Μαχμούτ είχε εντολή να σκορπίσει αμνηστείες σε όλη την μεγάλη επαρχία της Λειβαδειάς,που αποτελούσε το σπουδαιότερο έρεισμα της επανάστασης της Ανατολικής Ελλάδας και λόγω του πληθυσμού της και της θέσης της Λειβαδιάς και λόγω της συγκέντρωσης σ’αυτήν των περισσοτέρων και ικανοτέρων Ελλήνων αρχηγών.
Οι πασσάδες είχαν απατηθεί.Η «ειρηνευτική» προσπάθεια του βοεβόδα Μαχμούτ αγά με την αποστολή εγγράφων αμνηστείας προς όλα τα χωριά και τους σημαίνοντες κατά τόπο απέτυχε.Οι ίδιοι οι πρόκριτοι Νάκος και Λογοθέτης,που βρίσκονταν ήδη στη Λειβαδιά,εξαναγκάστηκαν να συνοδεύσουν τα έγγραφα των αμνηστειών και με δικές τους έγγραφες προτροπές προς υποταγή,αλλά ταυτοχρόνως έδωσαν αντίθετες μυστικές προφορικές εντολές σε όσους έφεραν τα έγγραφα για τους κατοίκους.Οι απεσταλμένοι αυτοί με τα διατάγματα των αμνηστειών ήταν Έλληνες που δέχτηκαν να εκτελέσουν τις διαταγές του βοεβόδα από ανάγκη.Αλλά ο Ανδρούτσος,φοβούμενος για την επίδραση αυτών των ενεργειών στον πληθυσμό,έλαβε κεραυνοβόλα μέτρα.Έστειλε ανθρώπους του να παρακολουθούν τους κομιστές των διαταγμάτων και να δράσουν κατά της προπαγάνδας δηλώσεων υποταγής στο τουρκικό καθεστώς,η οποία στρεφόταν κατά της επανάστασης.Οι απεσταλμένοι είχαν εντολή να συλλάβουν τους κομιστές των εγγράφων αμνηστείας,αλλά εκείνοι κατόρθωσαν τότε να διαφύγουν.
Ο στόχος του Οδυσσέα Αδρούτσου έγινε ευθύς μετά την αλωση της Λειβαδιάς η ανακατάληψη της πόλης.Αυτό δεν το έκρινε μόνο ως πολεμική ανάγκη,αλλά ως υποχρέωση πολεμικής τιμής.Στην Λειβαδιά βρίσκονταν θανάσιμοι εχθροί του,οι οποίοι λίγο νωρίτερα από αντιζηλία και διότι δεν ανέχονταν τον αυταρχικό του χαρακτήρα,τον είχαν συκοφαντήσει κατά τον χειρότερο τρόπο.Ο Ανδρούτσος ήταν για την Ανατολική Ελλάδα ό,τι ο Κολοκοτρώνης για την Πελοπόννησο και ο Βαρνακιώτης για την Δυτική Ελλάδα.Είχε αποβεί η κυρίαρχη μορφή στον πολεμικό κόσμο της Δυτικής Ελλάδας και από την παλιά επιβολή του,τις επιτυχίες του κατά τους πρώτους μήνες της επανάστασης και τον χαρακτήρα του.Όλα ρυθμίζονταν από αυτόν.Αλλά η επαναστατική δράση είχε αναπτύξει φιλοδοξίες και υπήρχαν άνθρωποι που έφεραν βαρέως την αυταρχική εξουσία του.Εκμεταλλεύτηκαν λοιπόν την αναγκαστική ακινησία του Ανδρούτσου μετά την κάθοδο των πασσάδων στην Λειβαδιά,καθώς και τις ατυχίες του στρατού του,που είχε υποστεί όλη την πίεση των προοριζομένων για την κατάπνιξη ολόκληρης της επανάστασης τουρκικών δυνάμεων και τον κατηγόρησαν στον Δημήτριο Υψηλάντη με έγγραφο ως «ανάξιον της αρχηγίας,τουρκολάτρην,δωροδοκημένον από τον Ομέρ πασσάν και αίτιον των δυστυχιών της Λεβαδείας και των συνομόρων επαρχιών».Το έγγραφο εκείνο υπέγραψαν 42 Λειβαδιώτες και Θηβαίοι και το έφεραν στα Τρίκορφα,όπου στρατοπέδευε ο αρχιστράτηγος Υψηλάντης,λίγοι αντιπρόσωποί τους,κατηγόρησαν δε τον Ανδρίτσο και προφορικώς ότι σκόπιμα αδράνησε στον Όσιο Λουκά και ότι ήταν υπεύθυνος για τις επιτυχίες των Τούρκων.Της κίνησης εναντίον του Ανδρούτσου προΐσταντο οι Μήτρος Τριανταφυλλίνας και Εμμανουήλ Σπυρίδωνος,από την Λειβαδιά.Οι περισσότεροι από όσους υπέγραψαν την κατηγορία ασφαλώς είχαν παραπεισθεί.
Ο Υψηλάντης,αγνοώντας τα πράγματα της Ανατολικής Ελλάδας και πριν ακούσει και τον καταγγελλόμενο,έγραψε επιστολή στον Ανδρούτσο,από την οποία φαινόταν ότι πίστευε τις κατηγορίες,μολονότι εξέφραζε αμφιβολίες και τον εξόρκιζε να θυμηθεί το καθήκον του και να κινηθεί κατά του εχθρού.Ο Ανδρούτσος απολογήθηκε την 15η Ιουλίου και ζήτησε ως μόνη ικανοποίηση για τις εναντίον του συκοφαντίες να τού γίνουν γνωστοί οι κατήγοροί του «διά να κριθή με αυτούς μίαν ημέραν».Ο Υψηλάντης τότε του έγραψε επανορθωτική και ικανοποιητική επιστολή και ταυτοχρόνως απηύθυνε έγγραφο στους στρατηγούς,καπεταναίους και προκρίτους της Λειβαδιάς και των γύρω τόπων να ομονοήσουν και να συνενωθούν κατά του εχθρού προς το συμφέρον της πατρίδας.Αυτή λοιπόν η κατηγορία έκανε τον Ανδρούτσο να βιάζεται να μπει στη Λειβαδιά.Έπρεπε να απαντήσει στους συκοφάντες του με μία νίκη και να κανονίσει την προσωπική του υπόθεση αναζητώντας τους εχθρούς του.
Με βοήθεια μέσα από την πόλη,ο Ανδρούτσος ξημερώματα κατόρθωσε να εισέλθει σ’αυτήν και να αιφνιδιάσει την τουρκική φρουρά.Ο Χατζή-Μαχμούτ αγάς,ευρισκόμενος εντός της πόλεως,αλλά έξω από το φρούριο,μόλις πρόφτασε,πυροβολούμενος από τους Έλληνες στρατιώτες να ανεβεί σ’αυτό φέρνοντας μαζί του και τους Νάκο και Λογοθέτη.Αλλά μπροστά στην πύλη του φρουρίου ο Λογοθέτης κατάφερε να διαφύγει και μετά από ταλαιπωρία τριών ωρών έφτασε κοντά στον Ανδρούτσο.300 Τούρκοι τότε υπό τον Βελή αγά Γρεβενλή οχυρώθηκαν στην Ώρα και πυροβολούσαν από εκεί τους Έλληνες.
Η μάχη είχε αρχίσει.Οι Έλληνες στρατιώτες,οχυρωμένοι στα γύρω σπίτια,έβαλαν κατά της Ώρας.Τότε,όσοι από τους κατοίκους είχαν αναγκασθεί να δηλώσουν υποταγή και όσοι κρατούνταν αιχμάλωτοι μετά την άλωση της πόλης,κατόρθωσαν να ξεφύγουν και έσπευσαν προς τον ελληνικό στρατό.
Στο φρούριο αμύνονταν ακόμη οι κλεισθέντες εκεί υπό τον Μαχμούτ αγά.Είχαν και τροφές και πολεμοφόδια.Τότε ο Ανδρούτσος,κύριος της πόλης,πλην του φρουρίου,την άλωση του οποίου ήλπιζε με εξαντλητική πολιορκία,προέβη στην τιμωρία των κατοίκων που δήλωσαν υποταγή.Λειβαδιώτες δεν τον είχαν κατηγορήσει ως τουρκίζοντα;Έπρεπε λοιπόν να τιμωρηθούν οι πράγματι τουρκίζοντες.Τον πρόκριτο Λογοθέτη,του οποίου τα φρονήματα ήταν αναμφισβήτητα,περιποιήθηκε και τον έστειλε στο Γαλαξίδι,όπου βρισκόταν η οικογένειά του.Αλλά αναζήτησε εκείνους που έκρινε πράγματι ως υπόπτους για τη επαφή τους με τους Τούρκους και εκεί τότε,κατά τον Σουρμελή και τον Κάρπο Παπαδόπουλο,συνέλαβε και θανάτωσε εκείνους που ανέλαβαν να μεταφέρουν τα διατάγματα της αμνηστείας και να προπαγανδίσουν στα χωριά την υποταγή στο τουρκικό καθεστώς,τον Δημήτριο Μπεγιάζη,τον Παπαναστάση,αρχιμανδρίτη από το Κακόσι,και τον Ηλία Πασπάλη.Η πράξη αυτή εκτελέστηκε με άγριο τρόπο.Τον Παπαναστάση τον θανάτωσε με γροθιές στο κεφάλι,τον Μπεγιάζη διέταξε και τον τουφέκισαν και στον Πασπάλη επέβαλε οδυνηρό και εξευτελιστικό τέλος.Αναρριχήθηκε ο ίδιος ο Ανδρούτσος στα νώτα του Πασπάλη,σαν σε υποζύγιο,και τον ανάγκασε να βαδίσει κατ’αυτόν τον τρόπο για δύο ώρες προς τα δύσβατα υψώματα της Λειβαδειάς.Την απάνθρωπη και μανιώδη αυτή πράξη του Ανδρούτσου δεν την αρνείται ούτε ο φίλος και απολογητής του Κάρπος Παπαδόπουλος.Κατά την φοβερή εκείνη πορεία,στρατιώτες του Ανδρούτσου ράβδιζαν τον δυστυχή Πασπάλη,όταν κατάκοπος από τον δρόμο και το βάρος του άνδρα που έφερνε στους ώμους του αναγκαζόταν να σταματά.Και όταν επί τέλους μετά από δυο ώρες ο Πασπάλης έπεσε αποκαμωμένος,διέταξε ο Ανδρούτσος να τον δέσουν από ευπαθή μέρη του σώματος και να τον κρεμάσουν από ένα δέντρο.
Πρέπει να γίνει εκτενέστερη αναφορά στο δραματικό αυτό επεισόδιο,που αύξησε περισσότερο την αντίδραση κατά του Ανδρούτσου και δημιούργησε ευνοϊκότερο έδαφος για την κίνηση που ακολούθησε αργότερα εναντίον του.Και οι τρεις εκείνοι ήταν από τους επιφανέστερους στη Λιβαδειά και ήταν φυσικό ο Μαχμούτ αγάς να αναθέσει την μεταφορά των διαταγμάτων της αμνηστείας και των προκηρύξεων προς υποταγή σε ανθρώπους με επιρροή στο λαό.Εκείνοι υπάκουσαν,είτε διότι δεν είχαν δεν τον ηρωϊσμό να αντισταθούν,είτε διότι φαντάστηκαν ότι μετά την κάθοδο του Ομέρ Βρυώνη στην πόλη τους ότι η επανάσταση κατεβλήθη και ότι επομένως συμφέρον ήταν να υποταχθούν,είτε διότι θεώρησαν τούτο ως μια τακτική έναντι των Τούρκων προς εξαπάτησή τους,ώσπου να έρθουν καλύτερες ημέρες.Είναι οπωσδήποτε γεγονός ότι ο Μπεγιάζης και ο Παπαναστάσης είχαν συλληφθεί από τον Ομέρ Βρυώνη,όταν μπήκε στη Λειβαδιά,καθώς θεωρήθηκαν ότι ανήκαν στους υποκινητές της επανάστασης .
Αλλά ο Ανδρούτσος μπήκε στη Λειβαδιά μαινόμενος εναντίον εκείνων που τον είχαν συκοφαντήσει και που είχαν εξ άλλου παρωθήσει τον πληθυσμό να «προσκυνήσει».Τίποτα δεν ήταν δυνατό να συγκρατήσει την οργή του έναντι των τριών εκείνων ανθρώπων,τους οποίους έκρινε υπεύθυνους των κρουσμάτων υποταγής και πιθανότατα συνεργάτες στην εναντίον του συκοφαντία.
Αλλά η θανάτωσή τους,κατά τον τρόπο μάλιστα που έγινε,έχει την μορφή άγριων προμελετημένων φόνων με βασανιστήρια από εκδίκηση.Για να καταλάβουμε την σκληρή αυτή πράξη του μαινόμενου αρχηγού θα πρέπει να αναχθεί κανείς στην εποχή εκείνη,στο περιβάλλον του Αλή πασά,που έβριθε αγριοτήτων και ωμοτήτων,και απ’το οποίο ο Ανδρούτσος ,όπως και άλλοι,διέφυγε προσωπικούς κινδύνους,αλλά και στην εκρηκτική του ιδιοσυγκρασία.




(Πηγή:«Η ελληνική επανάστασις» του Διονυσίου Κόκκινου).