Μιχαήλ ο «Γενναίος»,ο άγνωστος επαναστάτης της Μολδοβλαχίας.

Στα τέλη του 16ου αιώνος έλαβε χώρα στη Μολδοβλαχία επαναστατικό κιίνημα,αντίστοιχο με όσα είχαν ξεσπάσει έως τότε στην Ελλάδα κατά του Τούρκου κατακτητή.Του κινήματος αυτού επικεφαλής υπήρξε(από το 1593-1601) ο ηγεμόνας της χώρας εκεινη την εποχή Μιχαήλ,που δίκαια ονομάστηκε στην πατρίδα του «Γενναίος»(Βιτεάζουλ,Μπράβου).
Ο Μιχαήλ παρέμεινε στην ιστορία,αλλά και στη δημώδη βαλκανική ποίηση,ως ο ηρωϊκός ηγέτης,ο οποίος επεδίωξε με απαράμιλλο σθένος και αποφασιστικότητα την κατάλυση της τουρκικής κυριαρχίας και την ένωση σε ένα κράτος των τεσσάρων περιοχών της πατρίδος του,Βλαχίας,Μολδαβίας,Ερδελίας,δηλαδή της Τρανσυλβανίας ή Αρντεάλ και Βεσσαραβίας.
Για την καταγωγή του πολλά έχουν γραφεί έως τώρα.Κατά τον Καθηγητή Κωνσταντίνο Τζιουρέσκου ο Μιχαήλ ήταν γιος του ηγεμόνος Πετράσκου του Καλού(1554-1558),οι χρονικογράφοι όμως της εποχής του,όπως παρατηρεί άλλος Ρουμάνος Καθηγητής,ο Π.Παναϊτέσκου,παραδίδουν ότι ο Μιχαήλ προερχόταν από τον λαό.Κατά τους ίδιους χρονικογράφους η μητέρα του Θεοδώρα ήταν Ελληνίδα στην καταγωγή,γεννήθηκε δε στο χωριό Τούργκουλ Ντε Φλόκι.Αλλά και κατά το επίσημο χρονικό,το αναφερόμενο στα της δράσεως του εν λόγω ηγεμόνος,στην λατινική γλώσσα,από τον λογοθέτη Θεοδόσιο,η Ελληνίδα μητέρα του ηγεμόνος Θεοδώρα είχε αδελφό ονόματι Ιωάννη,Έλληνα στην καταγωγή.Ο Ρουμάνος ιστορικός Νικολάε Ιόργκα έγραψε ότι το όνομα της μητέρας του Μιχαήλ είναι Αυτοκρατορικό,ενώ καμμία οικογένεια ευγενών δεν συγγενεύει με αυτήν την εποχή εκείνη.
Στην ανάληψη της ηγεμονίας της Βλαχίας βοήθησαν τον Μιχαήλ ο εν λόγω θείος του Ιωάννης και ο Ανδρόνικος Καντακουζηνός,οι οποίοι βρίσκονταν σε στενές σχέσεις με τον βεζίρη Σινάν και με άλλους αυλικούς του Σουλτάνου Μουράτ του Γ’,καθώς και ο Άγγλος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη.
Όταν ο Μιχαήλ ανέλαβε την ηγεμονία,η οικονομική κατάσταση της Βλαχίας ήταν δυσχερής.Ο ίδιος είχε αναλάβει στην Κωνσταντινούπολη χρηματικές υποχρεώσεις,τις οποίες ήταν δύσκολο να εκτελέσει,διότι χρήματα είχαν τότε μόνο οι πλούσιοι ευγενείς,οι οποίοι διεξήγαγαν το εμπόριο με την Τρανσυλβανία και την Πολωνία,οι δε χωρικοί,για να πληρώσουν βαρείς φόρους,δεν διέθεταν τίποτε άλλο,εκτός από την γη,με την οποία ήταν συνδεδεμένη η προσωπική τους ύπαρξη.
Ενώπιον λοιπόν της καταστάσεως αυτής ο Μιχαήλ προτίμησε να αποκηρύξει την τουρκική δεσποτεία,παρά να αποδοθεί στο άχαρο και εξευτελιστικό έργο του φοροεισπράκτορα της Υψηλής Πύλης.Στην ενέργειά του αυτή ήλπιζε ότι θα είχε την υποστήριξη του Πάπα Κλήμεντος του Η’ και του Γερμανού Αυτοκράτορος Ροδόλφου του Β’,οι οποίοι είχαν συνάψει Χριστιανική Συμμαχία και υποσχέθηκαν στον Μιχαήλ κάθε βοήθεια.Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεν Πάπας απέβλεπε στην διείσδυση του Καθολικισμού στην Ορθόδοξη Μολδοβλαχία,ο δε Γερμανός στην οικονομική και πολιτική εξάρτηση της χώρας αυτής με πυρήνα τους Σάσους,δηλαδή την γρμανική υπηκοότητα της Τρανσυλβανίας.«Ο Μιχαήλ επεδίωκε την υποστήριξην των ως άνω δυνάμεων,του Βατικανού και της Γερμανίας,αλλ’ουδέποτε θα επέτρεπεν,εάν ενίκα,θρησκευτικάς ή άλλας πολιτικάς επιρροάς,βλαπτικάς της πατρίδος του»,όπως λέγεται σε σχετικό μεταγενέστερο του θανάτου του έγγραφο των «Ντοκουμέντε Χουρμουζάκη».
Έτσι,μια φθινοπωρινή ημέρα του 1594 ο Μιχαήλ προσκάλεσε όλους ανεξαιρέτως τους διαμένοντες στο Βουκουρέστι Τούρκους και Εβραίους τοκογλύφους,για να προσέλθουν στην βεστιαρίαν(ιματοφυλάκιο του ηγεμονικού μεγάρου) και να πληρωθούν δήθεν τους οφειλόμενους σ’αυτούς μισθούς και τις άλλες αμοιβές και τόκους.
Αφού συγκεντρώθηκαν αθρόοοι εκείνοι,ο ηγεμόνας διέταξε να κλείσουν οι πόρτες της βεστιαρίας και να σφαγούν όλοι.Πρέπει να σημειωθεί ότι το καλύτερο τμήμα του στρατού του Μιχαήλ αποτελούσαν Έλληνες από την Μακεδονία και την βόρειο Ήπειρο,σύμφωνα με τον βεστιάριο,από το Δέλβινο,του ηγεμόνα Σταυρινού,ο οποίος έγραψε έμμετρη γι’αυτό χρονογραφία.Και όπως στη Βλαχία,έτσι συμπεριφέρθηκε στη Μολδαβία,σε συνεννόηση με τον Μιχαήλ,ο Αρόν Βόδα και έτσι άρχισε η επανάσταση της Μολδοβλαχίας εναντίον των Τούρκων.
Αρχικά οι Τούρκοι απέστειλαν κατά των Βλάχων τους Τάταρους,οι οποίοι όμως ηττήθηκαν από τον Μιχαήλ,κοντά στο Σερμπατέστι και το Στανέστι.Κατά δε το επόμενο έτος,οι Τούρκοι,αφού απέσπασαν το κύριο σώμα του στρατού τους από την Ουγγαρία,που πολεμούσε κατά των Γερμανών,το απέστειλαν κατά του Μιχαήλ,ενώ ο βεζίρης Σινάν Πασάς,ο νικητής των Περσών,αφού διάβηκε αυτοπροσώπως τον Δούναβη κοντά στο Γιούργεβο,με 100.000 στρατιώτες,κατευθύνθηκε προς το Βουκουρέστι.Την 13η Αυγούστου 1595 κοντά στο στενό του Καλουγκαρενίου έγινε μεγάλη μάχη μεταξύ των πολυάριθμων Τούρκων και των 16.000 μόνον ανδρών του Μιχαήλ,κατά την οποία οι Τούρκοι υπέστησαν πανωλεθρία.Ο ίδιος ο Μιχαήλ έφιππος και με ένα τσεκούρι στα χέρια εμψύχωνε τους άνδρες του.Όταν δε αργότερα ήρθε από την Τρανσυλβανία εις ενίσχυσή του ο Σιγισμούνδος Μπαθόρη(ανηψιός του Στεφάνου Μπαθόρη,βασιλιά της Πολωνίας),οι Τούρκοι υπέστησαν νέα ήττα στην Τεργκόβιστα και έπειτα στο Γιούργεβο και αναγκάστηκαν τελικά να εγκαταλείψουν το βλαχικό έδαφος.
Έτσι ο Μιχαήλ έγινε ο ελευθερωτής της πατρίδας του.Δυστυχώς όμως οι πολιτικές μεταβολές που ακολούθησαν στην Τρανσυλβανία και την Μολδαβία ανάγκασαν τον Μιχαήλ να στραφεί εναντίον των Τρανσυλβανών και των Μολδαβών,των πρώην συμμάχων του.Στην Μολδαβία ήδη οι Πολωνοί ,με την υποστήριξη του Πάπα,είχαν εγκαταστήσει ως ηγεμόνα τον Ιερεμία Μοβίλα,ο οποίος δήλωσε αμέσως υποταγή στους Τούρκους,ενώ στην Τρανσυλβανία κάποιος εξάδελφος του Σιγισμούνδου Μπαθόρη,ονόματι Ανδρέας,συμμάχησε με τους Οθωμανούς.
Τότε ο Μιχαήλ εξεστράτευσε με 30.000 στρατιώτες, κατέλαβε την Τρανσυλβανία ή Αρντεάλ(1595) και το επόμενο έτος την Μολδαβία.Αλλά η κυριαρχία στις τέσσερεις μεγάλες ρουμανικές περιοχές δεν επρόκειτο να διαρκέσει παρά μόνο τέσσερεις μήνες,διότι οι Γερμανοί του αφαίρεσαν την Τρανσυλβανία και οι Πολωνοί την Μολδαβία.Ο Μιχαήλ όμως επιχείρησε και δεύτερη φορά την ανάκτηση της Τρανσυλβανίας,αλλά την φορά αυτή κατεσφάγη στην Τούρντα από τους στρατιώτες του πρώην φίλου και τώρα αντιπάλου του Μπάστα,μέσα στη σκηνή του,την 20η Αυγούστου 1601,σε ηλικία 43 ετών.Η ακριβής ηλικία του Μιχαήλ εξάγεται από την προσωπογραφία του,που έγινε στην Πράγα το έτος 1601 από τον ζωγράφο Ζάντελερ,βεβαιώνεται δε και από τον δικό μας Γεώργιο Παλαμήδη.
Ήταν φυσικό οι νικηφόροι πόλεμοι του Μιχαήλ και οι επιτυχίες του κατά των Τούρκων,στην Τρανσυλβανία και την Μολδαβία,να συγκλονίσουν την ψυχή των υπόδουλων λαών της Βαλκανικής και να γεννήσουν την ελπίδα της ανάκτησης της περιπόθητης ελευθερίας.Την ίδια εοχή που ο Μιχαήλ θριάμβευε στα πεδία των μαχών,ο φλογερός Μητροπολίτης Λάρισας Διονύσιος φαντάστηκε ότι έφτασε η στιγμή για την απελευθέρωση του Γένους των Ελλήνων και τέθηκε επί κεφαλής επαναστατικής κίνησης,της οποίας δεν γνωρίζουμε ακριβώς τις λεπτομέρειες.Η επανάσταση του Διονυσίου όμως απέτυχε,κατηγορήθηκε δε από τους Τούρκους ότι ήρθε σε επαφή με τον Μιχαήλ(και πράγματι ήρθε σε μυστικές συνεννοήσεις) και ότι του απέστειλε χρήματα.Τον Μητροπολίτη Διονύσιο πρόδωσε κάποιος Εβραίος στους Τούρκους,οι οποίοι τον συνέλαβαν και τον έγδαραν ζωντανό.Χλευαστικά δε τον αποκάλεσαν «Σκυλόσοφο».
Άλλος επίσης Έλληνας ιεράρχης που σχετίστηκε με τον Μιχαήλ και τον βοήθησε,με λόγους και έργα,είναι ο Διονύσιος Ράλλης-Παλαιολόγος,Μητροπολίτης Τιρνόβου και πάσης Βουλγαρίας,ο οποίος και μετά τον θάνατο του Μιχαήλ εξακολουθούσε να υποθάλπει κάθε κίνηση για την απελευθέρωση των Χριστιανών της Ανατολής.Αλλά και ο Ματθαίος,ο Μητροπολίτης Μυρέων,μολονότι δεν ανέμενε από τους ξένους την απελευθέρωση της Ελλάδος,εν τούτοις μας αφήνει να εννοήσουμε ότι οι Έλληνες ήλπισαν προς στιγμήν στον Μιχαήλ,ως κύριο παράγοντα για την ανάκτηση της ελευθερίας τους.
Και πράγματι ο Μιχαήλ σχεδίαζε να ανακτήσει την Κωνσταντινούπολη,να λειτουργηθεί στον ναό της Αγίας Σοφίας.Ο Ματθαίος,ο Μητροπολίτης Μυρέων,στο έργο του «Ιστορία των κατά την Ουγγροβλαχίαν τελεσθέντων» θρηνεί για την απώλεια του Μιχαήλ,γράφοντας:

«Εχάσαμε την δόξαν μας,σκήπτρα και βασιλείαν,
Και μας ορίζουν οι εχθροί,το γένος των βαρβάρων,
Τον στέφανόν μας έλαβον εκ λίθων και μαργάρων
………………………………………………………………………………
κ’ημείς το θάρρος έχομεν εις τον ντελή Μιχάλην».
Ο δε Σταυρινός στο έργο του:«Ανδραγαθίαις του ευσεβεστάτου και ανδρειοτάτου Μιχαήλ Βοεβόδα…» γράφει:

«Ω πέτρες,νυν ραγίσετε•δένδρα,ξερριζωθήτε•
Και σεις βουνά θρηνήσετε•και κάμποι λυπηθήτε•
ότι τον εστερεύτηκαν όλα τα παλληκάρια,
εκείνον οπού τρόμαξαν και δράκοι και λεοντάρια•
εκείνον που εκοπίαζε διά την Ορθοδοξίαν,
και θάρρειεν να λειτουργηθή μεσ’στην αγίαν Σοφίαν».
Ο μετρίας μορφώσεως στιχοπλόκος Σταυρινός,απομιμούμενος δημοτικά μας τραγούδια,διηγήθηκε στους στίχους του τις ανδραγαθίες του Μιχαήλ,ως αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων,αλλά αγνοώντας τα πολιτικά οράματα του Μιχαήλ και,μη δυνάμενος να αντιληφθεί την βαθύτερη ιστορική πραγματικότητα,λέγει:

«ότι εκοπίαζε πολλά,να σμίξη η εκκλησία
Ρώμης,Κωνσταντινούπολης,να την εκάμη μία».
Το ποιητικό έργο του Σταυρινό εξεδόθη για πρώτη φορά το1638 στη Βενετία και κατόπιν επανειλημμένως,έχαιρε δε μεγάλης δημοτικότητας στους υπόδουλους χριστιανούς,ιδίως δε στους Έλληνες,έγινε «δημώδες βιβλίον» και χρησιμοποιήθηκε ως πηγή από τους Ρουμάνους χρονικογράφους.Το ποίημά του είχε και μιμητές,όπως ο Γεώργιος Παλαμήδης,ο Άνθιμος Διακρούσης,ο Ιγνάτιος Πετρίτσης και ο Ιωάννης Σπόντης.
Δημοτικά ιστορικά τραγούδια,αναφερόμενα στον Μιχαήλ,λίγα μεν,αλλά αρκετά ενδιαφέροντα,από λαογραφικής και ιστορικής απόψεως,βρί σκουμε στην Ελλάδα και στη Βουλγαρία,όχι όμως και στη Ρουμανία.Το ελληνικό για τον Μιχαήλ δημοτικό τραγούδι διασώθηκε σε μερικές παραλλαγές.Ο επιφανής Γάλλος Νεοελληνιστής Αιμίλιος Λεγκράν δημοσίευσε το 1874,με Γαλλική μετάφραση,στο έργο του «Συλλογή μου των Ελληνικών δημοτικών τραγουδιών» το κείμενο του ακόλουθου τραγουδιού που του έκανε εντύπωση:

«Μιχάλμπεης εξέβηκε να πή να σεργιανίση
Με τριανταδυό χρυσούς Σταυρούς,με δώδεκα βαγγέλια,
Με δεκοχτώ πλεμματικούς,με δέκα καλογέρους.
«Γύριζε πίσου,λόγιαζε και στης Βλαχιάς τα μέρη,
πως κοκκινίζουν φλάμπουρα σαν κάμπους με λουλούδια».
Δεξιά δεξιά τοις έκοφτε,ζερβά τοις θημωνιάζει…
Ήταν ένας καλόγερος κ’εκείνος αδελφός του.
-«Φύγε κ’εσύ,καλόγερε,μη λάχη και σε κόψω».
Εβούρκωσε το βλέμμα του απ’τα πολλά τα χρόνια».
Ο εκδότης σημείωσε την Κάτω Μοισία(Δοβρουτσά) ως τόπο προελεύσεως αυτού,χωρίς όμως κάποια άλλη ένδειξη.Δεν λέγει ποιος του το ανακοίνωσε ή το προμήθευσε,πράγμα το οποίο συνετέλεσε στο να μη ληφθεί υπ’όψιν από τους Ρουμάνους ιστοριογράφους,οι οποίοι πραγματεύτηκαν την ιστορική παρουσία του Μιχαήλ.Αλλά και ο ίδιος ο Λεγκράν φαίνεται ότι δεν θυμόταν το ανωτέρω κείμενο,όταν,δημοσιεύοντας άλλο έργο του το 1881,τον δεύτερο τόμο δηλαδή της Δημώδους Βιβλιοθήκης,ομιλεί για κάποιο ολιγόστιχο τραγούδι,αναφερόμενο στον Μιχαήλ,το οποίο άκουσε στο Ρουστσιούκ της Βλαχίας να το τραγουδά κάποιος φτωχός και το οποίο δεν μπόρεσε να καταγράψει,διότι έσπευδε να αναχωρήσει από εκεί.Από αυτό μας δίνει μόνο τον πρώτο στίχο:

«Μιχάλμπεης ξεκίνησε,πάει να πολεμήση».
Υπενθυμίζει τον πρώτο στίχο του παραπάνω,καθώς μοιάζει και με τον πρώτο στίχο της επόμενης,από την Μακεδονία αυτή τη φορά,παραλλαγής του τραγουδιού:

«Μιχάλ-μπεης μας κίνησε να πάη να πολεμήση•
παίρνει βαγγέλια ‘π’ τη Βλαχιά και τον Σταυρό απ’την Πόλη.
Μπροστά πααίνει ο Σταυρός κατόπι τα Βαγγέλια.
Μιχάλ-μπεης ανάμεσα σαν ήλιος σαν φεγγάρι.
Εκεί που παν και κόνεψαν στα πράσινα λιβάδια
ρίχνουν μπαϊράκια κόκκινα στα πράσινα τσαντήρια.
Σαν έφκιασαν τον πόλεμο,το έρημο το τσέγκι,
ο καραούλης φώναξεν,ο καραούλης λέει:
-«Πάψε,Μιχαήλ,τον πόλεμο,το έρημο το τσέγκι,
να μετρούμεν τα’ασκέρι μας,να μετρούμεν το σεφέρι.
Μετρούν οι Τούρκοι τρεις φορές,τους λείπουν τρεις χιλιάδες,
μετρούν και τα Βλαχόπουλα,τους λείπουν τρεις νομάτοι.
Κρίμα σε τέτοια παιδιά,σε τέτοια παλληκάρια».
Η παραλλαγή αυτή καταγράφηκε από τον ερευνητή της ιστορίας του ρουμανικού θεάτρου Θεοδώρου Μπουραντά επ’ευκαιρία ταξιδιού του στην Μακεδονία και δημοσιεύθηκε από τον ίδιο στο φιλολογικό περιοδικό του Βουκουρεστίου «Συζητήσεις φιλολογικαί».Άλλος Ρουμάνος,ο επιφανής Νικολάε Ιόργκα,από άλλη παραλλαγή,της οποίας την προέλευση αγνοούμε,δημοσίευσε τους εξής δυο στίχους στο έργο του «Ιστορία των Ρουμάνων»:

«Ακούσατε τον Μιχάλ-μπεη,πώς κυνηγεί τους Τούρκους
Με τα Βαγγέλια της Βλαχιάς,με το Σταυρό στο χέρι;».

Άλλη πάλι παραλλαγή έχει ως εξής(από μαρτυρία Κωνσταντινουπολίτισσας):

«Μιχάλ-μπεης εξέβηκε να πάη να πολεμήση,
Παίρνει Βαγγέλι απ’τη Βλαχιά και το Σταυρό απ’την Πόλη.
Μπροστά πααίνει ο Σταυρός,ξοπίσω τα Βαγγέλια,
Μιχάλ-μπεης ανάμεσα σαν ήλιος ,σα φεγγάρι,
Εκεί που παν’ και κόνεψαν στα πράσινα λιβάδια,
ρίχνουν μπαϊράκια κόκκινα στα πράσινα τσαντήρια
και τις σαΐττες τους τροχούν και τα σπαθιά ακονίζουν.
-Σαΐττες μη σιλντίσετε,σπαθιά μη ραϊστήτε,
και σεις,παλληκαράκια μου,αίμα μη φοβηθήτε,
Στο έμπα χίλιους έκοψε,στο έβγα δυο χιλιάδες
και στο δευτερογύρισμα δε βρήκε για να κόψη».
ΟΙ έξι πρώτοι στίχοι αυτής της παραλλαγής είναι οι ίδιοι με τους αντίστοιχους της παραλλαγής από την Μακεδονία.Κατά μία άποψη,η παραλλαγή της Κωνσταντινουπόλεως είναι η αρχική μορφή,και πλήρης,του τραγουδιού.Εάν τώρα λάβουμε υπ’όψιν τους χρόνους των αγώνων του Μιχαήλ(1594-1601) και ότι τα ιστορικά τραγούδια είναι σύγχρονα προς τα γεγονότα,στα οποία αναφέρονται,μπορούμε να συμπεράνουμε ότι πρόκειται για αρκετά παλιό τραγούδι,που συνετέθη γύρω στο 1600.Επειδή δε οι παραδοθείσες παραλλαγές,εκτός από μια,την μακεδονική,προέρχονται από την Θράκη,από την μια και ενιαία ελληνική Θράκη,μπορούμε να θεωρήσουμε αυτήν ως πατρίδα του τραγουδιού.Ήταν δε φυσικό οι Έλληνες της Θράκης, ευρισκόμενοι εγγύτερα προς το θέατρο εκείνων των πολεμικών γεγονότων,να αισθανθούν και βαθύτερο τον αντίκτυπό τους και να υμνήσουν,όπως άξιζε,τον ήρωα.Άξιο σημειώσεως δε είναι ακόμη ότι το τραγούδι αυτό ζει και στις μέρες μας στη λαϊκή μνήμη Ελλήνων προσφύγων από την Κωνσταντινούπολη.Πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι και στο Ρουστσιούκ της Βλαχίας ζούσε ακμάζουσα μέχρι το 1944 ελληνική παροικία.
Τα βουλγαρικά δημοτικά τραγούδια,στα οποία ο ήρωας αποκαλείται «βοεβόδας» ,μπορούν να διαιρεθούν σε τρεις κυρίως κατηγορίες,ανάλογα με το θέμα.Στην πρώτη κατηγορία ο εθνεγέρτης των Βλάχων μετατρέπεται σε ήρωα παραμυθιού,του τύπου του Οιδίποδος ή μάλλον του Ιούδα!Μετά από μερικούς εισαγωγικούς στίχους,στους οποίους ο Μιχαήλ παριστάνεται ως υποκινητής της επανάστασης στην Βλαχία και την Μολδαβία,εκτίθεται ο ανόσιος γάμος του ήρωα,εν αγνοία βεβαίως αυτού,όπως και στους μύθους του Οιδίποδα-Ιούδα,με την διαφορά ότι αυτός νυμφεύτηκε την αδελφή,η δε μητέρα εμφανίζεται να κατέχει θέση δούλας,με πλήρη επίγνωση του ανόσιου γάμου των παιδιών της.Η αποκάλυψη της αιμομειξίας γίνεται από το τραγούδι,με το οποίο η μητέρα του ήρωα νανουρίζει το παιδί του:

«Νάνι,νάνι,νάνι,νάνι,
παιδί του παιδιού μου,
του γιου μου και της κόρης μου».
Το νανούρισμα ακούει πρώτη η σύζυγος του Μιχαήλ,η δ μητέρα του αξαναγκάζεται απ’αυτόν να το επαναλάβει και να πει την αλήθεια:Τόση ήταν η σύγχυση,όταν ο γιος της επαναστάτησε στη Βλαχία,ώστε,λέγεται στο τραγούδι «είχε χάσσει η μάννα το παιδί και το παιδί τη μάννα» και έτσι από άγνοια αυτός πήρε σύζυγο την αδελφή του.Παρά την δοθείσα υπόσχεση,ο Μιχαήλ επιχειρεί να σκοτώσει την μητέρα,«αλλά την στιγμήν εκείνην»,κατά το τραγούδι,«υπέστη παράλυσιν εις την υψωθείσαν κατά τα μητρός φονική χείρα».
Αξίζει να σημειωθεί ακόμη ότι η μητέρα του Μιχαήλ,που ονομάζεται στο τραγούδι Βίσα,ρητώς αναφέρεται ως Ελληνίδα,σε δικό της βουλγαρικό τραγούδι,στίχοι του οποίου είναι χαρακτηριστικώς και οι ακόλουθοι:

«Κ’έγινε σκλάβα η Βίσα,
Βίσα,η σκλάβα,Βίσα η Ελληνίδα».
Σύμφωνα με μια παραλλαγή του τραγουδιού αυτού,που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Σμπόρνικ» το 1912,ο Μιχαήλ,βυθισμένος σε βαθύ όνειρο στη σκηνή του,βλέπει,στο όνειρό του,και ενώ δυντή βροχή έπεφτε στις σκηνές του στρατοπέδου του,σταγόνες αίματος να στάζουν από την κορυφή.Έντρομος ξυπνά και ακούγοντας κατά τύχη το νανούρισμα της μητέρας του εξηγεί στον εαυτό του το όνειρο ως φανερή επιβεβαίωση του αμαρτήματός του.
Είναι ίδιον της δημώδους ποιήσεως των Βουλγάρων να παίρνει συχνά τα θέματά της από τον κόσμο του παραμυθιού.Δεν πήρε την έμπνευσή της από τους άθλους του ήρωα της Βλαχίας,αλλά ήντλησε μια κοινή υπόθεση από τους μύθους του μοιραίου ανθρώπου,του προορισμένου από την μοίρα να διαπράξει τα μεγαλύτερα κακά.
Άξιο σημειώσεως είναι και τούτο,ότι ο ήρωας των βουλγαρικών τραγουδιών,όταν έλαβε γνώση της τραγικής πραγματικότητας,αντί να αυτοτιμωρηθεί,όπως ο Οιδίποδας και ο Ιούδας,στρέφεται κατά της μητέρας του,παραβαίνοντας τον όρκο του,και τιμωρείται από τον Θεό.
Στην δεύτερη κατηγορία των εξεταζομένων βουλγαρικών τραγουδιών ο Μιχαήλ εμφανίζεται μεν ως εθνεγέρτης των Βλάχων,ο οποίος μάχεται και για την ελευθερία και των Βουλγάρων,αλλά στν υπόθεση αναμειγνύεται ο θεωρούμενος απ’αυτούς ως εθνικός τους ήρωας Μάρκος Κράλιεβιτς όχι ως συμπολεμιστής αυτού,αλλά ως σύμμαχος των Τούρκων και κατά τα λοιπά το τραγούδι της κατηγορίας αυτής συμφύρεται με τις παραδόσεις για τον θάνατο του Μάρκου.
Η τρίτη ,τέλος, κατηγορία των βουλγαρικών για τον Μιχαήλ τραγουδιών αναφέρεται στον θάνατο του ήρωα,τον οποίο παριστάνουν να σκοτώνεται με δόλο,ενώ αυτός χόρευε με τους στρατιώτες του κοντά στην Άλμπα Γιούλια(Ασπρόκαστρον) της Βλαχίας.
Εκτός από αυτά τα βουλγαρικά τραγούδια,σέρβικο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται στην νίκη του Μιχαήλ κατά των Τούρκων στο Γιούργεβο της Βλαχίας το 1594.Οι ακόλουθοι στίχοι είναι από το συγκεκριμένο τραγούδι:

«Φεύγουν τα Τούρκικα τα στίφη,
μα ο Μιχαήλ να φύγουν δεν αφήνει,
γιατί αυτός σκοτώνει τους
και στο Δούναβι τους πνίγει».
Στους Ρουμάνους,το μόνο γνωστό τραγούδι που εξυμνεί τον ήρωα είναι το εξής εξάστιχο:

«Ακούσατε για’ναν Ολτεάνο,
για’ναν Ολτεάνο,για’ναν Κραγιοβάνο,
που δεν λογαριάζει τον Σουλτάνο;
Ακούσατε για’ναν Μιχάλη,
που σ’εφτά άλογα πηδάει
κι ο Σουλτάν(ος) φωνάζει βάϊ(αλοίμονο)».
Κατά τον σοφό Έλληνα βυζαντινολόγο,άλλοτε Καθηγητή του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου,Δημοσθένη Ρούσσο,μπορούμε να αμφισβητήσουμε την λαϊκή προέλευση του συγκεκριμένου τραγουδιού και πρέπει να αποδώσουμε την σύνθεσή του στον Βασίλε Αλεξαντρή(ελληνικής καταγωγής),εθνικό ποιητή των Ρουμάνων και συλλογέα δημοτικών τραγουδιών της πατρίδος του,ο οποίος,κατά την γνώμη του Καθηγητού πάντοτε,μάλλον το έπλασε ή το άκουσε να το τραγουδάει ο λαός.
Την έλλειψη δημοτικών τραγουιών στους Ρουμάνους για τον Μιχαήλ δικαιολογούν οι Ν.Ιόργκα,ο Δημοσθ.Ρούσσος και ο Α.Ιορντάν:Ο Μιχαήλ δεν υπήρξε αγαπητός ούτε από τους βογιάρους(άρχοντες),γιατί τους οδηγούσε συνεχώς σε ακούσιους πολέμους ούτε από τους χωρικούς,γιατί αυτοί υπέφεραν πολλά δεινά λόγω των πολέμων.Κατ’άλλη άποψη,η αιτία πρέπει να αναζητηθεί αλλού:ο ρουμανικός λαός δεν ενεφορείτο τότε από την βαθιά εκείνη εθνική συνείδηση,η οποία αποτελεί την προϋπόθεση για την κρίση και εκτίμηση των πράξεων ανδρών ,που πρωταγωνιστούν στις εθνικές τους περιπέτειες.Έτσι εξηγείται ότι δεν κατεβλήθη από πόθους ελευθερίας,δεν αισθάνθηκε την ανάγκη απελευθερωτικών αγώνων.Γι’αυτό και δεν ενστερνίστηκε τον αγώνα του Μιχαήλ.


(Πηγή:«Εθνολογικά-Λαογραφικά,Τόμος Α'» του Δημητρίου Β.Οικονομίδη,ομοτίμου Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών).